Hướng dẫn soạn chi tiết ngữ văn 11 Cánh diều bài 5: Một người Hà Nội

ĐỌC HIỂU 

Câu 1: Tình cảm của nhân vật "tôi" đối với Hà Nội vừa giải phóng ra sao?

Hướng dẫn trả lời:

 Nhân vật "tôi" cảm thấy cực kì khoan khoái khi Hà Nội vừa giải phóng.

Câu 2: Với thời cuộc, nhân vật cô Hiển có thái độ như thế nào?

Hướng dẫn trả lời:

Cô bộc lộ rõ thái độ của mình: “Tao có bộ mặt rất tư sản, nhưng lại không bóc lột ai cả thì làm sao thành tư sản được”.

=> Cô Hiền là người nhạy bén, biết cách ứng xử với thời cuộc.

Câu 3: Lòng tự trọng và ý thức trách nhiệm của nhân vật cô Hiền được thể hiện ra sao?

Hướng dẫn trả lời:

Lòng tự trọng và ý thức trách nhiệm của nhân vật cô Hiền được thể hiện qua việc cô đồng ý cho các con của mình gia nhập quân đội đi đánh Mỹ. Cô cho rằng, việc con mình dám đi là biết tự trọng. Cô có trách nhiệm của một người mẹ, một người công dân yêu nước. 

Câu 4: Nội thất và vật dụng trong nhà cô Hiền có gì đáng chú ý? 

Hướng dẫn trả lời:

Nội thất và vật dụng trong nhà cô Hiền toát lên vẻ cổ kính, tao nhã: 

• Nơi tiếp khách của cô sau tấm bình phong cao hơn đầu người bằng gỗ chạm suốt mấy chục năm không hề thay đổi. 

• Một bộ sa lông gụ “cái khánh”, cái sập gụ chân quỳ chạm rất đẹp nhưng không khảm, cái tủ chùa một cánh bên trong bày một cái lọ men Thúy Hồng, một cái lư đời Hán, một cái liễn hấp sâm Giang Tây, và mấy thứ bình lọ màu men thì thường nhưng có dáng lạ, chả rõ từ đời nào.

Câu 5: Hình ảnh cái bát thủy tiên men đỏ có ý nghĩa gì?

Trả lời:

Cái bát thủy tiên men đỏ là biểu tượng nghệ thuật, một hình ảnh ẩn dụ về vẻ đẹp của Hà Nội, khiến nhân vật “tôi” thấy được hình ảnh ngày Tết rất Hà Nội.

Câu 6: Những sự việc nào khiến nhân vật "tôi" buồn phiền?

Trả lời:

Những sự việc khiến nhân vật "tôi" buồn phiền là thái độ hời hợt, thô lỗ, ích kỉ, làm xấu đi diện mạo và văn hóa của người Hà Nội ở một số người.

SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Nhân vật trung tâm của truyện là ai? Hãy vẽ sơ đồ thể hiện mối quan hệ giữa nhân vật trung tâm này với các nhân vật khác trong truyện.

Hướng dẫn trả lời:

- Nhân vật trung tâm là cô Hiền

- Sơ đồ thể hiện mối quan hệ giữa cô Hiền với các nhân vật khác trong truyện:

Câu 2: Xác định phẩm chất, tính cách của nhân vật cô Hiền trong truyện Một người Hà Nội. Dựa vào những chi tiết nào để có thể xác định như thế? Vì sao nhân vật này được người kể chuyện gọi là “một hạt bụi vàng" của Hà Nội?

Hướng dẫn trả lời:

* Phẩm chất cô Hiền: 

- Cô là cô gái thông minh, xinh đẹp, xuất thân trong một gia đình giàu có, lương thiện.

- Có nếp sống và nếp nghĩ độc đáo, khác lạ

• Nếp sống:

• Thời chống Pháp: sống ở Hà Nội, không dính líu gì đến “chính phủ”, sống một cuộc sống đường hoàng, sung túc, giữ nền nếp sinh hoạt và lễ nghi tốt đẹp của người Hà Nội.

• Thời kì Hà Nội giải phóng: vẫn giữ gìn cách sống và nếp cũ của người Hà Nội.

• Thời chống Mỹ: không khuyến khích cũng không ngăn cản con cái tòng quân.

• Sau 1975: giữ nếp sống thanh lịch của người Hà Nội, vẫn tổ chức bữa cơm bạn bè mỗi tháng một lần giữa những cựu công dân của Hà Nội.

+ Nếp nghĩ: Vừa thích ứng với cái mới, vừa giữ gìn nếp sống và cách nghĩ riêng của mình: “Vui hơi nhiều… đến làm ăn chứ?”, “Một đời tao chưa từng bị ai cám dỗ, kể cả chế độ”, “Người đàn bà không là nội tướng thì cái gia đình ấy cũng chả ra sao”, “Chúng mày là người Hà Nội… buông tuồng”, “Xã hội nào cũng phải có… cho mọi giá trị”.

* Tính cách cô Hiền: 

- Một người phụ nữ sắc sảo và tinh tế:

 + Mạnh dạn, thẳng thắn bày tỏ suy nghĩ của mình trước những điều chưa hợp lý của chế độ mới.

 + Coi người giúp việc như người nhà, tình nghĩa như người trong họ.

 + Với thời cuộc, có thái độ rõ của mình: “Tao có bộ mặt rất tư sản, nhưng lại không bóc lột ai cả thì làm sao thành tư sản được”.

