Tải giáo án dạy thêm cực hay Ngữ văn 11 KNTT Bài 9 Đọc 2: Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Hiểu biết chung về tác phẩm.

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS trả lời:

·        Em hãy nêu một số hiểu biết về tác giả Nguyễn Đình Chiểu?

·        Nêu hoàn cảnh sáng tác của văn bản?

·        Xác định bố cục và nội dung từng phần của một bài văn tế?

·        Đọc văn bản.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS tiếp nhận nhiệm vụ, suy ngẫm và chọn lọc thông tin.

- GV quan sát, hỗ trợ HS thực hiện (nếu cần thiết)

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động

- GV mời bất kì 2-3 HS trình bày trước lớp.

- GV yêu cầu HS khác lắng nghe và chia sẻ.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và chốt kiến thức.

Nhiệm vụ 2: Nhắc lại kiến thức

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu chia lớp thành ba nhóm thực hiện:

+ Nhóm 1: Tìm hiểu về phần lung khởi?

+ Nhóm 2: Tìm hiểu về phần thích thực?

+ Nhóm 3: Tìm hiểu về phần ai vãn và kết thúc?

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS tiếp nhận nhiệm vụ, suy ngẫm và chọn lọc thông tin.

- GV quan sát, hỗ trợ HS thực hiện (nếu cần thiết)

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động

- GV mời bất kì 2-3 HS trình bày trước lớp.

- GV yêu cầu HS khác lắng nghe và chia sẻ.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và chốt kiến thức.

Nhiệm vụ 3: Tổng kết

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- Gv yêu cầu HS: Em hãy khái quát giá trị nội dung và nghệ thuật của văn bản?

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS tiếp nhận nhiệm vụ, suy ngẫm và chọn lọc thông tin.

- GV quan sát, hỗ trợ HS thực hiện (nếu cần thiết)

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động

- GV mời bất kì 2-3 HS trình bày trước lớp.

- GV yêu cầu HS khác lắng nghe và chia sẻ.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và chốt kiến thức.

I. Hiểu biết chung về tác phẩm

1. Tác giả

- Nguyễn Đình Chiểu (1822 – 1888), tự là Mạch Trạch, hiệu Trọng Phủ, Hối Trai.

- Sinh ra tại quê mẹ ờ làng Tân Thới, huyện Bình Dương, tỉnh Gia Định (nay thuộc Thành phố Hồ Chí Minh).

- Ông xuất thân trong gia đình nhà nho, cha là Nguyễn Đình Huy, người Thừa Thiên (nay là Thừa Thiên – Huế), vào Gia Định làm thư lại tại dinh Tổng trấn Lê Văn Duyệt.

- Năm 1843, Nguyễn Đình Chiểu đỗ tú tài tại trường thi Gia Định.

- Năm 1846, ông ra Huế học, chuẩn bị thi tiếp tại quê cha, nhưng lúc sắp vào trường thi thì nhận được tin mẹ mất, phải bỏ thi trở về Nam chịu tang (1849).

- Dọc đường về, Nguyễn Đình Chiểu bị đau mắt nặng rồi bị mù. Không khuất phục trước số phận oan nghiệt, Nguyễn Đình Chiểu về Gia Định mở trường dạy học, bốc thuốc chữa bệnh cho dân, và tiếng thơ Đồ Chiểu cũng bắt đầu vang lên khắp miền Lục tỉnh.

- Năm 1859, khi giặc Pháp đánh vào Gia Định, người trí thức Nguyễn Đình Chiểu đã đứng vững trên tuyến đầu của cuộc kháng chiến chống ngoại xâm cùng các nhà lãnh tụ nghĩa quân bàn mưu tính kế đánh giặc và sáng tác những vẫn thơ cháy bỏng căm hờn, sôi sục ý chí chiến đấu.

2. Tác phẩm

a) Hoàn cảnh sáng tác

- Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc được Nguyễn Đình Chiểu viết theo yêu cầu của tuần phủ Gia Định, để tưởng nhớ công ơn của những người nông dân đã anh dũng đứng lên chống giặc. Năm 1858, giặc Pháp đánh vào Đà Nẵng, nhân dân Nam Bộ đứng lên chống giặc.

- Năm 1861, vào đêm 14 – 12, nghĩa quân tấn công đồn giặc ở Cần Giuộc trên đất Gia Định, gây tổn thất cho giặc, nhưng cuối cùng lại thất bại.

b) Thể loại

- Văn tế (ngày nay gọi là điếu văn) là thể văn thường dùng để đọc khi tế, cúng người chết, nó có hình thức tế – tưởng.

- Bài văn tế thường có các phần:

+ Lung khởi (cảm tưởng khái quát về người chết).

+ Thích thực (hồi tưởng công đức của người chết).

