Soạn mới giáo án Lịch sử 11 CTST bài 8: Một số cuộc khởi nghĩa và chiến tranh giải phóng trong lịch sử Việt Nam (từ thế kỉ III TCN đến cuối thế kỉ XIX)

CÂU HỎI

HS ĐIỀN THÔNG TIN

KNOW

Em biết gì về các cuộc khởi nghĩa của người Việt thời Bắc thuộc ? Kể tên một số cuộc khởi nghĩa giành được thắng lợi trong thời kỳ này.

WHAT

Em muốn tìm hiểu thêm điều gì có liên quan đến các anh hùng dân tộc, các cuộc khởi nghĩa của nhân dân Việt thời Bắc thuộc ?

LEARN

Nêu ý nghĩa và rút ra được những bài học lịch sử chính của các cuộc khởi nghĩa và chiến tranh giải phóng trong lịch sử Việt Nam thời Bắc thuộc

HOW

- Qua các hoạt động, em hãy phân biệt các khái niệm: Chiến tranh giải phóng và khởi nghĩa. Những bài học lịch sử, những nghệ thuật quân sự nào trong thời kỳ này được vận dụng vào công cuộc bảo vệ tổ quốc hiện nay ?

CÂU HỎI

HS ĐIỀN THÔNG TIN

KNOW

Em biết gì về các cuộc khởi nghĩa của người Việt thời Bắc thuộc ? Kể tên một số cuộc khởi nghĩa giành được thắng lợi trong thời kỳ này.

HS có thể điền những thông tin mình đã biết về các cuộc khởi nghĩa của dân tộc Việt Nam trong lịch sử dân tộc.

Ví dụ:

- Các cuộc khởi nghĩa thời Bắc thuộc diễn ra liên tục từ thế kỉ I đến thế kỉ X.

-  Các cuộc khởi nghĩa giành thắng lợi trong thời kỳ này là: khởi nghĩa Hai Bà Trưng, khởi nghĩa Bà Triệu, khởi nghĩa Lý Bí…

WHAT

Em muốn tìm hiểu thêm điều gì có liên quan đến các anh hùng dân tộc, các cuộc khởi nghĩa của nhân dân Việt thời Bắc thuộc ?

HS điền những thông tin mình muốn biết về các anh hùng dân tộc, các cuộc khởi nghĩa của nhân dân Việt Nam trong lịch sử.

Ví dụ:

- Nguyên nhân nào dẫn đến các cuộc khởi nghĩa?

- Vì sao có những cuộc khởi nghĩa giành thắng lợi trọn vẹn nhưng cũng có các cuộc khởi nghĩa chỉ giành thắng lợi một phần?

LEARN

Nêu ý nghĩa và rút ra được những bài học lịch sử chính của các cuộc khởi nghĩa và chiến tranh giải phóng trong lịch sử Việt Nam thời Bắc thuộc

Sau khi học xong bài học, HS có khả năng nêu ý nghĩa và rút ra được những bài học lịch sử chính của các cuộc khởi nghĩa và chiến tranh giải phóng trong lịch sử Việt Nam.

HOW

- Qua các hoạt động, em hãy phân biệt các khái niệm: Chiến tranh giải phóng và khởi nghĩa. Những bài học lịch sử, những nghệ thuật quân sự nào trong thời kỳ này được vận dụng vào công cuộc bảo vệ tổ quốc hiện nay ?

Sau khi học xong bài học, HS tìm được những bài học lịch sử, những nghệ thuật quân sự của thế hệ trước trong thời kì này được vận dụng vào công cuộc bảo vệ Tổ quốc hiện nay.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2
(Đính kèm phía dưới Hoạt động 2)

Nhóm 1:

1. Trình bày những nét chính về diễn biến, kết quả, ý nghĩa của cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng, Bà Triệu trong thời Bắc thuộc.

STT

Tên cuộc khởi nghĩa

Quân xâm lược

Diễn biến chính

Kết quả

Ý nghĩa

Bài học lịch sử

1

Khởi nghĩa Hai Bà Trưng

(40 – 43)

2

Khởi nghĩa

Bà Triệu (248)

2. Hai Bà Trưng, Bà Triệu đã góp phần hình thành truyền thống quý báu nào của phụ nữ Việt Nam trong công cuộc đấu tranh chống ngoại xâm, bảo vệ Tổ quốc?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

Nhóm 2:

1. Trình bày những nét chính về diễn biến, kết quả, ý nghĩa của cuộc khởi nghĩa Hai Lý Bí, Phùng Hưng trong thời Bắc thuộc.

