Giải chi tiết Sinh học 12 KNTT bài 23 Môi trường và các nhân số sinh thái

Mở đầu:

Một người khoẻ mạnh bay từ Đông bán cầu sang Tây bán cầu, những ngày đầu tiên có thể bị mất ngủ ban đêm, buồn ngủ ban ngày. Nguyên nhân nào dẫn đến hiện tượng này?

Bài làm chi tiết:

Nguyên nhân dẫn đến hiện tượng này: Do Đông bán cầu sang Tây bán cầu có múi giờ khác nhau nên cơ thể phải thích nghi với múi giờ mới, gây ra sự mất cân bằng trong chu kỳ sinh học tự nhiên của cơ thể, bao gồm chu kỳ ngủ và thức dậy, khiến cho người đó bị mất ngủ ban đêm, buồn ngủ ban ngày.

I. MÔI TRƯỜNG SỐNG CỦA SINH VẬT

Câu 1: Loài chim ở Hình 23.1 sống ở môi trường cạn hay môi trường nước? Giải thích.

Bài làm chi tiết:

- Loài chim này sống ở cả môi trường cạn và môi trường nước.

- Giải thích: Do loài chim này săn mồi ở dưới nước nhưng lại làm tổ ở trên cạn, các yếu tố như thức ăn, tổ đều ảnh hưởng đến sự tồn tại, sinh trưởng và phát triển của loài chim này.

Câu 2: Phân tích một ví dụ về hoạt động sống của sinh vật làm thay đổi môi trường sống của chúng.

Bài làm chi tiết:

Một ví dụ về hoạt động sống của sinh vật làm thay đổi môi trường sống của chúng:

Hoạt động sống của giun đất làm đất tơi xốp, thúc đẩy hoạt động của sinh vật phân giải, qua đó làm giàu dinh dưỡng cho đất, từ đó giúp các loài cây trồng trên mặt đất sinh trưởng và phát triển.

II. CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI

Câu 1: Phân biệt các nhóm nhân tố sinh thái. Cho ví dụ.

Bài làm chi tiết:

• Nhân tố sinh thái được chia thành hai nhóm: nhân tố vô sinh và nhân tố hữu sinh. 

• Nhân tố vô sinh là tất cả các nhân tố vật lí và hoá học của môi trường tự nhiên tác động tới đời sống của sinh vật. Ví dụ: khí hậu, thổ nhưỡng, nước,...

• Nhân tố hữu sinh là các loài sinh vật sống trong cùng môi trường, tạo nên các mối quan hệ kí sinh, cộng sinh, hợp tác, vật ăn thịt – con mồi,... 

Câu 2: Lá trên cành/thân xếp so le với nhau (H 23.2a) đem lại lợi ích gì cho thực vật?

Bài làm chi tiết:

Lợi ích của lá trên cành/thân xếp so le với nhau: Tối đa hóa nguồn ánh sáng nhận được: lá không chắn khuất lẫn nhau, cho phép mỗi lá có thể nhận được lượng ánh sáng Mặt Trời cần thiết để thực hiện quá trình quang hợp, giúp tăng cường hiệu suất quang hợp.

III. CÁC QUY LUẬT SINH THÁI

Câu 1: Quan sát Hình 23.5 và cho biết mức hoạt động sinh lí cao nhất của sinh vật nằm trong khoảng tác động nào.

Bài làm chi tiết:

Mức hoạt động sinh lí cao nhất của sinh vật nằm trong khoảng khoảng thuận lợi.

Câu 2: Quan sát trong tự nhiên và lấy ví dụ về quy luật tác động không đồng đều của các nhân tố sinh thái lên sinh vật.

Bài làm chi tiết:

Ví dụ về quy luật tác động không đồng đều của các nhân tố sinh thái lên sinh vật: Loài tôm he (Penaeus merguiensis) ở giai đoạn trưởng thành, trứng và ấu trùng mới nở thích nghi với nồng độ muối cao (3,2 – 3,3%) nên giai đoạn này chúng sống ở biển khơi. Sang giai đoạn sau ấu trùng chúng thích nghi với nồng độ muối thấp hơn, chỉ 1,0 – 2,5% (nước lợ) nên chúng di chuyển vào bờ và sống trong rừng ngập mặn cho đến khi đạt kích thước trưởng thành mới di cư ra biển. 

IV. NHỊP SINH HỌC

Câu 1: Em hãy nêu thêm các ví dụ về nhịp sinh học ở động vật, thực vật và người.

Bài làm chi tiết:

Một số ví dụ về nhịp sinh học ở động vật, thực vật và người:

• Hoa anh thảo chỉ nở vào ban đêm.

• Gấu trúc đỏ thường ngủ ngày và kiếm ăn vào ban đêm.

• Con người thường ngủ vào ban đêm.

Câu 2: Trong chăn nuôi, người nuôi gà thường thắp đèn sáng để kéo dài thời gian ăn của gà, giúp tăng tốc độ sinh trưởng. Hành động thắp đèn sáng có ảnh hưởng đến nhịp ngày đêm của gà không? Giải thích.

Bài làm chi tiết:

- Hành động thắp đèn sáng có ảnh hưởng đến nhịp ngày đêm của gà. 

- Giải thích: Do ánh sáng sẽ ảnh hưởng đến nhịp sinh học của gà, cụ thể là sự thay đổi giữa ban ngày và ban đêm. Sự thay đổi này ảnh hưởng đến nhiều quá trình sinh học, bao gồm chu kỳ ngủ, tiêu hóa thức ăn và sinh sản. Việc thắp đèn sáng mang lại một số lợi ích, như kéo dài thời gian hoạt động của gà vào buổi tối, giúp tăng sự tiêu hóa thức ăn và tăng cường tốc độ sinh trưởng giúp tối ưu hóa hiệu suất chăn nuôi.

