Soạn bài tập Ngữ văn 8 chân trời bài 1 Tiếng Việt

1. Hoàn thành những thông tin về từ tượng hình và từ tượng thanh bằng cách điền vào bảng sau (làm vào vở): 

Hướng dẫn trả lời:

2. Xác định từ tượng hình, tượng thanh trong các trường hợp sau và cho biết tác dụng của chúng: 

a. Chái bếp vườn nhà cha gọi tên

Cho cánh nỏ cong hình lưỡi hái

Cho tuổi mình là hoa là trái

Chái bếp thõng mình xình xịch mưa

(Lý Hữu Lương, Chái bếp)

b. Nhưng đêm nay trời nhiều mây. Lá cây xào xạc. Côn trùng trong lòng đất rỉ rả mãi một điệu buồn. Ai như Tắc Kè khuya khoắt đang gọi cửa. Đêm ở Bờ Giậu thanh vắng đến nỗi nghe rõ cả tiếng Ốc Sên đi làm về, nhẹ nhàng vén tà áo dài trườn qua chiếc lá rụng. Nửa đêm, xíu chút nữa Bọ Dừa thiếp đi thì sương bắt đầu rơi. Lẫn trong tiếng thở dài của gió là tiếng rơi lộp độp của sương. Thật bất ngờ, một giọt sương nhằm trúng cổ ông khách rớt xuống. Bọ Dừa rùng mình, tỉnh hẳn.

(Trần Đức Tiến, Giọt sương đêm)

c. Đoạn, năm thầy ngồi bàn tán với nhau.

Thầy sờ vòi bảo: “Tưởng con voi nó thế nào, hoá ra nó sun sun như con địa.”

Thầy sờ ngà bảo: “Không phải! Nó chần chẫn như cái đòn càn.”

Thầy sờ tại bảo: “Đâu có! Nó bè bè như cái quạt thóc.”

Thầy sờ chân cãi: “Ai bảo! Nó sừng sững như cái cột đình.”

Thầy sờ đuôi lại nói: “Các thầy nói sai cả. Chính nó tua tủa như cái chổi sể cùn.”

Năm thầy, thầy nào cũng cho mình nói đúng, không ai chịu ai, thành ra xô xát, đánh nhau toác đầu, chảy máu.

(Thầy bói xem voi)

d. Lợi khóc rưng rức khi đón cái hộp diêm méo mó từ tay thầy. Tôi nhớ gương mặt thầy Phu lúc đó trông áy náy ghê lắm, thầy có xin lỗi đứa học trò nhưng Lợi không nghe thấy. Nó mải khóc, cặp mắt đỏ hoe, nước mắt nước mũi chảy thành dòng.

đ. Chú bé loắt choắt

Cái xắc xinh xinh

Cái chân thoăn thoắt

Cái đầu nghênh nghênh

(Tố Hữu, Lượm)

Hướng dẫn trả lời:

a. Từ tượng thanh: xình xịch.

= > Tác dụng: mô phỏng âm thanh trầm, đều liên tục của tiếng mưa.

b. Từ tượng thanh: xào xạc, rỉ rả, lộp độp.

= > Tác dụng: mô phỏng những thanh âm nhỏ trong đêm khuya thanh vắng ở xóm Bờ Giậu như tiếng lá cây lay động khẽ chạm vào nhau, tiếng côn trùng ít ỏi, vang lên cách quãng đều đặn và kéo dài không dứt, tiếng rơi trầm, gọn, nhỏ và thưa thớt của mưa đêm; tất cả những âm thanh ấy chỉ càng tô đậm không gian im ắng, tĩnh lặng của xóm Bờ Giậu về khuya.

c. Từ tượng hình: sun sun, chần chẫn, bè bè, sừng sững, tua tủa.

= > Tác dụng: gợi tả hình ảnh từng bộ phận của con voi như vò, ngà, tai, chân, đuôi.

d. Từ tượng thanh: rưng rức, từ tượng hình: méo mó.

= > Tác dụng: từ rưng rức mô phỏng âm thanh của tiếng khóc không to, nhưng kéo dài không dứt, giúp người đọc hình dung rõ hơn về nỗi buồn bã, đau đớn khôn nguôi của chú bé Lợi; từ méo mó gợi hình dạng không còn nguyên vẹn, cân đối như vốn có của cái hộp diêm.