STT

Tên cuộc khởi nghĩa

Quân xâm lược

Diễn biến chính

Kết quả

Ý nghĩa

Bài học lịch sử

1

Khởi nghĩa

Lý Bí

(542 - 544)

2

Khởi nghĩa

Phùng Hưng (766 – 791)

2. Phân tích ý nghĩa sự ra đời Nhà nước Vạn Xuân. Lý Bí và Triệu Quang Phục đã có đóng góp quý giá nào vào kho tàng nghệ thuật quân sự Việt Nam?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

Nhóm 3:

1. Trình bày bối cảnh lịch sử, diễn biến chính và ý nghĩa của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn.

2. Nghĩa quân Lam Sơn đã vận dụng được những bài học kinh nghiệm nào từ kho tàng quân sự truyền thống của dân tộc ta trong cuộc khởi nghĩa chống quân Minh và đóng góp thêm những gì vào kho tàng ấy?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

Nhóm 4:

1. Trình bày bối cảnh lịch sử, diễn biến chính và ý nghĩa của phong trào Tây Sơn.

2. Nêu những đóng góp của Nguyễn Huệ - Quang Trung và phong trào Tây Sơn với lịch sử dân tộc. Quân Tây Sơn đã có đóng góp to lớn nào vào kho tàng quân sự truyền thống của Việt Nam?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

Khởi nghĩa/Phong trào

Hình ảnh, video

1. Khởi nghĩa trong thời kì Bắc thuộc

a. Hai Bà Trưng

- Nhân vật tên: Trưng Trắc, Trưng Nhị.

- Quê quán: Mê Linh-Hà Nội.

- Xuất thân: Lạc tướng Mê Linh.

- Trận chiến  tiêu biểu: Tấn công quân Đông Hán tại Luy Lâu, Cổ Loa.

https://www.youtube.com/watch?v=FC5Rf5daGz0&t=130s

b. Bà Triệu

- Nhân vật tên: Triệu Thị Trinh (Bà Triệu).

- Quê quán: Quận Cửu Chân.

- Xuất thân: Là em gái của Triệu Quốc Đạt- Huyện lệnh thế lực trong làng.

- Trận chiến  tiêu biểu: Trận chiến tấn công thành Tư Phố, giải phóng Giao Châu.

https://www.youtube.com/watch?v=XXB4rvTzjXU

c. Lý Bí

- Nhân vật tên: Lí Bí.

- Quê quán: Giao Châu.

- Xuất thân: Hào trưởng Việt.

- Trận chiến  tiêu biểu: Sau khi hạ thành Long Biên, làm chủ Giao Châu.

https://www.youtube.com/watch?v=_CsULIRNm74

2. Khởi nghĩa Lam Sơn

- Nhân vật tên: Lê Lợi.

- Quê quán: Thanh Hóa.

- Xuất thân: Hào trưởng Việt.

- Trận chiến tiêu biểu: trận Sách Khôi, chiến dịch Tốt Động – Chúc Động, Bao vây thành Đông Quan, chiến dịch Chi Lăng – Xương Giang.

https://www.youtube.com/watch?v=7hYLCHS-WHU

3. Phong trào Tây Sơn

- Nhân vật tên: Nguyễn Huệ

- Quê quán: Nghệ An.

- Xuất thân: Nông dân (anh hùng áo vải).

- Trận chiến tiêu biểu: khởi nghĩa chống chúa Nguyễn ở Đàng Ngoài, trận Rạch Gầm – Xoài Mút, tấn công Đàng Ngoài, lật đổ Chúa Trịnh.

https://www.youtube.com/watch?v=HD89UaWkVQk

Nhóm 1:

1. Trình bày những nét chính về diễn biến, kết quả, ý nghĩa của cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng, Bà Triệu trong thời Bắc thuộc.

STT

Tên cuộc khởi nghĩa

Quân xâm lược

Diễn biến chính

Kết quả

Ý nghĩa

Bài học lịch sử

1

Khởi nghĩa Hai Bà Trưng

(40 – 43)

Nhà Đông Hán

- Năm 40: khởi nghĩa nổ ra ở Hát Môn, lan ra các quận, huyện.

- Năm 40 – 42: xây dựng chính quyền tự chủ.

- Tháng 4/42: quân Hán đàn áp cuộc khởi nghĩa.