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

Câu 1: Một số loài thực vật rụng lá như bàng (Terminalia catappa), xoan (Melia azedarach) trong mùa đông lạnh. Điều này có ý nghĩa gì đối với đời sống của chúng?

Bài làm chi tiết:

Ý nghĩa của hiện tượng rụng lá trong mùa đông lạnh đối với một số loài thực vật: Mùa đông lượng mưa giảm kéo theo hàm lượng nước trong đất cũng giảm khiến lượng nước mà rễ cây hút được cũng giảm theo. Cây rụng lá để giảm quá trình thoát hơi nước, đảm bảo đủ lượng nước cho cây duy trì đến mùa xuân. Ngoài ra, mùa đông có nhiệt độ thấp nên cây rụng lá nhằm giảm diện tích tiếp xúc với không khí lạnh, hạn chế việc tán cây phải chịu sức nặng của gió, tuyết có thể dẫn tới gãy cành.

Câu 2: Mùa đông, người chăn nuôi gia súc thường che kín chuồng, ngăn gió lùa; mùa hè, chuồng nuôi được thông gió, phun nước trên mái. Em hãy vận dụng kiến thức về quy luật sinh thái để giải thích ý nghĩa của những việc làm này.

Bài làm chi tiết:

Ý nghĩa: Những việc làm này giúp tạo môi trường thuận lợi cho gia súc phát triển khỏe mạnh:

• Mùa đông, người chăn nuôi gia súc thường che kín chuồng, ngăn gió lùa để:

• Giảm thiểu sự thoát nhiệt từ chuồng ra ngoài và ngăn gió lùa vào giúp giữ ấm cho gia súc trong thời tiết lạnh.

• Tạo ra một môi trường ấm áp và ổn định, giúp gia súc giảm stress và tiết kiệm năng lượng cho việc duy trì nhiệt độ cơ thể.

• Ngăn ngừa các vấn đề sức khỏe như cảm lạnh và viêm phổi do tiếp xúc với không khí lạnh.

• Mùa hè, chuồng nuôi được thông gió, phun nước trên mái để:

• Tăng cường lưu thông không khí trong chuồng, giúp giảm nhiệt độ bên trong và giữ cho gia súc không bị nóng quá mức.

• Phun nước lên mái chuồng giúp làm mát không gian bên trong và làm giảm nhiệt độ môi trường.

• Giúp gia súc cảm thấy thoải mái hơn và tránh được cảm giác nóng bức và stress trong thời tiết nóng nực.

Câu 3: Ở người, nhịp sinh học điển hình là nhịp ngày đêm. Ban đêm, không còn ánh sáng, nhịp sinh học của cơ thể chậm dần lại, melatonin được tuyến tùng tiết ra khi ánh sáng giảm, gây buồn ngủ. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra đồng hồ sinh học kiểm soát giấc ngủ của con người nhạy cảm nhất trong khoảng thời gian 2 giờ trước khi đi ngủ".

a) Hãy giải thích vì sao sử dụng điện thoại trước giờ đi ngủ lại gây khó ngủ, thậm chí mất ngủ.

b) Mỗi người nên làm gì để duy trì nhịp sinh học ổn định cho giấc ngủ?

Bài làm chi tiết:

a, Sử dụng điện thoại trước giờ đi ngủ lại gây khó ngủ, thậm chí mất ngủ vì: Ánh sáng xanh phát ra từ màn hình điện thoại có bước sóng ngắn, làm ức chế não bộ và cản trở quá trình sản xuất của hormone melatonin gây buồn ngủ. Sự suy giảm hormone này sẽ khiến con người khó đi vào giấc ngủ, khó có giấc ngủ sâu, rối loạn đồng hồ sinh học nên chất lượng giấc ngủ bị kém đi.

b, Để duy trì nhịp sinh học ổn định cho giấc ngủ, nên:

• Cố gắng tuân thủ một thói quen mỗi ngày.

• Dành thời gian ở ngoài trời khi trời còn sáng để tăng cường sự tỉnh táo.

• Tập thể dục hàng ngày, nên tập thể dục nhịp điệu từ 20 phút trở lên.

• Ngủ trong môi trường khuyến khích nghỉ ngơi với ánh sáng thích hợp, nhiệt độ dễ chịu và nệm hỗ trợ.

• Tránh uống rượu, cafein và nicotin vào buổi tối.

• Tắt màn hình trước khi đi ngủ và thử tham gia vào một hoạt động như đọc sách hoặc thiền.

Câu 4: Khi nghiên cứu sự phân bố của muỗi vằn (Aedes aegypti) gây bệnh sốt xuất huyết, người ta thấy chúng phân bố từ vùng vĩ độ cao cho tới vĩ độ thấp. Ruồi Glossina mang kí sinh trùng Trypanosoma gây bệnh ngủ châu Phi phân bố chủ yếu ở vùng nhiệt đới châu Phi. Em có nhận xét gì về giới hạn nhiệt độ của hai loài côn trùng này?

Bài làm chi tiết:

Giới hạn nhiệt độ của muỗi vằn (Aedes aegypti) lơn hơn so với ruồi Glossina. Muỗi vằn (Aedes aegypti) có thể sống được ở cả nơi có nhiệt độ cao và nhiệt độ thấp, còn ruồi Glossina chỉ sống được ở ở những nơi có nhiệt độ cao.