Giải chi tiết Khoa học 4 chân trời mới bài 8: Nguồn sáng và sự truyền ánh sáng

Khởi động:

Câu hỏi: Em có nhận xét gì về đường đi của ánh sáng trong hình 1?

Ánh sáng được truyền đi theo đường thẳng.

1. Vật phát sáng và vật được chiếu sáng:

Khám phá:

Thí nghiệm:

Chuẩn bị:

Một hộp các-tông kín, có hai lỗ tròn phía trên và một khe có nắp đậy phía sau để có thể để các vật vào; một đèn pin; một số đồ vật; giấy và bút (hình 2).

Thực hiện:

• Đặt đồ vật hoặc tờ giấy có viết chữ vào hộp, đóng kín hộp. Mắt đặt sát hộp, nhìn vào một lỗ tròn. Lấy tay bịt kín lỗ tròn thứ hai.
• Lấy tay ra và chiếu đèn pin vào lỗ tròn thứ hai.

Thảo luận:

• Khi bịt kín lỗ tròn thứ hai, em có nhìn thấy gì trong hộp không? Vì sao?
• Vì sao khi chiếu đèn pin vào lỗ thứ hai, em nhìn thấy đồ vật trong hộp?
• Nếu gọi vật phát ra ánh sáng là vật phát sáng (hay nguồn sáng) và vật nhận ánh sáng chiếu đến là vật được chiếu sáng thì trong thí nghiệm này, vật nào là vật phát sáng, vật nào là vật được chiếu sáng?
• Trong thí nghiệm trên, vật nào là nguồn sáng? Tìm một số ví dụ về nguồn sáng trong tự nhiên.

• Khi bịt kín lỗ tròn thứ 2 em không nhìn thấy gì trong hộp vì không có ánh sáng hay nguồn sáng soi chiếu.
• Khi chiếu đèn pin vào lỗ thứ 2 em thấy đồ vật trong hộp vì đèn pin chiếu ánh sáng vào vật.
• Vật phát sáng là đèn pin còn vật được chiếu sáng là đồ vật hoặc tờ giấy có viết chữ.
• Nguồn sáng là đèn pin. Một số nguồn sáng khác như: mặt trời, bóng đèn đường, ...

- Vật phát sáng: đèn học, bóng đèn, đèn điện thoại, ...

- Vật được chiếu sáng: bàn, ghế, tường, học sinh, ...

• Ánh sáng sẽ truyền qua được tấm kính trong. 
• Thảo luận:

- Khi dùng tấp kính chắn trước đèn pin, em thấy ánh sáng xuyên qua tâm kính chiếu trên mặt bàn vì ánh sáng chiếu qua được vật trong suốt như tấm kính.

- Khi dùng cuốn sách chắn trước đèn pin thì ta không còn thấy ánh sáng chiếu trên mặt bàn nữa.

- Ánh sáng truyền qua được những chất trong suốt như tấm kính, thủy tính còn không truyền qua được quyển sách.

Luyện tập:

• Hoàn thành bảng theo gợi ý dưới đây và chia sẻ với bạn.

• Vì sao ta có thể nhìn thấy những ngôi sao lấp lánh trên bầu trời vào những đêm bầu trời trong và không có mây?
• Vì sao vào ban ngày, mặc dù trời sáng nhưng đôi khi ta không nhìn thấy Mặt Trời ?

• Hoàn thành bảng:

• Ta có thể nhìn thấy những ngôi sao lấp lánh trên bầu trời vào những đêm bầu trời trong và không có mây vì không có vật cản, mây không cản ánh sáng nên chúng ta có thể nhìn thấy được.
• Đôi khi không thấy Mặt Trời vì có mấy che mất tầm nhìn của chúng ta.

Vận dụng:

• Rèm cửa thường dùng để làm gì?
• Bể nuôi cá cảnh thường được làm bằng gì? Vì sao?

• Rèm cửa thường được dùng để chắn ánh sáng từ ngoài vào.
• Bể nuôi cá thường làm bằng kính trong suốt để có thể cung cấp ánh sáng cho cá và có thể quan sát cá ở bên trong.

• Ta thấy có vệt sách trên tường vì ánh sáng đi xuyên qua 3 lỗ tròn ở giữa tấm bìa
• Khi tầm bìa ở giữa lệch sang một bên thì không thấy vệt sáng do ánh sáng không thể đi xuyên qua tấm bìa
• Trong không khí, ánh sáng truyền đi theo đường thẳng.

4. Ánh sáng và bóng của vật:

Thí nghiệm

Chuẩn bị:

Đèn pin, tấm bìa, hộp đựng bút.

Thực hiện:

• Dùng đèn pin chiếu sáng tấm bìa.
• Đặt hộp bút vào khoảng giữa đèn pin và tấm bìa (hình 6).
• Di chuyển đèn pin hoặc hộp bút ra xa và lại gần tấm bìa.

Thảo luận:

• Em nhìn thấy gì trên tấm bìa khi có hộp bút giữa tấm bìa và đèn pin? Vì sao?
• Hình dạng và kích thước bóng của hộp bút trên tấm bìa thay đổi như thế nào khi di chuyển đèn pin hoặc hộp bút ra xa và lại gần tấm bìa?
• Em rút ra được kết luận gì về sự thay đổi của bóng khi vị trí của vật hoặc nguồn sáng thay đổi?

• Hình 7a hướng của Mặt Trời từ bên trái chiếu sang bên phải, hình 7b hướng của Mặt Trời chiếu từ trên xuống.
• Để tránh nắng e sẽ đứng dưới gốc cây của hình 7b.