+ Ai vãn (than tiếc người chết).

+ Kết (nêu lên ý nghĩa và lời mời của người đứng tế đối với linh hồn người chết).

II. Nhắc lại kiến thức

1. Lung khởi

- Câu 1: Phép đối

+ súng giặc >< lòng dân

+ đất rền >< trời tỏ

→ Thời đại bão táp, tình thế đất nước căng thẳng, dữ dội.

- Câu 2: Phép đối, so sánh

+ mười năm công vỡ ruông >< một trận nghĩa đánh Tây

+ chưa ắt còn danh nổi như phao >< tuy là mất tiếng vang như mõ

→ Khẳng định sự bất tử về cái chết của các nghĩa sĩ, tiếng thơm còn mãi muôn đời.

2. Thích thực

- Trước khi Pháp xâm lược

+ Là những người nông dân cui cút làm ăn, toan lo nghèo khó.

→ Hình ảnh người nông dân đơn độc, vất vả, lam lũ, luôn đối phó với cái nghèo.

+ Phép đối: quen cày, cuốc, bừa >< không quen tập súng, mác, cờ, cung ngựa.

→ Họ là những người nông dân hoàn toàn xa lạ với việc binh đao.

- Khi giặc Pháp xâm lược:

+ Lo sợ: phập phồng, trông chờ ở triều đình.

+ Căm ghét quân giặc: muốn tới ăn gan, muốn ra cắn cổ, ghét....như nhà nông ghét cỏ.

+ Nhận thức:một mối sa thư đồ sộ....theo dê bán chó. → Ý thức trách nhiệm đối với non sông, đất nước.

+ Hành động: Tự nguyện đứng lên đánh giặc.

+ Trong trận công đồn:

*Hoàn cảnh chiến đấu:

• Không biết về kinh thư yếu lược.
• Trang bị: manh áo vải, ngọn tầm vông, dao phong... → Trang bị thô sơ là những vật dung sinh hoạt thường ngày.
• Quân giặc: đạn nhỏ, đạn to, tàu sắt, tàu đồng → vũ khí tối tân.

*Khí thế chiến đấu:

• Bút pháp tả thực.
• Động từ mạnh: đạp, xô, đâm, chém, xông.
• Các cụm từ vừa diễn tả tinh thần vừa diễn tả khí thế chiến đấu: xô cửa, xông vào, đạp rào, hè trước...
• Câu văn ngắn gọn, nhịp đệu khẩn trương, sôi động.

→ Tinh thần chiến đấu ngoan cường, quả cảm, dũng mãnh

⇒ Tác giả đã xây dựng bức tượng đài bất tử về người nông dân yêu nước, họ mang vẻ đẹp của người anh hùng chân chất mà làm nên lịch sử, vừa phi thường vừa bình thường.

3. Phần ai vãn và kết thúc

- Tiếc hận cho các nghĩa sĩ ra đi khi sự nghiệp còn dang dở, ý nguyện chưa thành. Tiếc thương cho:

+ Quê hương, nhân dân: Sông Cần Giuộc cỏ cây mấy dặm sầu giăng; Chợ Trường Bình già trẻ hai hàng lụy nhỏ.

+ Gia đình, người thân: Mẹ già khóc trẻ vợ yếu chạy tìm chồng → Cảnh tan tác, hắt hiu, đau thương

+ Khóc uất cho tình cảnh đau thương của quê hương đất nước.

- Thể hiện được niềm cảm phục và tự hào đối với các nghĩa sĩ:

+ Dũng cảm đứng lên đánh giặc.

+ Cái chết đã làm sáng tỏ chân lí của thời đại chết vinh còn hơn sống nhục.

+ Biểu dương tâm trạng ôi một trận khói tan nghìn năm tiết rỡ...

⇒ Khích lệ những người còn sống đứng lên đánh giặc.

III. Tổng kết

1. Nội dung

Bài văn tế là tiếng khóc bi tráng cho một thời kì lịch sử đau thương nhưng vĩ đại của dân tộc. Tác giả đã xây dựng nên bức tượng đài bất tử về người nông dẫn nghĩa sĩ Cần Giuộc. Lần đầu tiên trong văn học Việt Nam người nông dân có mặt ở vị trí trung tâm với tất cả vẻ đẹp bi tráng của tấm lòng dũng cảm hi sinh vì Tổ quốc.

2. Nghệ thuật

- Ngôn ngữ chân thực, giàu cảm xúc.

- Lời văn biền ngẫu, uyển chuyển, giàu hình ảnh.

- Thủ pháp liệt kê, đối lập,...

Trường THPT:…………

Lớp:…………………….

Họ và tên:……………….

PHIẾU BÀI TẬP

VĂN BẢN : VĂN TẾ NGHĨA SĨ CẦN GIUỘC

Câu 1: Tác giả bài "Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc" là ai?