- Quân Hán bị đánh tan.

- Thái thú Tô Định bỏ trốn về Nam Hải.

- Nền độc lập tự chủ của dân tộc được khôi phục trong 3 năm.

Lần đầu tiên sau hơn 200 năm mất nước, người Việt đã đứng lên dựng khởi nghĩa chống giặc, giành lại độc lập, đánh dấu sự thức tỉnh ý thức dân tộc, lòng yêu nước.

- Tinh thần đoàn kết, chống giặc ngoại xâm.
- Lập căn cứ, xây dựng lực lượng ở rừng núi.

- Đấu tranh chống âm mưu chia rẽ của kẻ thù.

- Hình thành truyền thống “giặc đến nhà, đàn bà cũng đánh”

Khởi nghĩa

Bà Triệu (248)

Nhà Ngô

- Nổ ra ở Núi Nưa (Thanh Hóa).

- Quân Ngô tăng cường đàn áp cuộc khởi nghĩa.

- Khởi nghĩa lan rộng khắp Giao Châu và thắng lợi.

- Thứ sử Giao Châu bị giết, toàn thể Giao Châu chấn động.

- Thể hiện chí khí quật cường, sự hi sinh anh dũng của Bà Triệu.

- Làm kẻ thù khiếp sợ.

- Cổ vũ cho sự nghiệp đấu tranh giành độc lập của người Việt.

2. Hai Bà Trưng và Bà Triệu đã góp phần hình thành truyền thống quý giá yêu nước của phụ nữ Việt Nam trong công cuộc đấu tranh chống ngoại xâm, bảo vệ  Tổ quốc. Mỗi khi giặc ngoại xâm lâm le bờ cõi nước nhà, người già, thanh niên trai tráng, thậm chí là phụ nữ cũng tham gia chống giặc. Mặc dù là phận nữ nhi, chân tay mềm yếu nhưng khi “Giặc đến nhà đàn bà cũng đánh”.

Nhóm 2:

STT

Tên cuộc khởi nghĩa

Quân xâm lược

Diễn biến chính

Kết quả

Ý nghĩa

Bài học lịch sử

1

Khởi nghĩa

Lý Bí

(542 - 544)

Nhà Lương

- Năm 542: Lý Bí lãnh đạo nhân dân nổi dậy chống chính quyền nhà Lương.

- Năm 543 – 544: chống lại các cuộc tấn công của nhà Lương.

- Tháng 2/544: Lý Bí làm chủ Giao Châu.

- Đánh chiếm được thành Long Biên, đẩy lùi các cuộc phản công của quân Lương.

- Khôi phục nền độc lập.

- Lập triều Tiền Lý và nước Vạn Xuân

- Sự ra đời nước Vạn Xuân thể hiện mong muốn cho sự trường tồn của dân tộc; khẳng định nền độc lập.

Lý Bí, Triệu Quang Phục biết lập căn cứ, dựa vào địa hình, địa thế, lấy yếu chống mạnh (lịch sử quân sự gọi là cách đánh du kích).

2

Khởi nghĩa

Phùng Hưng (766 – 791)

Nhà Đường

- Năm 766: khởi nghĩa nổ ra ở Đường Lâm (Ba Vì, Hà Nội).

- Năm 782: đánh chiếm Tống Bình (Hà Nội).

- Năm 791: nhà Đường tăng cường uy hiếp.

- Làm chủ Đường Lâm, xây dựng, củng cố chính quyền tự chủ.

- Năm 791: nhà Đường chiếm lại Tống Bình.

Là minh chứng cho tinh thần quật khởi, khẳng định sức sống mãnh liệt của ý thức dân tộc.

Cuộc khởi nghĩa đã nuôi dưỡng quyết tâm giành lại độc lập của nhân dân ta trong hơn 10 thế kỉ Bắc thuộc.

- Ý nghĩa sự ra đời Nhà nước Vạn Xuân.

+ Lật đổ ách thống trị của nhà Lương.

+ Đánh dấu bước trưởng thành trên con đường đấu tranh giải phóng dân tộc của nhân dân ta.

+ Thể hiện ý chí tự cường, tự chủ của dân tộc ta, làm thất bại âm mưu biến nước ta thành một đơn vị hành chính của nhà Lương.

- Đóng góp quý giá của Lý Bí và Triệu Quang Phục vào kho tàng nghệ thuật quân sự Việt Nam: cách đánh du kích.