Soạn chi tiết Ngữ văn 9 CTST bài 5: Tiếng đàn giải oan (Truyện thơ Nôm khuyết danh)

HƯỚNG DẪN ĐỌC

Câu 1: Tìm đọc truyện thơ Thạch Sanh và tóm tắt cốt truyện. Cốt truyện ấy đã thể hiện đặc điểm chung nào của cốt truyện truyện thơ Nôm? 

Bài làm chi tiết:

Tóm tắt:

Thạch Sanh vốn mồ côi cả cha lẫn mẹ, sống lủi thủi trong túp lều dưới gốc đa và gia tài chỉ có lưỡi búa cha để lại. Thấy Thạch Sanh khỏe, Lý Thông lân la kết nghĩa huynh đệ. Thạch Sanh về sống với mẹ con Lý Thông. 

Trong vùng có một con chằn tinh hung dữ, mỗi năm người dân phải nộp người cho nó ăn thịt. Tới phiên Lý Thông , hắn lửa Thạch Sanh đi nộp mạng thay mình. Thạch Sanh giết chết chằn tỉnh, Lý Thông lại lừa chàng đi trốn rồi cướp công của Thạch Sanh.

Trong ngày hội nhà vua kén phò mã, công chúa bị đại bằng quắp đi. Thạch Sanh thấy đại bàng cắp người thì bắn nó và lần theo dấu máu vào hang cứu công chúa. Lý Thông lại một lần nữa lửa Thạch Sanh, hắn lấp miệng hang nhốt chàng dưới vực. Thạch Sanh giết đại bàng và cứu con vua Thủy Tề, chàng được tặng nhiều vàng bạc nhưng chỉ xin một cây đàn trở về gốc đa. Hồn chằn tỉnh và đại bằng vu oan cho Thạch Sanh, chàng bị bắt vào ngục. Trong ngục chàng lôi đàn ra gẩy kể về nỗi oan khiên của mình. Lý Thông bị trừng trị, Thạch Sanh được nhà vua gả công chúa cho. Các nước chư hầu tức giận đem quân sang đánh, Thạch Sanh mang đàn ra gảy, 18 nước chư hầu xin hàng, Thạch Sanh nấu cơm thết đãi. Quân sĩ coi thường, ăn mãi không hết, họ kính phục rút quân về nước. 

Nhận xét:

Cốt truyện của truyện thơ Nôm thường được chia làm hai nhóm:

- Mô hình Gặp gỡ (Hội ngộ) - Tai biển (Lưu lạc) - Đoàn tụ (Đoàn viên) Đoàn tụ (Đoàn viên). Truyện thơ tiêu biểu cho mô hình này: Truyện Kiều, Bích Câu kì ngộ,...

- Mô hình Nhân - Quả: ở hiền găp lành, ở ác gặp dữ. Truyện Thạch Sanh

=> Truyện Thạch Sanh là tiêu biểu cho mô hình này.

Câu 2: Tóm tắt các sự kiện được kể, liệt kê các nhân vật và xác định nhân vật chính trong văn bản Tiếng đàn giải oan. Nhân vật chính là người như thế nào? Từ đó, nhận xét về nghệ thuật xây dựng nhân vật trong truyện thơ. 

Bài làm chi tiết:

Gợi ý tóm tắt các sự kiện được kể: 

- Thạch Sanh vào tù

- Nhận ra con người Lý Thông

- Chàng đánh đàn kêu oan 

- Chàng kể tội của Lý Thông

Nhân vật trong văn bản: Thạch Sanh, Lý Thông

Thạch Sanh là người có tính cách vượt lên trên mọi điều, luôn thật thà, giàu tình cảm. Điều đó thể hiện qua cách anh đối diện với cái ác – luôn sẵn sàng hành động trừ gian diệt ác mỗi khi cần thiết. Thạch Sanh cũng không thiếu sự bao dung, sẵn lòng giúp đỡ người khác, làm cho anh trở thành một người dũng sĩ thực sự.

=> Nghệ thuật xây dựng nhân vật: bằng bút pháp lý tưởng hóa nhâ vât Thạch Sanh, thể hiện triết lý ngàn đời của cha ông: ở hiền gặp lành.

