Soạn siêu ngắn lịch sử 11 Cánh diều bài 2 Sự xác lập và phát triển của chủ nghĩa tư bản

KIẾN THỨC MỚI

1. Sự xác lập của chủ nghĩa tư bản ở châu Âu và Bắc Mỹ.

Câu hỏi: Trình bày sự xác lập của chủ nghĩa tư bản ở châu Âu và Bắc Mỹ.

Hướng dẫn trả lời:

• Nửa sau thế kỉ XVII: Chủ nghĩa tư bản được xác lập ở Hà Lan, Anh.

• Từ thập kỉ 60 của thế kỉ XVIII, cuộc cách mạng công nghiệp bắt đầu từ Anh, sau đó lan ra các nước Pháp, Đức, ... 

• Cuối thế kỉ XVIII: Chủ nghĩa tư bản được mở rộng ra ngoài phạm vi châu Âu và xác lập ở Pháp.

• Trong thập kỉ 60 - 70 của thế kỉ XIX, các cuộc cách mạng tư sản tiếp diễn dưới những hình thức khác nhau và giành được thắng lợi.

2. Sự phát triển của chủ nghĩa tư bản

a. Chủ nghĩa đế quốc và quá trình mở rộng xâm lược thuộc địa

Câu hỏi: Trình bày quá trình mở rộng xâm lược thuộc địa của các nước đế quốc phương Tây. Thuộc địa có vai trò như thế nào đối với các nước đế quốc.

Hướng dẫn trả lời:

- Sự phát triển nhanh chóng của chủ nghĩa tư bản khiến cho nhu cầu về thị trường, nguyên liệu ngày càng cao => các nước tư bản tăng cường chính sách xâm lược, mở rộng thuộc địa => Cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX, các nước tư bản chuyển sang giai đoạn đế quốc chủ nghĩa, thiết lập hệ thống thuộc địa ở châu Á, châu Phi và khu vực Mỹ La-tinh.

- Thuộc địa là nơi cung cấp nguyên liệu và nhân công là thị trường, là cơ sở vững chắc cho các nước đế quốc trong các cuộc tranh chấp, chiến tranh.

c. Xã hội

b. Sự phát triển của chủ nghĩa tư bản

Câu hỏi: Trình bày sự phát triển của chủ nghĩa tư bản cuối thế kỉ XIX, đầu thế kỉ XX.

Hướng dẫn trả lời:

• Nửa đầu thế kỉ XIX, hàng loạt các thuộc địa của thực dân Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha ở khu vực Mỹ La-tinh đã đứng lên đấu tranh=> thành lập các quốc gia tư sản.

• Ở châu Á:

+ Bản trở thành nước tư bản chủ nghĩa (sau cuộc Duy Tân Minh Trị 1868).

+ Cách mạng Tân Hợi (1911) mở đường cho chủ nghĩa tư bản phát triển ở Trung Quốc.

c. Chủ nghĩa tư bản từ tự do cạnh tranh sang độc quyền

Câu hỏi: Đọc thông tin, tư liệu và quan sát Hình 4 (SGK, tr.17), trình bày sự phát triển của chủ nghĩa tư bản từ tự do cạnh tranh sang độc quyền. Nêu các đặc điểm của chủ nghãi tư bản độc quyền.

Hướng dẫn trả lời:

- Cuối thế kỉ XIX, đầu thế kỉ XX, sự phát triển kinh tế và cạnh tranh gay gắt đã làm => Xuất hiện những xí nghiệp khổng lồ và các tổ chức độc quyền => chủ nghĩa tư bản chuyển sang giai đoạn độc quyền. 

- Theo quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lê nin, chủ nghĩa tư bản độc quyền có những đặc điểm như sau:

• Sự xuất hiện tổ chức độc quyền về sinh hoạt kinh tế.

• Sự kết hợp tư bản ngân hàng với tư bản công nghiệp trên cơ sở “tư bản tài chính” => xuất hiện một bọn đầu sỏ tài chính.

