Giải sách bài tập ngữ văn 8 tập 1 cánh diều bài 2: Đường về quê mẹ
Hướng dẫn giải bài 2: Đường về quê mẹ trang 21 SBT Ngữ văn 8 cánh diều. Đây là sách bài tập nằm trong bộ sách "Cánh diều" được biên soạn theo chương trình đổi mới của Bộ giáo dục. Hi vọng, với cách hướng dẫn cụ thể và giải chi tiết học sinh sẽ nắm bài học tốt hơn.
Câu 1. Nhan đề bài thơ Đường về quê mẹ được đặt theo cách nào?
A. Một sự kiện quan trọng, để lại dấu ấn sâu đậm trong kí ức tuổi thơ của tác giả
B. Một trạng thái cảm xúc tác giả đã từng trải qua trong kí ức tuổi thơ của mình
C. Một mong ước, hi vọng tha thiết, chân thành của tác giả
D. Một hình ảnh gắn với nỗi nhớ sâu đậm trong kí ức tuổi thơ của tác giả
Hướng dẫn trả lời:
Chọn D. Một hình ảnh gắn với nỗi nhớ sâu đậm trong kí ức tuổi thơ của tác giả
Câu 2. Người bộc lộ cảm xúc trong bài thơ là ai và hiện ra qua từ ngữ nào?
A. Người mẹ - “u tôi”,”u”
B. Người con - “tôi”, “chúng tôi”
C. Con người vùng quê ngoại - “đoàn người”, “người xới cà, ngô”
D. Những người gần gũi với gia đình “tôi” - “những người quen”
Hướng dẫn trả lời:
Chọn B. Người con - “tôi”, “chúng tôi”
Câu 3. Phương án nào chỉ ra đúng cách ngắt nhịp của khổ thơ sau?
Thúng cắp bên hông, nón đội đầu,
Khuyên vàng, yếm thắm, áo the nâu
Trông u chẳng khác thời con gái
Mắt sáng, môi hồng, má đỏ au.
A. 4/3,2/2/2, 2/5, 2/2/3
B. 1/3/1/3, 2/2/3, 2/5, 4/3
C. 4/3, 4/3.4/3.2/2/3
D. 4/3, 2/2/3, 1/6, 4/3
Hướng dẫn trả lời:
Vần được gieo trong bài thơ: vần chân (ngần – thân, đê – bề, vàng – bàng, đầu – nâu, đồng – hồng, quen – quên).
Đáp án D
Câu 4. Vần trong bài thơ được gieo như thế nào?
A. Vần lưng
B. Vần liền
C. Vần hỗn hợp
D. Vần chân
Hướng dẫn trả lời:
Vần được gieo trong bài thơ: vần chân (ngần – thân, đê – bề, vàng – bàng, đầu – nâu, đồng – hồng, quen – quên).
Đáp án D
Câu 5. Phương án nào chỉ ra đúng bố cục và nội dung của từng phần trong bài thơ?
A. Khổ đầu (hoàn cảnh và lí do “tôi” được về thăm quê mẹ) -> ba khổ thơ sau (khung cảnh thiên nhiên trên con đường về quê mẹ) -> hai khổ cuối (hình ảnh người mẹ trong kí ức của “tôi”
B. Hai khổ đầu (khung cảnh thiên nhiên trên con đường về quê mẹ) -> bốn khổ cuối (hình ảnh con người trên con đường về quê mẹ)
C. Khổ đầu (hoàn cảnh và lí do “tôi” được về thăm quê mẹ) -> năm khổ thơ sau (khung cảnh và hình ảnh người mẹ trên con đường về quê trong kí ức của “tôi”)
D. Khổ đầu (hoàn cảnh và lí do “tôi” được về thăm quê mẹ) -> bốn khổ sau (khung cảnh thiên nhiên và con người trên con đường về thăm quê mẹ) -> khổ cuối (tình cảm ấm áp, nồng hậu của những con người nơi quê mẹ)
Hướng dẫn trả lời:
Chọn C. Khổ đầu (hoàn cảnh và lí do “tôi” được về thăm quê mẹ) -> năm khổ thơ sau (khung cảnh và hình ảnh người mẹ trên con đường về quê trong kí ức của “tôi”)
Câu 6. Liệt kê các hình ảnh, chi tiết về thiên nhiên và con người trong bài thơ. Qua đó, hãy nêu nhận xét của em về màu sắc, đường nét của bức tranh thiên nhiên và vẻ đẹp tâm hồn của con người được thể hiện trong tác phẩm.
