Soạn siêu ngắn lịch sử 11 Cánh diều bài 9 Cuộc cải cách của Hồ Quý Ly và triều Hồ (cuối thế kỉ XIV, đầu thế kỉ XV)

KIẾN THỨC MỚI

1. Bối cảnh lịch sử

Câu hỏi: Đọc thông tin, tóm tắt bối cảnh lịch sử cuộc cải cách của Hồ Qúy Ly và triều Hồ ở cuối thế kỉ XIV, đầu thế kỉ XV.

Hướng dẫn trả lời:

Về kinh tế - xã hội: 

• Từ nửa sau thế kỉ XIV, mất mùa, đói kém diễn ra liên miên do nhà nước không còn chăm lo nhiều đến nông nghiệp.

• Đời sống nhân dân cực khổ.

=> Mâu thuẫn giữa nông dân nghèo, nổ tì với giai cấp thống trị trở nên gay gắt. 

Về chính trị: 

• Nhà Trần suy yếu, không còn khả năng bảo về đất nước trước các cuộc chiến của giặc ngoại xâm. 

• Hồ Quý Ly buộc vua Trần nhường ngôi, lập ra triều Hồ (1400).

2. Nội dung cải cách

a. Chính trị

Câu hỏi: Đọc thông tin, tư liệu và quan sát hình 1 (SGK trang 64), tóm tắt nội dung cải cách về chính trị của Hồ Qúy Ly và triều Hồ.

Hướng dẫn trả lời:

Tổ chức chính quyền, luật pháp:

• Đổi tên và đặt thêm các đơn vị hành chính; thành lập nhiều cơ quan.

• Định kì mở các khoa thi để tuyển chọn quan lại. 

• Cải cách nghi lễ của triều đình và y phục của quan lại theo hướng quy củ, thống nhất, chuyên nghiệp.

• Ban hành quy chế và hình luật mới của quốc gia.

Quân đội, quốc phòng:

• Tuyển chọn những người giỏi võ nghệ làm tưởng chỉ huy.

• Xây dựng lại binh chế, chia đặt lại tổ chức quân đội theo hướng quy củ, chặt chẽ, đặt dưới sự chỉ huy thống nhất của triều đình.

• Cải tiến vũ khí, tăng cường trang bị quốc phòng, xây dựng hệ thống phòng thủ quốc gia quy mô lớn.

b. Kinh tế - xã hội

Câu hỏi: Tóm tắt nội dung cải cách về kinh tế, xã hội của Hồ Quý Ly và triều Hồ.

Hướng dẫn trả lời:

• Cải cách về kinh tế:

- Phát hành tiền giấy thay tiền đồng.

- Ban hành chính sách hạn điền, quy định lại biểu thuế đinh, thuế ruộng.

• Cải cách về xã hội: Ban hành chính sách hạn nô: hạn chế nô tì được nuôi của vương hầu, quý tộc, quan lại.

c. Văn hóa

Câu hỏi: Đọc thông tin, tóm tắt những cải cách về văn hóa của Hồ Quý Ly và triều Hồ.

Hướng dẫn trả lời:

• Về tư tưởng: đề cao Nho giáo trên cơ sở có phê phán, chọn lọc.

• Về tôn giáo: hạn chế sự phát triển thái quá của Phật giáo và Đạo giáo.

• Về chữ viết: đề cao và khuyến khích sử dụng chữ Nôm, biên soạn sách chữ Nôm giải thích về Kinh Thi để dạy hậu phi và cung nhân.

• Về giáo dục: chú trọng giáo dục, chủ trương mở rộng hệ thống trường học, bổ sung chức học quan ở các địa phương, ban cấp ruộng đất cho trường học.

• Về khoa cử: sửa đổi nội dung các khoa thi, quy định chặt chẽ phương thức thi.

3. Kết quả, ý nghĩa

Câu hỏi: Trình bày kết quả, ý nghĩa cuộc cải cách của Hồ Quý Ly và triều Hồ.

Hướng dẫn trả lời:

- Cuộc cải cách của Hồ Quý Ly và triều Hồ có nhiều điểm tiến bộ, đã đưa đất nước thoát khỏi tình trạng khủng hoảng, tuy nhiên vẫn còn chưa triệt để và kết quả trong thực tế còn hạn chế. 

- Cuộc cải cách có ý nghĩa trong việc bước đầu ổn định tinh hình xã hội, củng cố tiềm lực của đất nước để chuẩn bị đối phó với giặc ngoại xâm.

LUYỆN TẬP

Câu hỏi 1: Vẽ sơ đồ tư duy thể hiện các chính sách cải cách của Hồ Quý Ly và triều Hồ.

Hướng dẫn trả lời:

Sơ đồ tham khảo:

VẬN DỤNG

Câu hỏi 2: Theo em, những bài học nào có thể rút ra từ cuộc cải cách của Hồ Quý Ly và triều Hồ?

Hướng dẫn trả lời:

• Bài học về kết hợp giữa hai nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

• Bài học về thực hiện khoan thư sức dân, lấy dân làm gốc.

• Bài học về phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc. 

• Bài học về sự nghiệp giáo dục phải góp phần đào tạo những con người yêu nước.