đ. Từ tượng hình: loắt choắt, xinh xinh, thoăn thoắt, nghênh nghênh.

= > Tác dụng: gợi tả chú bé Lượm có dáng vẻ nhỏ nhắn, nhanh nhẹn, hoạt bát và dường như rất dũng cảm, không hề tỏ ra sợ hãi trước kẻ thù.

3. Phân tích tác dụng của các từ tượng thanh, từ tượng hình đối với việc miêu tả không gian khu rừng trong đoạn văn sau: 

Rồi một hôm, giông bão gầm thét trên rừng, cây cối ào ào ghê rợn. Trong rừng bỗng tối mù tối mịt, tưởng chừng như bao nhiêu đêm tối trên đời kể từ khi có rừng đến nay đều tụ cả lại. Những con người nhỏ bé đi giữa những cây lớn, trong tiếng sấm đáng sợ. Họ đi, còn những cây khổng lồ lắc lư, nghiên ken két và gào lên những bài ca thịnh nộ. Ảnh chớp bay trên các ngọn cây, loé ảnh lửa xanh lạnh lẽo, rọi sáng trong khoảnh khắc và biến mất cũng nhanh như khi xuất hiện, làm mọi người kinh sợ. Cây cối được ảnh chớp lạnh lẽo rọi sáng, nom như những vật sống, đang dang rộng những cánh tay dài ngoằn ngoèo, đan thành một mạng lưới dày xung quanh đoàn người, cố ngăn chặn họ. Từ trong đám cành tối tăm, có cái gì đáng sợ, hắc ám, lạnh lẽo nhìn đám người đang đi.

(Mác-xim Go-rơ-ki, Trái tim Đan-k8)

Hướng dẫn trả lời:

- Những từ tượng hình (tối mù tối mịt, lắc lư, ngoằn ngoèo)

- Những từ tượng thanh (ào ào, ken két)

= > Tác dụng: Góp phần miêu tả không gian tối tăm, lạnh lẽo cùng những thanh âm đáng sợ của khu rừng, làm tăng cảm giác sợ hãi của người đọc khi theo chân đoàn người đi sâu vào khu vườn bí hiểm.

4. Viết đoạn văn (khoảng 200 chữ) miêu tả cảnh bình minh hoặc hoàng hôn nơi em ở, trong đó có sử dụng ít nhất một từ tượng hình hoặc từ tượng thanh. 

• Bài tham khảo 1: 

Quê hương em nằm ở vùng đồng bằng Bắc Bộ. Chính vì thế cảnh hoàng hôn trên quê em mang một vẻ đẹp tuyệt vời mà khó có nơi đâu sánh bằng, đặc biệt là vào những buổi chiều hè. Không khí buổi chiều không còn oi bức như buổi trưa mà có phần dịu nhẹ. Bầu trời cao, những đám mây lững lờ trôi. Ánh nắng mặt trời chiếu xuống làm cho dòng sông chảy quanh làng em trông giống một dải lụa lấp lánh tựa như dát vàng. Sau luỹ tre làng, gió khẽ thổi rì rào. Em và mấy đứa trẻ trong xóm rủ nhau đạp xe đi chơi khắp làng. Mùa này lúa chín thơm ngào ngạt, hương thơm lan toả khắp một vùng quê. Xa xa, những ngọn núi màu xanh nhấp nhô trông thật thú vị. Phía chân đê đàn trâu đang đủng đỉnh ra về. Đâu đó, tiếng chim ríu rít từng đàn bay về tổ. Sau một ngày dài, được ngắm vẻ đẹp bình yên của quê hương em cảm thấy thật thư thái, dễ chịu. Càng ngắm, càng cảm nhận được vẻ đẹp của quê hương em lại thấy mình quê mình thật đẹp và yêu quê hương biết bao.

- Từ tượng hình: lững lờ, nhấp nhô, đủng đỉnh.

- Từ tượng thanh: rì rào, ríu rít.

