Soạn văn cánh diều 6 bài: À ơi tay mẹ

[toc:ul]

1. Chuẩn bị

- Xem lại phần Kiến thức ngữ văn đề vận dụng vào đọc hiểu bài thơ này.

Câu 1: Khi đọc bài thơ lục bát, các em cần chú ý:

+ Bài thơ có được chia khổ không? Gồm bao nhiêu khổ? Mỗi khổ có bao nhiêu dòng? Vần trong bài thơ được gieo như thế nào? Các dòng thơ được ngắt nhịp ra sao?

+ Bài thơ viết về ai và về điều gì?

+ Bài thơ sử dụng các biện pháp nghệ thuật nào? Từ ngữ trong bài thơ có gì độc đáo? Việc sử dụng các từ ngữ và biện pháp nghệ thuật đó đem lại tác dụng ra sao?

+ Ai là người đang bày tỏ cảm xúc, tình cảm, suy nghĩ trong bài thơ? Người đó bày tỏ cảm xúc, tình cảm, suy nghĩ gì?

Trả lời:

* Bài thơ được chia làm 6 khổ:

• Khổ 1: 2 dòng
• Khổ 2,3,4: 4 dòng
• Khổ 5: 2 dòng
• Khổ 6: 4 dòng

* Cách gieo vần:

• Ở khổ 2 dòng: chữ thứ 6 của dòng đầu sẽ vần với chữ thứ 6 dòng sau ( sa- qua, mầu- dầu)
• Ở khổ 4 dòng:
• Chữ thứ 6 của dòng 6 câu sẽ vẫn với chữ thứ 6 dòng 8 câu ( dàng- vàng, tròn còn, đời- trời-mòn-còn, thu-mù,....)
• Chữ thứ 8 của dòng 8 câu sẽ vần với chữ thứ 6 dòng 6 câu ( ngon-tròn, con- non, cây- đầy,...)

* Cách ngắt nhịp: Các em có thể ngắt theo nhịp 4/2, 4/4 

* Bài thơ về mẹ và về sự hi sinh của mẹ cho con

* Bài thơ sử dụng biện pháp nghệ thuật:

• Điệp ngữ: " bàn tay", " à ơi này cái"," ru cho"
• Biện pháp nhân hóa
• Biện pháp ẩn dụ bàn tay- mẹ

=> Từ ngữ trong bài thơ nhẹ nhàng, như lời hát ru, từ ngữ giàu tính tượng hình, tượng thanh

=> Tác dụng: Khiến bài thơ mang âm điệu nhẹ nhàng tựa lời hát ru, giàu hình ảnh, mang tính biểu tượng cao, thể hiện tình cảm chứa chan thắm thiết mẹ con.

* Người mẹ là người đang bày tỏ cảm xúc tình cảm trong bài, mong con ngủ ngoan đồng thời cũng mong con biết được tình yêu thương, sự hi sinh của mẹ dành cho con

Câu 2: Đọc trước văn bản; tìm hiểu thêm về tác giả Bình Nguyên.

Trả lời:

Tác giả Bình Nguyên: 

   Tên thật là Nguyễn Đăng Hào, sinh ngày 25 tháng 1 năm 1959. Quê quán xã Ninh Phúc, Tp Ninh Bình, tỉnh Ninh Bình. Ông vừa là nhà thơ vừa là Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam. Hiện nay tác giả Bình Nguyên đang làm Chủ tịch Hội Văn học Nghệ thuật Ninh Bình. Nhà thơ của cố đô Hoa Lư này đã nhận tới hai giải “Thơ lục bát” (Giải A-2003; Giải Ba-2010) trên báo Văn Nghệ. 

Câu 3: Em đã lần nào nghe bà hoặc mẹ ru chưa? Hãy chia sẻ cảm nhận của em về lời ru ấy.

Trả lời:

Em đã được bà ru ngủ bằng lời ru:

Con cò mà đi ăn đêm

Đậu phải cành mềm lộn cổ xuống ao

Ông ơi ông vớt tôi nao

Tôi có lòng nào ông hãy xáo măng

Có xáo thì xáo nước trong

Đừng xáo nước đục đau lòng cò con

   Khi lớn lên nhớ lại lời bài thơ em hiểu được ý nghĩa trong đó thêm thương yêu kính phục những người nông dân Việt Nam cần cù, chất phác, chịu thương, chịu khó. Bài học "thà chết trong còn hơn sống đục" mà các tác giả dân gian gửi cho đến nay vẫn còn có nhiều ý nghĩa đối với thế hệ trẻ chúng ta.

