Giải chi tiết kinh tế pháp luật 11 chân trời mới Bài 2 Cung - cầu trong kinh tế thị trường

b. Các nhân tố ảnh hưởng đến cầu

Em hãy đọc các trường hợp sau và thực hiện yêu cầu

Trường hợp 1: Tại các thành phố lớn, khách hàng dưới 35 tuổi có nhu cầu mua nhà ngày càng tăng. Tuy nhiên, để mua được một căn nhà là điều không dễ dàng vì giá nhà cao so với thu nhập của khách hàng. Ngoài ra, quỹ đất dùng cho nhà ở xã hội và số lượng các căn hộ hạn chế trong khi dân số luôn gia tăng ở các thành phố lớn khiến cho cơ hội mua được nhà càng khó khăn hơn.

Trường hợp 2: Chất lượng cuộc sống càng cao thì nhu cầu về an toàn trong chế độ ăn uống càng được quan tâm. Hiện nay, việc lựa chọn thực phẩm an toàn được người tiêu dùng đặc biệt lưu ý. Người tiêu dùng đã tìm mua các sản phẩm rau hữu cơ, rau thuỷ canh phù hợp với túi tiền. Nắm bắt thị hiếu đó, các cửa hàng rau sạch, an toàn xuất hiện ngày càng nhiều.

Câu hỏi: 

– Em hãy xác định các nhân tố ảnh hưởng đến cầu trong các trường hợp trên.

– Em hãy nêu một số nhân tố khác ảnh hưởng đến cầu mà em biết.

Hướng dẫn trả lời: 

- Các nhân tố ảnh hưởng đến cầu trong các trường hợp trên:

• độ tuổi khách hàng
• thu nhập của người tiêu dùng
• nhu cầu và thị hiếu 

- Một số nhân tố khác ảnh hưởng đến cầu: giá của các mặt hàng có liên quan, dịch vụ, kỳ vọng của khách hàng đối với sản phẩm,...

3. Mối quan hệ cung - cầu trong nề kinh tế

Em hãy quan sát bảng, biểu đồ, đọc các thông tin, trường họp sau và trả lời câu hỏi:

THÔNG TIN 1

Trước thềm năm học mới, tại các của hàng, nhà sách và siêu thị trên địa bàn thành phố H, trước khi mua sắm sách vở cũng như dụng cụ học tập cho học sinh trở nên nhộn nhịp. Để đáp ứng nhu cầu mua sắm của khách hàng, các cửa hàng đã nhập số lượng lớn đồ dùng học tập với nhiều chủng loại, kiểu dáng phong phú, đa dạng.

THÔNG TIN 2

Nhiều doanh nghiệp xuất khẩu gỗ, sản xuất thép, gặp nhiều khó khăn do sức mua ở các thị trường xuất khẩu như: EU, Nhật Bản, Trung Quốc,...giảm mạnh. Do đó, các doanh nghiệp phải tiến hành những biện pháp giảm thiểu khắc phục như: quy mô sản xuất, chuyển dổi mặt hàng, chuyển đổi thị trường,...

Trường hợp

Quốc gia T xuất khẩu cà phê đứng đầu thế giới. Do đẩy mạnh ứng dụng công nghệ vào sản xuất nên sản lượng cà phê của quốc gia này tăng lên. Trong khi đó, một số đối tác nhập khẩu vẫn còn lượng tồn kho khiến giá thu mua cà phê ở quốc gia này giảm mạnh.

Câu hỏi: 

- Từ bảng, biểu đồ, em hãy cho biết giá cả ảnh hưởng như thế nào đến cung - cầu

- Khi cung tăng hoặc cầu giảm thì cung thay đổi như thế nào trong các thông tin trên?

- Khi cung - cầu thay đổi sẽ tác động đến giá cả như thế nào trong các trường hợp trên?

Hướng dẫn trả lời: 

- Giá cả ảnh hưởng đến cung cầu:

• Về phía cung, khi giá cả tăng lên trong khi giá cả của các yếu tố sản xuất đầu vào không tăng, các doanh nghiệp mở rộng sản xuất, lượng cung tăng lên và ngược lại

• Về phía cầu, khi giá cả giảm xuống trong khi giá cả của các yếu tố sản xuất đầu vào không tăng, cầu có xu hướng tăng lên và ngược lại.

- Khi cung tăng, cầu tăng, sản xuất mở rộng; khi cung giảm, cầu giảm, sản xuất thu hẹp

- Cung - cầu tác động đến giá cả: Khi cung lớn hơn cầu, giá cả giảm; khi cung nhỏ hơn cầu, giá cả tăng; khi cung bằng cầu, giá cả ổn định

4. Vai trò của quan hệ cung - cầu trong nền kinh tế

Em hãy đọc các trường hợp sau và trả lời câu hỏi

Trường hợp 1: Khi hàng xuất khẩu sang thị trường châu Âu và Mỹ giảm mạnh, doanh nghiệp dệt may P quyết định chỉ sản xuất các đơn hàng đã được kí kết từ trước. Dù đã tìm nhiều biện pháp nhưng doanh nghiệp phải thu hẹp sản xuất và cắt giảm nhân công.