A. Nguyễn Đình Chiểu 

B. Chu Mạnh Trinh 

C. Trần Tú Xương 

D. Nguyễn Khuyến

Câu 2: "Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc" thuộc thể loại nào?

A. Truyện 

B. Văn tế 

C. Hát nói 

D. Cáo

Câu 3: Bài "Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc" viết về:

A. Những người lính ở Cần Giuộc chống lại giặc Pháp 

B. Những sĩ phu yêu nước ở Cần Giuộc đứng lên chống Pháp 

C. Những người nông dân ở Cần Giuộc đứng lên chống Pháp 

D. Người dân Nam Bộ đứng lên chống Pháp

Câu 4: Bài văn tế thường có bố cục gồm những phần nào?

A. Lung khởi, thích thực, ai vãn, kết 

B. Đề, lung khởi, ai vãn, kết 

C. Đề, thích thực, ai vãn, kết 

D. Lung khởi, thích thực, luận, kết

Câu 5: "Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc" ra đời vào khoảng thời gian nào?

A. Cuối năm 1859 

B. Cuối năm 1860 

C. Cuối năm 1861 

D. Cuối năm 1862

Câu 6: Nội dung câu: "Thà thác mà đặng câu địch khái, về theo tổ phụ cũng vinh; hơn còn mà chịu chữ đầu Tây, ở với man di rất khổ" (Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc, Nguyễn Đình Chiểu) gần với câu tục ngữ:

A. Trâu chếp để da, người ta chết để tiếng” 

B. “Chết thằng gian, chẳng chết người ngay” 

C. “Người chết, nết còn” 

D. “Chết vinh còn hơn sống nhục”

Câu 7: Câu văn nào thể hiện tinh thần chiến đấu bền bỉ của nghĩa sĩ Cần Giuộc ngay cả khi họ đã hi sinh?

A. "Sống đánh giặc, thác cũng đánh giặc, linh hồn theo giúp cơ binh, muôn kiếp nguyện được trả thù kia; sống thờ vua, thác cũng thờ vua, lời dụ dạy đã rành rành, một chữ ấm đủ đền công đó".

B."Chùa Tông Thạnh năm canh ưng đóng lạnh, tấm lòng son gửi lại bóng trăng rằm; đồn Lang Sa một khắc đặng trả hờn, tủi phận bạc trôi theo dòng nước đổ". 

C. "Thà thác mà đặng câu địch khái, về theo tổ phụ cũng vinh; hơn còn mà chịu chữ đầu Tây, ở với man di rất khổ". 

D. "Một chắc sa trường rằng chữ hạnh, nào hay da ngựa bọc thây; trăm năm âm phủ ấy chữ quy, nào đợi gươm hùm treo mộ".

Câu 8: Nhận định nào sau đây không đúng với tinh thần bài thơ "Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc"?

A. Tác giả khắc hoạ thành công hình tượng bất tử và vẻ đẹp bi tráng của những nghĩa sĩ Cần Giuộc thành bức tượng đài nghệ thuật có một không hai trong lịch sử văn học Việt Nam thời Trung đại. 

B. Là tiếng khóc cao cả, thiêng liêng của Nguyễn Đình Chiểu: khóc thương những nghĩa sĩ hi sinh khi sự nghiệp dang dở, khóc thương cho một thời kì lịch sử đau thương nhưng hào hùng của dân tộc. 

C. Là tiếng khóc bi luỵ của nguyễn Đình Chiểu và nhân dân Nam Kì trước cái chết của những nghĩa sĩ cần Giuộc. 

D. Đây là một thành tựu rực rỡ về mặt ngôn ngữ, nghệ thuật xây dựng hình tượng nhân vật, sự kết hợp nhuần nhuyễn tính hiện thực và giọng điệu trữ tình bi tráng, tạo nên giá trị sử thi của bài văn tế này.

Câu 9: Ý nào không phải nét đặc sắc nghệ thuật trong bài "Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc"?

A. Sử dụng lối văn biền ngẫu, uyển chuyển, giàu hình ảnh 

B. Ngôn ngữ chân thực, giàu cảm xúc 

C. Thủ pháp liệt kê, đối lập 

D. Ngôn ngữ, hình ảnh bóng bẩy

Câu 10: Đáp án nào không nói đúng ý nghĩa sự hi sinh của những người nghĩa sĩ Cần Giuộc trong tác phẩm "Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc"?

A. Bảo vệ từng tấc đất, ngọn cỏ 

B. Vì sự bền vững của triều đình 

C. Giữ gìn từng miếng cơm manh áo 

D. Khẳng định lẽ sống cao đẹp của thời đại

1. A

2. B

3. C

4.A

5.C

6.D

7. A

8. C

9. D

10. B