- Một người phụ nữ thông minh, có đầu óc thực tế và giỏi tính toán:

 + Mọi việc làm đều có sự tính toán trước: Sau ngày Hà Nội giải phóng, cô bán ngôi nhà ở Hàng Bún...

 + Cô làm mà không để ý đến những lời đàm tiếu của thiên hạ: “Một đời tao chưa từng bị ai cám dỗ, kể cả chế độ”.

- Một người phụ nữ chu toàn mọi việc, như một nội tướng trong gia đình:

 + Coi trọng vai trò của người phụ nữ trong gia đình là “nội tướng”

 + Gần 30 tuổi bà mới lấy chồng, nhưng lại chọn một anh giáo tiểu học.

 + Việc sinh con: Kết thúc vào năm 40 tuổi.

 + Cô quan tâm, dạy dỗ con cái từ khi còn nhỏ và từ những chuyện nhỏ nhất. 

- Một con người giàu tự trọng và sống có trách nhiệm: “Tao đau đớn mà bằng lòng, vì tao không muốn nó sống bám vào sự hi sinh của bạn bè. Nó dám đi cũng là biết tự trọng”, “Tao cũng muốn sống bình đẳng với các bà mẹ khác, hoặc sống cả, hoặc chết cả, vui lẻ có hay hớm gì”

- Một con người luôn lưu giữ những nét đẹp của người Hà Nội, luôn nuôi dưỡng niềm tin vào cuộc sống.

+ Luôn ý thức minh là người Hà Nội, là sự đại diện cho cả nước, cho tinh hoa.

+ Có niềm tin mãnh liệt vào những giá trị cổ truyền: “Với người già, bất kể ai, cái thời đã qua luôn là thời vàng son, mỗi thế hệ đều có thời vàng son của họ. Hà Nội thì không thế”

+ Chất Hà Nội cũng được thể hiện qua thái độ ung dung tự tại trước những biến động của cuộc đời.

+ Chất Hà Nội còn được thể hiện qua sự sắc sảo của trí tuệ và vẻ đẹp của niềm tin. 

=> Cô Hiền là một con người, một công dân, cô luôn giữ phẩm chất cốt cách của một người Hà Nội. Cô coi chuẩn mực của nhân cách chính là lòng tự trọng. Cô luôn ý thức minh là người Hà Nội, là sự đại diện cho cả nước, cho tinh hoa. Vì vậy mà cô được người kể chuyện gọi là “một hạt bụi vàng" của Hà Nội

Câu 3: Quan điểm, thái độ của người kể chuyện xưng "tôi" đối với các nhân vật và sự việc trong truyện được thể hiện như thế nào?

Hướng dẫn trả lời:

- Với ông, tình yêu Hà Nội, niềm say mê lớn nhất với Hà Nội là những con người Hà Nội hào hoa, có bản lĩnh văn hoá, những người “mặc cái áo quá chật”, lớn nhanh hơn thời đại khiến “miếng đất sinh ra họ trở nên chật chội”, tiêu biểu cho bản sắc văn hoá Hà Nội.

- Đối với cô Hiền, ông trân trọng khâm phục lối sống, suy nghĩ, bản lĩnh văn hóa của bà.

- Ông không hài lòng, buồn phiền khó chịu với thái độ hời hợt, thô lỗ, ích kỉ, làm xấu đi diện mạo và văn hóa của người Hà Nội ở một số người.

Câu 4: Trong truyện Một người Hà Nội, lời nhân vật được cá thể hoá sâu sắc và phối hợp hài hòa với lời người kể chuyện. Hãy nêu ý kiến của em về nhận định đó.

Hướng dẫn trả lời:

Em đồng ý với quan điểm trên, bởi qua lời nói của các nhân vật trong câu chuyện, người đọc hình dung rõ tính cách, con người của từng nhân vật.

Câu 5: Chuyện cây si cổ thụ ở đền Ngọc Sơn bị bão đánh bật rễ rồi lại hồi sinh có ý nghĩa và tác dụng ra sao trong việc thể hiện chủ đề của truyện?

Hướng dẫn trả lời:

- Câu chuyện về cây si cổ thụ đã nói lên quy luật bất diệt của sự sống

- Cây si là một biểu tượng nghệ thuật, một hình ảnh ẩn dụ về vẻ đẹp của Hà Nội: có thể bị tàn phá, “bị nhiễm bệnh” nhưng vẫn là một người Hà Nội với truyền thống văn hóa đã được nuôi dưỡng suốt trường kì lịch sử, là cốt cách, tinh hoa, linh hồn của đất nước.

Câu 6: Từ truyện Một người Hà Nội, em có suy nghĩ gì về mối quan hệ giữa phẩm chất, tính cách cá nhân với việc nhận thức, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hoá dân tộc?

Hướng dẫn trả lời:

Trong quá trình xây dựng và phát triển văn hóa, nhất là trong bối cảnh toàn cầu hóa va hội nhập quốc tế mạnh mẽ hiện nay, việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa đặt ra đối với bất kỳ dân tộc hay quốc gia nào trên thế giới đang được coi trọng. Người Việt Nam có những tư tưởng, lối sống rất riêng. Đó là những nét đẹp truyền thống, văn hóa của người Việt gìn giữ bao đời. Bảo vệ chúng cũng là bảo vệ những giá trị văn hóa, lịch sử của dân tộc. Là một công dân, mỗi người trong chúng ta cần trau dồi nhận thức, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hoá dân tộc với bạn bè quốc tế, tuy nhiên hòa nhập chứ không hòa tan.