Hướng dẫn trả lời:
Nội dung | Liệt kê các hình ảnh, chi tiết trong bài thơ | Nêu nhận xét của em |
Thiên nhiên trên con đường về quê mẹ | Mây bay sắc trắng ngần, những rặng đề, những dòng sông trắng uốn lượn, dải đê, cồn xanh, bãi tía, chiều mát nắng nhạt vàng, trời xanh cò trắng bay từng lớp, xóm chợ, xác lá bàng phơi trên những mái lều. | Về màu sắc, đường nét,... của bức tranh thiên nhiên: Bức tranh thiên nhiên nhiều màu sắc với màu trắng ngần của mây, trắng bạc của dòng sông, màu trắng lóa của chiếc nón đội đầu, màu trắng muốt của cánh cò bay từng lớp; màu xanh đậm của những rặng đề, của những cồn xanh bờ bãi chạy dọc theo con đường về quê ngoại. Con đường về quê ngoại uốn lượn theo bờ đê của dòng sông đẹp mềm mại như đường nét trong một bức tranh vẽ tươi sáng của kí ức tuổi thơ. |
Con người trên con đường về quê mẹ | Người xới cà, ngô rộn bốn bề, đoàn người về ấp gánh khoai lang, những người quen. | Về vẻ đẹp tâm hồn của những người dân quê: chăm chỉ, vui vẻ trong cuộc sống lao động hằng ngày - chăm sóc, vun xới mùa màng, cùng nhau trò chuyện thân mật lúc làm đồng, làm bãi,... chất phác, hồn hậu, mộc mạc, hồ hởi, luôn quan tâm đến người khác |
Người mẹ | Thúng cắp bên hông, nón đội đầu; Khuyên vàng, yếm thắm, áo the nâu; Mắt sáng, môi hồng, má đỏ au; Tà áo nâu in giữa cánh đồng; Bóng u hay bóng người thôn nữ; Cúi nón mang đi cặp má hồng; Ai cũng khen u nết thảo hiền. | Về vẻ đẹp tâm hồn của người mẹ: Người mẹ mang những vẻ đẹp truyền thống của người phụ nữ thôn quê Việt Nam xưa. Lấy chồng xa quê, mỗi năm chỉ vào dịp Tết đến, xuân về mới có dịp trở về thăm quê ngoại. Mẹ dẫn theo các con về để nhận họ hàng, nhận quê hương,... Bằng cách ấy, người mẹ đã kết nối tâm hồn trẻ thơ của các con với quê ngoại, bồi đắp cho các con tình yêu và sự gắn bó ấm áp với quê hương, nguồn cội,... |
Câu 7. Bài thơ đã diễn tả được tâm trạng và tình cảm gì của nhà thơ?
Hướng dẫn trả lời:
- Bài thơ là cuốn phim tâm tưởng thể hiện hồi ức của tác giả về những trang đẹp thời thơ ấu được mẹ dẫn về thăm quê ngoại vào mỗi mùa xuân. Chú bé ngày ấy mang tâm trạng háo hức, chờ đợi, thích thú, hạnh phúc khi được cùng mẹ về với thế giới của cảnh quê, người quê vui tươi, ấm áp. Còn tác giả bây giờ, khi đang hồi tưởng lại những mùa xuân ngày trước, hẳn là có sự bồi hồi, thương nhớ kí ức tươi đẹp của tuổi thơ.
- Bài thơ thể hiện tình cảm yêu thương của tác giả dành cho mẹ và quê hương.