Câu 3: Cây đàn của Thạch Sanh có đặc điểm gì? Dó có phải là một nhân vật hay không? Vì sao?

Bài làm chi tiết:

Cây đàn của Thạch Sanh có đặc điểm:

- Khi Thạch Sanh bị bắt giam vào ngục tối cũng nhờ có tiếng đàn thần của Thạch Sanh mà đã giúp cho công chúa khỏi câm, chính nó đã giúp vạch mặt Lí thông và giúp Thạch Sanh đánh giặc.

- Tiếng đàn trên còn làm cho quân sĩ 18 nước chư hầu phải xin hàng. Tiếng đàn đại diện cho sự yêu chuộng hòa bình của nhân dân ta và tiếng đàn như có sức mạnh đặc biệt để cảm hóa kẻ thù xâm lược.

Cây đàn có thể coi là 1 nhân vật vì nó có thể hành động, có lời nói và có biểu cảm như con người, Tac giả đã nhân hoá để nó có linh hồn.

Câu 4:  Đọc lại những câu thơ về chỉ tiết tiếng đàn và cho biết:

a, Tiếng đàn đã nói giúp Thạch Sanh những điều gì? Tiếng đàn ấy đã tác động, như thế nào đến các nhân vật khác trong văn bản Tiếng đàn giải oan?

b. So với truyện cổ tích Thạch Sanh, việc miêu tả, kể chuyện về cây đàn Thạch Sanh trong văn bản trên có gì tượng đồng và khác biệt?

Bài làm chi tiết:

a. Tiếng đàn đã nói giúp Thạch Sanh: Lý Thông là kẻ gian.

Đây chính là tiếng đàn có sức mạnh kỳ lạ đã nhiều lần giải oan cho Thạch Sanh, khi Thạch Sanh bị bắt giam vào ngục tối cũng nhờ có tiếng đàn thần của Thạch Sanh mà đã giúp cho công chúa khỏi câm, chính nó đã giúp vạch mặt Lí thông và giúp Thạch Sanh đánh giặc.

Tiếng đàn trên còn làm cho quân sĩ 18 nước chư hầu phải xin hàng. Tiếng đàn đại diện cho sự yêu chuộng hòa bình của nhân dân ta và tiếng đàn như có sức mạnh đặc biệt để cảm hóa kẻ thù xâm lược.

b. So với truyện cổ tích Thạch Sanh, việc miêu tả, kể chuyện về cây đàn Thạch Sanh trong văn bản trên rât khác biệt. 

- Điểm giống: tiếng đàn mang tiếng lòng của Thạch Sanh, giải oan cho chàng

- Khác biệt: Cách diễn đạt, trình bày của tiếng đàn. Ở truyện cổ, cây đàn là vật vô tri vô giác nhưng ở văn bản này, cây đàn biết nói, biết minh oan cho Thạch Sanh.

Câu 5: Xác định chủ đề của văn bản và chỉ ra một số căn cứ giúp em xác định được chủ đề

Bài làm chi tiết:

Chủ đề của văn bản: Chiến thắng của những con người chính nghĩa, lương thiện, ở hiền thì gặp lành.

Căn cứ: Tác giả kể về chàng dũng sĩ Thạch Sanh với thân phận mồ côi, trải qua nhiều khó khăn thử thách: diệt chằn tinh, diệt đại bàng, cứu công chúa và con vua Thủy Tề, vạch mặt Lí Thông, chống quân của 18 nước chư hầu…, cuối cùng đã lên làm vua, trị vì đất nước, hưởng vinh hoa phú quý.

Câu 6: Nêu nội dung bao quát của văn bản Tiếng đàn giải oan. Thông qua văn bản này, tác giả muốn gửi đến người đọc thông điệp gì?

Bài làm chi tiết:

Nội dung bao quát: Tiếng đàn giải oan là truyện vạch mặt kẻ vong ân bội nghĩa Lý Thông. Truyện thể hiện ước mơ, niềm tin về đạo đức, công lí xã hội và lí tưởng nhân đạo, yêu hòa bình của nhân dân ta.

Thông điệp: khuyên con người ta ở hiền thì gặp lành, ở ác gặp dữ.