• Hình thành những liên minh độc quyền quốc tế.

• Việc các cường quốc tư bản chủ nghĩa lớn nhất đã chia nhau xong đất đai trên thế giới.

3. Chủ nghĩa tư bản hiện đại

a. Khái niệm

Câu hỏi: Nêu khái niệm của chủ nghĩa tư bản hiện đại.

Hướng dẫn trả lời:

Là thuật ngữ chỉ chủ nghĩa tư bản từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai (1945). Đây là thời kì chủ nghĩa tư bản chuyển sang giai đoạn mới. 

b. Tiềm năng và thác thức của chủ nghĩa tư bản hiện đại

Câu hỏi 1: Nêu tiềm năng và thác thức của chủ nghĩa tư bản hiện đại.

Hướng dẫn trả lời:

Tiềm năng:

- Có trình độ sản xuất phát triển cao chưa từng có tron lịch sử.

- Có bề dày kinh nghiệm và phương pháp quản lí tiên tiến.

- Xu hướng toàn cầu hóa kinh tế đã và sẽ tạo ra cho chủ nghĩa tư bản hiện đại những nguồn lực bên ngoài quan trọng để phát triển kinh tế.

Thách thức:

- Bất bình đẳng xã hôi ngày càng gia tăng.

- Đối mặt với những vấn đề chính trị, xã hội nan giải, tiềm ẩn những cuộc khủng hoàng mang tính toàn cầu.

Câu hỏi 2: Trình bày suy nghĩ của em về tiềm năng và thách thức của chủ nghĩa tư bản hiện đại.

Hướng dẫn trả lời:

Tiềm năng của chủ nghĩa tư bản thể hiện trên nhiều lĩnh vực kinh tế, khoa học - công nghệ, ... nó góp phần không nhỏ trong việc phát triển của thế giới. Tuy nhiên nó cũng phải đối mặt với nhiều thách thức đến từ những mâu thuẫn nội tại như: tình trạng bất ổn, khủng hoảng kinh tế, ....

LUYỆN TẬP

Câu hỏi 1: Hoàn thành sơ đồ sau để thể hiện các giai đoạn phát triển của chủ nghĩa tư bản.

Hướng dẫn trả lời:

Câu hỏi 2: Nêu sự khác biệt giữa đặc điểm của chủ nghĩa tư bản độc quyền và chủ nghĩa tư bản hiện đại.

Hướng dẫn trả lời:

VẬN DỤNG

Câu hỏi 3: Chọn và phân tích một thành tựu của chủ nghĩa tư bản hiện đại có tác động đến cuộc sống ngày nay.

Hướng dẫn trả lời:

Một thành tựu đáng chú ý của chủ nghĩa tư bản hiện đại là sự phổ biến rộng rãi của hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng, đã làm cải thiện đáng kể chất lượng cuộc sống cho nhiều người. Đây đã được thực hiện thông qua việc sử dụng tài nguyên hiệu quả và sáng tạo ra các công nghệ mới, dẫn đến tăng năng suất và giá cả thấp hơn.

Một trong những thành tựu đáng kể nhất trong lĩnh vực này là sự phát triển của internet và các công nghệ liên quan. Internet đã tạo ra một sự kết nối toàn cầu, cho phép mọi người truy cập thông tin, giao tiếp và mua sắm trực tuyến. Điều này đã mang lại nhiều lợi ích cho cuộc sống ngày nay. Sự phổ biến của internet đã tạo ra một cuộc cách mạng trong các lĩnh vực như giao thông vận tải, giáo dục, y tế và mua sắm. Các dịch vụ giao thông vận tải trực tuyến như Uber và Grab đã giúp người dùng tiết kiệm thời gian và tiền bạc khi di chuyển. Các khóa học trực tuyến và các nền tảng giáo dục từ xa đã mang lại cơ hội học tập cho mọi người trên toàn cầu. Các dịch vụ y tế trực tuyến cung cấp cho mọi người khả năng tư vấn và chăm sóc sức khỏe từ xa.