Câu 8. Em thích nhất hình ảnh, chi tiết nào trong bài thơ? Hãy tưởng tượng và miêu tả bằng lời hoặc vẽ lại bức tranh thể hiện hình ảnh, chi tiết đó.
Hướng dẫn trả lời:
Em thích nhất hình ảnh người mẹ - một người phụ nữ đẹp người, đẹp nết. Hình ảnh về người mẹ với khuyên vàng, yếm thắm, áo the nâu, mắt sáng, môi hồng, má đỏ,... vẫn in đậm trong tâm trí con, có lẽ bởi người mẹ xinh đẹp và đằm thằm nên khiến người con phải thốt lên ngỡ ngàng: Trông u chẳng khác thời con gái.
Câu 9. Tìm đọc thêm các bài thơ bảy chữ về đề tài gia đình, quê hương đất nước,... Ghi lại một số câu thơ em có ấn tượng sâu sắc.
Hướng dẫn trả lời:
Bài: Mùa Xuân gợi nhớ
Đây cánh hoa mai rụng trước nhà
Đâu rồi xác pháo những năm qua?
Đâu câu đối đỏ thơm mùi mực?
Đâu dĩa bánh chưng cúng ông bà?
Tất cả giờ đây phai nhạt rồi
Chỉ còn trong tôi ký ức thôi
Một thuở xuân về bên bếp lửa
Nấu bánh thâu đêm… rộn tiếng cười
Dẫu biết xuân về xuân lại đi
Phượng đỏ hạ sang có lạ gì
Lũ ve rên rỉ sầu ly biệt
Người hỡi! Buồn không cảnh chia ly?
Đất trời luân chuyển hợp rồi tan
Xuân đến muôn hoa nở để tàn
Xuân đi trong lòng bao nuối tiếc
Gợi nhớ tình buồn đã vỡ tan!
Bài Chốn Bình yên:
Mãi giữ trong tim suốt những chiều
Miền quê máu mủ lắm thương yêu
Bao nhiêu nỗi nhớ vừa cho đủ
Ký ức tìm mơ xoải cánh diều.
Khói bếp xa đưa ấm cõi lòng
Tình Cha ấp ủ lạnh chiều đông
Con đi mải miết nhiều thương nhớ
Dáng Mẹ hao mòn những rã ròng.
Tưới mát tâm hồn giữa bộn bề
Bình yên một chốn chỉ là quê
Bao dung đại lượng ai bằng Mẹ?!
Ấm áp tình Cha mãi vỗ về.
Câu 10. Đọc văn bản sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:
CON HÃY THƯƠNG EM
Tại sao bố lại chiều em bé
- Tại lúc sinh em bà mất rồi
Con được suốt ngày bà dỗ bế
Em đi nhà trẻ chỉ nằm nôi
Sáu tháng tuổi em viêm phổi đốm
Đùi nhỏ không còn cả chỗ tiêm
Em tím lặng khóc không thành tiếng
Nhớ lại bây giờ bố vẫn thương
Khi con bé bố chưa bận rộn
Hay đèo con những buổi chiều êm
Nay có buổi cả nhà về muộn
Em tự chơi tha thẩn bên thềm
Thấy không con, em mình lên bảy
Chỉ bằng con người ta lên năm
Con có thấy mỗi lần em khóc
Tiếng nấc em như tự nuốt thầm
1984
(Vũ Quần Phương, Tuyển tập, NXB Hội Nhà văn, Hà Nội, 2012)
a) Bài thơ Con hãy thương em là lời của ai nói với ai và về điều gì? Hãy chia sẻ cảm nhận của em về bài thơ.
b) Qua các chi tiết trong bài thơ, hình ảnh em bé hiện lên như thế nào? Người bố dành tình cảm cho em ra sao?
c) Qua bài thơ, em cảm nhận được như thế nào về nhân vật người bố?
d) Hãy đoán xem sau khi nghe người bố trả lời, người con trong bài thơ sẽ thay đổi câu hỏi ban đầu như thế nào hoặc sẽ có cảm xúc, suy nghĩ,... ra sao?
e) Sưu tầm, ghi lại những câu thơ, câu ca dao hay về tình cảm anh em, chị em trong gia đình và chia sẻ cùng các bạn.