Trường hợp 2: Nhận thấy mặt hàng sữa bột quen dùng tăng giá so với trước đây, chị H cân nhắc và quyết định lựa chọn sản phẩm sữa khác có giá thấp hơn, thắt chặt chi tiêu để cân đối tài chính trong gia đình.

Câu hỏi:

– Doanh nghiệp dệt may P và chị H đã làm gì trước biến động của quan hệ cung – cầu?

– Theo em, quan hệ cung – cầu có vai trò như thế nào đối với người sản xuất và người tiêu dùng?

Hướng dẫn trả lời: 

- Doanh nghiệp dệt may P  quyết định chỉ sản xuất các đơn hàng đã được kí kết từ trước, thu hẹp sản xuất và cắt giảm nhân công.

Chị H quyết định lựa chọn sản phẩm sữa khác có giá thấp hơn.

- Vai trò của quan hệ cung - cầu:

• Người sản xuất: đưa ra quyết định mở rộng hay thu hẹp sản xuất nhằm đem lại hiệu qảu kinh tế cao.
• Người tiêu dùng: lựa chọn mua hàng hóa phù hợp với nhu cầu và đem lại hiệu quả kinh tế.

LUYỆN TẬP

Bài tập 1: Em đồng tình hay không đồng tình với nhận định nào sau đây? Vì sao?

a. Cầu là nhu cầu mà người tiêu dùng cần mua hàng hóa, dịch vụ trong một thời kì nhất định.

b. Công nghệ ngày càng tiến bộ sẽ dẫn đến hàng hóa giảm và lượng cung cũng giảm.

c. Quy mô dân cư càng lớn thì lượng cầu hàng hóa tăng và ngược lại.

d. Khi hàng hóa sản xuất ra đáp ứng được các đòi hỏi về sở thích, tâm lí, thị hiếu của người tiêu dùng thì cầu hàng hóa sẽ giảm xuống và ngược lại.

e. Giá của các yếu tố sản xuất giảm sẽ dẫn tới giá thành sản phẩm giảm và nhà sản xuất sẽ mở rộng sản xuất nhiều hơn.

Hướng dẫn trả lời: 

- Ý kiến a. Không đồng tình, vì:

• Cầu là số lượng hàng hóa, dịch vụ mà người mua có khả năng và sẵn sàng mua ở các mức giá khác nhau trong một thời kì nhất định.

- Ý kiến b. Không đồng tình, vì:

• Việc ứng dụng các công nghệ tiến b, hiện đại… khiến cho quá trình sản xuất được tối ưu hóa, nâng cao năng suất, từ đó tạo ra được sản phẩm với số lượng nhiều hơn, có chất lượng cao hơn và khiến cho lượng cung hàng hóa trên thị trường tăng lên.

- Ý kiến c. Đồng tình, vì:

• Khi dân số tăng sẽ dẫn đến nhu cầu sử dụng hàng hóa, dịch vụ tăng lên; ngược lại, khi quy mô dân số giảm, nhu cầu sử dụng hàng hóa, dịch vụ cũng giảm xuống.

- Ý kiến d. Không đồng tình, vì:

• Khi một sản phẩm hàng hóa đáp ứng được các đòi hỏi về sở thích, tâm lí, thị hiếu của người tiêu dùng => người tiêu dùng sẽ sẵn sàng chi trả, mua hàng hóa đó => cầu hàng hóa sẽ tăng lên.
• Ngược lại, khi sản phẩm không đáp ứng được đòi hỏi của người tiêu dùng => người tiêu dùng sẽ chuyển sang lựa chọn sản phẩm khác => cầu hàng hóa giảm xuống.

- Ý kiến e. Đồng tình, vì:

• Nếu chi phí của các yếu tố đầu vào sản xuất (như: tiền công, giá nguyên vật liệu, năng lượng, chi phí mặt bằng,…) giảm, thì chi phí sản xuất hàng hóa giảm => hoạt động sản xuất có lãi (do giá bán sản phẩm không đổi) => nhà sản xuất sẽ mở rộng quy mô, sản xuất nhiều hơn.

Bài tập 2: Em hãy phân tích quan hệ cung - cầu trên thị trường trong các thông tin sau:

a. Khi thấy giá mua giảm, nhiều hộ trồng hồ tiêu đã chặt bỏ một phần diện tích và chuyển sang các loại cây trồng khác như sầu riêng, bơ, nhãn,...

b. Các trang bán hàng trực tuyến xuất hiện ngày càng nhiều khi nhu cầu mua hàng của người tiêu dùng tăng cao.

c. Giá tôm tăng khi sản lượng thu hoạch sụt giảm làm giảm nguồn khan hiếm.