2. Đọc hiểu

* Câu hỏi giữa bài:

Câu 1: Nhan đề và tranh minh họa gợi cho em cảm nhận gì?

Trả lời:

   Nhan đề và tranh minh họa gợi cho em về tình mẹ

Câu 2: Chú ý các biện pháp tu từ, cách gieo vần và ngắt nhịp trong bài thơ.

Trả lời:

   Các biện pháp tu từ, ngắt nhịp trong bài ( xem phần 1. Chuẩn bị)

Câu 3: Hãy chú ý các phép nhiệm mầu từ tay mẹ thể hiện trong các khổ thơ như thế nào?

Trả lời:

   Phép nhiệm màu từ tay mẹ chắt chiu từ những dãi dầu, sương gió, vất vả trong cuộc đời mẹ. Cả đời mẹ dành trọn cho con, lam lũ sớm khuya chỉ muốn con có cuộc sống hạnh phúc.

Câu 4: Những từ ngữ nào được lặp lại nhiều lần trong bài thơ?

Trả lời:

Những từ ngữ được lặp lại nhiều:  

• " bàn tay"
• " à ơi này cái"
• " ru cho"

* Câu hỏi cuối bài

Câu 1: Tìm hình ảnh, chỉ tiết thể hiện “phép nhiệm mầu” của bàn tay mẹ. Những dòng thơ nào nói lên đức hi sinh của người mẹ?

Trả lời:

* Những hình ảnh chi tiết thể hiện phép màu từ tay mẹ:

• Bàn tay mẹ- chắn mưa 
• Bàn tay mẹ- chặn bão
• Bàn tay mẹ- thức một đời, dù bể cạn đá mòn vẫn còn hát ru

* Những dòng thơ nói lên đức hi sinh của mẹ:

Bàn tay mẹ chắn mưa sa

Bàn tay mẹ chặn bão qua mùa màng

Bàn tay mẹ thức một đời

Mai sau bề cạn non mòn

À ơi tay mẹ vẫn còn hát ru

Bàn tay mang phép nhiệm màu

Chắt chiu từ những dãi dầu đấy thôi

Câu 2: Em nhỏ trong bài thơ được gọi bằng những từ ngữ nào? Cách gọi đó nói lên điều gì về tình cảm mẹ dành cho con?

Trả lời:

   Em nhỏ trong bài thơ được gọi bằng: cái trăng vàng, cái trăng tròn, cái trăng, cái mặt trời, cái khuyết.

Câu 3: Trong bài thơ, cụm từ “à ơi” được lặp lại nhiều lần. Hãy phân tích tác dụng của sự lặp lại ấy.

Trả lời:

   À ơi được lặp lại nhiều lần khiến câu thơ mang âm điệu lời ru nhằm mục đích thể hiện tình cảm chan chứa của mẹ dành cho con.

Câu 4: “Bàn tay mang phép nhiệm mầu / Chắt chịu từ những dãi dầu đấy thôi.”. Em có đồng ý với tác giả không? Vì sao?

Trả lời:

 Em đồng ý với tác giả. 

Bởi vì: cả đời mẹ vất vả vì con, lam lũ nhọc nhằn chịu mọi đắng cay, nguyện hi sinh cả cuộc đời để cho con có cuộc sống tốt đẹp. Chính vì thế nói rằng đôi bàn tay mẹ đã chịu những dãi dầu nắng mưa là đúng

Câu 5: Hình ảnh “bàn tay mẹ” trong bài thơ tượng trưng cho điều gì?

Trả lời:

   Hình ảnh bàn tay mẹ trong bàu thơ tượng trưng cho người mẹ

Câu 6: Em thích khổ thơ nào nhất trong bài thơ? Vì sao?

Trả lời:

   Em thích khổ thứ 3. Bởi đọc khổ thơ em cảm nhận được tình cảm của mẹ dành cho con là vô bờ vô tận