Động cơ hơi nước ra đời là khởi nguồn của cách mạng công nghiệp. Các động cơ hơi nước đầu tiên đóng vai trò là một bộ phận chuyển động sơ cấp của nhiều loại máy móc khác nhau như máy bơm, đầu máy xe lửa, tàu thủy, máy dệt… tạo điều kiện thuận lợi cho sự bùng nổ của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất.
Trước khi có động cơ hơi nước, các nhà máy dựa vào năng lượng gió hoặc dòng chảy của nước để vận hành đã bị giới hạn tại một số khu vực địa lý nhất định. Động cơ hơi nước ra đời giúp các nhà máy sản xuất có thể được xây dựng ở bất kỳ đâu, không chỉ dọc theo các dòng sông chảy xiết.
Ngoài việc dùng làm nguồn cung cấp năng lượng cho các công xưởng, máy hơi nước còn được ứng dụng trong lĩnh vực giao thông vận tải. Đầu những năm 1800, động cơ hơi nước trở nên nhỏ gọn, đủ để lắp ráp vào đầu máy xe lửa và tàu thuyền.