Hướng dẫn trả lời:
a) Bài thơ Con hãy thương em là lời của người cha dành cho người con lớn về lí do “Tại sao bố lại chiều em bé”
Cảm nhận: đây là bài thơ hay về lời dặn dò của người cha dành cho đứa con lớn phải biết thương yêu, chia sẻ, nhường nhịn với em nhỏ
b) Hình ảnh em bé hiện lên qua những chi tiết “chỉ nằm nôi”, “Sáu tháng tuổi em viêm phổi đốm”, “Đùi nhỏ không còn cả chỗ tiêm”, “Em tím lặng khóc không thành tiếng”, “Em tự chơi tha thẩn bên thềm”, “Tiếng nấc em như tự nuốt thầm”. Qua đó thấy được tình cảm yêu thương cụ thể, sâu sắc, cảm giác thương cảm, xót xa, sự yêu chiều của người cha dành cho đứa con bé nhỏ, hay đau ốm,...
c) Qua bài thơ, em thấy nhân vật người bố hiện lên là một người vô cùng yêu thương con, quan tâm đến các con, luôn chia sẻ để người con lớn hiểu, không so bì, tị nạnh với em.
d)
- Ban đầu người con lớn “Tại sao bố lại chiều em bé”: thắc mắc, băn khoăn, có ý so bì, tị nạnh, trách móc bố chiều em hơn chiều mình,....
- Sau đó, người cha đã giải thích về lí do quan tâm hơn đến đứa con nhỏ được thể hiện qua những chi tiết sau: “Sáu tháng tuổi em viêm phổi đốm”, “Đùi nhỏ không còn cả chỗ tiêm”, “Em tím lặng khóc không thành tiếng”, “Em tự chơi tha thẩn bên thềm”, “Tiếng nấc em như tự nuốt thầm”.
- Sau những điều giải thích mà người con lớn được nghe thì đã thay đổi suy nghĩ, thương em hơn. hiểu bố hơn, thấy mình may mắn hơn em, cần bù đắp cho em,...
e)
1. Anh em như thể chân tay
Rách lành đùm bọc, dở hay đỡ đần.
2. Anh em thuận hòa là nhà có phúc.
3. Anh em trong nhà đóng cửa bảo nhau.
4. Anh em hiếu thảo thuận hiền
Chớ vị đồng tiền mà mất lòng nhau.
5. Anh em nào phải người xa,
Cùng chung bác mẹ, một nhà cùng thân.
Yêu nhau như thể tay chân,
Anh em hòa thuận, hai thân vui vầy.
6. Anh em hiền thật là hiền
Bởi một đồng tiền nên mất lòng nhau.
7. Anh em trên kính dưới nhường
Là nhà có phúc, mọi đường yên vui.
8. Có tình thì đãi người dưng
Anh em bất nghĩa thì đừng anh em.
9. Anh em ăn ở thuận hoà
Chớ điều chếch lệch người ta chê cười.
10. Anh em chín họ mười đời
Hai đằng cùng có, chẳng rời nhau ra.
11. Anh em thật thậm là hiền
Chỉ một đồng tiền làm mất lòng nhau.
12. Anh em cốt nhục đồng bào
Kẻ sau người trước phải hào cho vui
Lọ là ăn thịt ăn xôi
Quý hồ ở nết tới lui bằng lòng.
13. Anh ngủ em thức, em chực anh nằm.
14. Anh em như chông như mác.
15. Anh em hạt máu sẻ đôi.
16. Ai ơi giữ chí cho bền
Dù ai xoay hướng đổi nền mặc ai
Xin đừng làm, nói đơn sai
Tin mình đừng sợ những lời dèm pha
Anh em một họ một nhà
Thương nhau chân thật đường xa cũng gần.