• Bài tham khảo 2: 

Hè vừa rồi, gia đình em có chuyến du lịch biển và trong chuyến đi đó em nhớ nhất là khoảnh khắc được ngắm cảnh bình minh trên biển. Quang cảnh ấy thật đẹp khiến em nhớ mãi không quên. Sáng hôm đó, em cùng bố mẹ thức dậy thật sớm để đi ra biển ngắm bình minh. Mặc dù là giữa mùa hè nhưng những cơn gió biển khe khẽ vẫn khiến em cảm thấy se lạnh. Gió nhẹ làm cho sóng trên mặt biển nhấp nhô từng đợt. Mặt trời lúc này mới từ từ nhô lên khỏi mặt biển. Tuy vậy, chỉ một lúc sau mặt trời di chuyển mỗi lúc một nhanh, chẳng mấy chốc đã như hòn lửa lơ lửng giữa bầu trời cao xanh. Ánh nắng chiếu xuống làm nước biển trở nên lấp lánh, lung linh hơn. Không gian cũng trở nên bừng sáng. Đằng xa, một vài chiếc thuyền đi đánh cá đêm hôm trước đã trở về, những ngư dân đang xúm lại để "thu hoạch" mẻ cá của mình. Mùi cá biển quyện lẫn mùi gió, mùi cát tạo nên một mùi đặc trưng của vùng biển. Lúc này vạn vật cũng đã bừng tỉnh sau một đêm dài. Mọi người, mọi vật lại bắt đầu một ngày mới. Cảnh bình minh trên biển thật là đẹp, nếu có cơ hội em sẽ đi biển thêm nhiều lần nữa để khám phá hết vẻ đẹp nơi đây.

- Từ tượng hình: nhấp nhô, lơ lửng, lung linh

- Từ tượng thanh: khe khẽ

• Bài tham khảo 3: 

Nhân dịp nghỉ hè về thăm ngoại, em đã thưởng thức một buổi bình minh rực rỡ tràn đầy sức sống trên quê hương Đồng Tháp thân yêu.

Trời còn sớm nhưng em đã thức dậy ra sân. Khí trời se lạnh. Gió thoảng, khẽ lay động cành lá để lộ những giọt sương mai trắng trong. Cả làng xóm dường như bồng bềnh trong biển sương sớm. về phía đông, mặt trời tròn xoe, ửng hồng còn e ấp nấp sau hàng bạch đàn, tỏa ánh sáng lấp lánh như hình rẻ quạt nhiều màu rực rỡ. Trên không, từng đám mây trắng xanh với các hình thù kỳ lạ đang nhè nhẹ trôi. Bỗng ánh đèn từ trong ngôi nhà thức sớm đã vội vã tắt. Khói bếp lại bay lên quyện vào sương mai tạo nên những dải lụa mềm uốn lượn trên bầu trời rộng rồi lan tỏa nhanh cả cánh đồng. Ở đây lúa đang mơn mởn đương thì con gái, ngả đầu vào nhau thầm thì trò chuyện. Nhìn từ xa, đồng lúa trông giống như một tấm thảm xanh rờn, nhấp nhô theo làn gió sớm. Trong ánh sáng dịu dàng đầu buổi bình minh sương tan, ánh nắng chan hòa, cánh đồng lúa quê em như một bức tranh tuyệt đẹp. Em say sưa ngắm cảnh và hít thở không khí trong lành mà đã lâu em chưa được thưởng thức ở Thành phố Hồ Chí Minh - nơi em ở.

Em khoan khoái nhẹ bước dọc bờ kênh nhỏ. Ánh sáng chiếu xuống dòng nước bạc trắng lấp lánh như bạn nào tinh nghịch chơi trò chiếu gương. Thỉnh thoảng, một vài chú cá lòng tong, cá trắm cỏ nhảy lên khỏi mặt nước đớp mồi rồi lặn xuống mất tăm để lại những vòng tròn lan xa.

Trong không khí yên ắng ấy, bỗng đột ngột vang lên tiếng rao hàng trên sông hòa cùng tiếng khua mái chèo của ai đó. Đàn chó ùa ra bờ sông, cất tiếng sủa ăng ẳng với theo. Em bước vội vào khu vườn này tràn ngập ánh nắng vàng rực rỡ. Bên luống rau xanh, mái đầu bạc thân yêu của bà em đang lúi húi nhổ cỏ, bắt sâu. Một ngày mới đang bắt đầu trên quê em.

Được thưởng thức buổi bình minh đẹp vào ngày hè trên quê ngoại thân yêu, em thêm vui khỏe lạc quan và yêu cuộc sống. Em tự hứa sẽ cố gắng học giỏi, rèn luyện tốt để mai này góp phần làm cho quê mình ngày càng tươi đẹp, ấm no hơn nữa.

- Từ tượng hình: nhấp nhô