Hướng dẫn trả lời: 

- Thông tin a.

• Nguồn cung mặt hàng hồ tiêu lớn hơn nhu cầu tiêu dùng, dẫn đến giá cả thu mua hồ tiêu giảm.
• Giá thu mua hồ tiêu giảm (do tác động của quan hệ cung - cầu), khiến cho người sản xuất quyết định thu hẹp quy mô hoặc chuyển đổi mô hình sản xuất.

- Thông tin b. Xu hướng mua hàng online của người tiêu dùng tăng lên (lượng cầu tăng) đã dẫn đến sự xuất hiện của nhiều trang bán hàng trực tuyến (lượng cung tăng).

- Thông tin c. Sản lượng thu hoạch tôm sụt giảm, trong khi nhu cầu tiêu dùng không giảm hoặc tăng lên (tức là: cung nhỏ hơn cầu) => giá tôm tăng lên.

Bài tập 3: Em hãy cho biết các nhân tố ảnh hưởng đến cung và cầu trong các trường hợp sau:

a. Địa phương T đầu tư phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao như phát triển các sản phẩm rau, quả theo tiêu chuẩn VietGAP, mô hình nuôi cá nước ngọt bằng lồng, bè,... mang lại năng suất, chất lượng và hiệu quả kinh tế.

b. Thời gian qua, giá nguyên liệu giấy tái chế tăng cao khiến doanh nghiệp sản xuất giấy và bao bì H gặp khó khăn. Doanh nghiệp tự bù lỗ, vừa lo thiếu vốn để dự trữ nguyên liệu, vừa lo đơn hàng xuất khẩu giảm nếu nâng giá để bù đắp chi phí...

c. Hiện nay, chị Q quan tâm lựa chọn sản phẩm an toàn, tốt cho sức khỏe. Chị Q đã tìm mua các sản phẩm dầu gội đầu, sữa tắm có nguồn gốc tự nhiên để sử dụng.

d. Sau khi tình toán thu nhập và cân đối nguồn tài chính của gia đình, anh P quyết định mua xe ô tô của hãng D để thuận tiện cho việc kinh doanh và đi lại.

Hướng dẫn trả lời: 

a. Nhân tố ảnh hưởng đến cung là: trình độ công nghệ

b. Nhân tố ảnh hưởng đến cung là: sự tăng giá cả của các yếu tố đầu vào sản xuất.

c. Nhân tố ảnh hưởng đến cầu là: thị hiếu của người tiêu dùng.

d. Nhân tố ảnh hưởng đến cầu là: thu nhập của người tiêu dùng.

Bài tập 4: Từ các trường hợp sau, em hãy phân tích vai trò của quan hệ cung - cầu:

a. Trong những năm qua, nhiều thị trường xuất khẩu lớn đều hạn chế hoặc cấm sử dụng sản phẩm túi nhựa dùng một lần. Trước tình hình đó, doanh nghiệp nhựa M chuyển sang tập trung sản xuất và xuất khẩu các mặt hàng như tấm, phiến, màng nhựa; sản phẩm nhựa gia dụng; vải bạt.

b. Mỗi khi đến dịp 20 - 11, nhu cầu mua hoa tươi cao khiến giá mặt hàng này tặng. Anh G quyết định chuyển sang mua nến thơm - món quà vừa có ý nghĩa, vừa thiết thực.

Hướng dẫn trả lời: 

a. Vai trò của quan hệ cung cầu: giúp người sản xuất đưa ra quyết định mở rộng hay thu hẹp sản xuất nhằm đem lại hiệu quả kinh tế cao.

b. Vai trò của quan hệ cung cầu: giúp người tiêu dùng lựa chọn mua hàng hóa phù hợp với nhu cầu và đem lại hiệu quả kinh tế.

VẬN DỤNG

Câu hỏi: Hãy lựa chọn một loại hàng hóa thiết yếu mà em và gia đình thường dùng hàng ngày và phân tích mối quan hệ cung - cầu của mặt hàng đó.

Hướng dẫn trả lời: 

Tham khảo: Thịt lợn là món ăn ưa thích của gia đình em. Do nguồn thu nhập của gia đình còn hạn chế, nên:

• Vào thời điểm giá thịt lợn quá cao => gia đình em có xu hướng chuyển sang sử dụng các loại sản phẩm thay thế khác, có giá cả ổn định hơn, như: cá, thịt gà, trứng,…
• Vào thời điểm giá thịt lợn xuống thấp => gia đình em có xu hướng mua lượng thịt nhiều hơn để chế biến đa dạng nhiều món ăn hơn. Bên cạnh việc sử dụng thịt lợn chế biến các món ăn trong bữa ăn chính, gia đình em có thể chế biến thịt lợn thành những món ăn vặt hấp dẫn, như: thịt lợn khô gác bếp, heo khô cháy tỏi,…