Giải chi tiết Sinh học 11 Cánh diều mới bài 20: Khái quát về sinh sản ở sinh vật

MỞ ĐẦU

Thực vật và động vật duy trì nòi giống nhờ quá trình nào? Tại sao cá thể mới luôn có một số đặc điểm giống với cá thể thế hệ trước?

Hướng dẫn trả lời: 

Thực vật và động vật duy trì nòi giống nhờ quá trình sinh sản. Các cá thể mới được hình thành từ việc kết hợp hai bộ gen (một từ bố và một từ mẹ) để tạo ra các gen mới, dẫn đến sự đa dạng di truyền giữa các cá thể. Tuy nhiên, một số đặc điểm di truyền vẫn được bảo tồn qua các thế hệ do di truyền từ các bộ gen của cha mẹ.

Quá trình này được gọi là di truyền, trong đó các gen được truyền từ các bộ gen của cha mẹ đến các cá thể con của chúng. Khi các cá thể mới được hình thành, chúng mang một số đặc điểm giống với cha mẹ do được di truyền từ các gen của cha mẹ, nhưng cũng có các đặc điểm mới do sự kết hợp và biến đổi của các gen mới được tạo ra.

Quá trình di truyền giúp duy trì sự đa dạng di truyền trong các quần thể sinh vật, cũng như giúp các sinh vật thích nghi và tiến hóa theo thời gian.

HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI

I. KHÁI NIỆM, VAI TRÒ VÀ CÁC HÌNH THỨC SINH SẢN

Câu hỏi 1: Từ những kiến thức đã học và quan sát hình 20.1, hãy cho biết cá thể mới được tạo ra nhờ quá trình nào?

Hướng dẫn trả lời: 

Sinh sản là quá trình sinh vật tạo ra các cá thể mới mang đặc điểm đặc trưng của loài, đảm bảo sự tồn tại và phát triển liên tục của loài. Dựa trên căn cứ có hoặc không có sự kết hợp của giao tử đực và giao tử cái trong quá trình hình thành cơ thể mới, sinh sản được chia thành sinh sản vô tính và sinh sản hữu tính.

Câu hỏi 2: Quan sát hình 20.2, mô tả quá trình sinh sản hữu tính ở cây dưa chuột và ếch.

Hướng dẫn trả lời: 

Sự sinh sản của dưa chuột diễn ra khi bào tử trong nhụy hoa được thụ phấn bởi phấn hoa từ bậc sinh dục khác. Quá trình thụ phấn này sẽ tạo ra hạt giống có đầy đủ di truyền từ cả bậc sinh dục nam và nữ. Những hạt giống này có thể được gieo trồng để cho ra những cây dưa chuột mới có đặc tính di truyền mới. Trong quá trình này, sự trộn lẫn của di truyền từ cả hai bậc sinh dục (nam và nữ) làm cho cá thể mới có một số đặc điểm giống với cá thể thế hệ trước, nhưng cũng có những đặc điểm mới phát triển từ các gen khác nhau kết hợp lại.

Ở ếch, giao phối diễn ra trong nước. Ở đó, các ếch đực sẽ tiếp cận các ếch cái và đặt chân lên lưng của chúng để đóng vai trò giữa cái và đực. Sau khi giao phối, tinh trùng được giải phóng từ túi tinh của ếch đực và bơi đến nơi trứng được sản xuất trong buồng trứng của ếch cái. Ở đó, một số tinh trùng sẽ thâm nhập vào trứng và kết hợp với nó để tạo thành trứng đã được thụ tinh. Sau khi thụ tinh, trứng sẽ bắt đầu phân hóa và phát triển. Ban đầu, trứng sẽ chia thành hai tế bào, sau đó là bốn, tám, v.v. Cho đến khi trứng phát triển thành một con ếch nhỏ. Sau khi phát triển đầy đủ, con ếch sẽ nở ra từ trứng và bơi đến bờ nước, nơi nó sẽ tiếp tục phát triển và trưởng thành.

II. DẤU HIỆU ĐẶC TRƯNG CỦA SINH SẢN

LUYỆN TẬP

Tìm hiểu thông tin và hoàn thành bảng 20.1.

Bảng 20.1. Phân biệt sinh sản vô tính và sinh sản hữu tính ở sinh vật

Hướng dẫn trả lời: 

VẬN DỤNG

Để nhân giống một cây bưởi với nhiều đặc tính quý, người ta sử dụng phương pháp nhân giống vô tính (chiết cành). Giải thích.

Hướng dẫn trả lời: 

Phương pháp nhân giống vô tính bằng cách chiết cành là phương pháp nhân giống cây trồng thông dụng trong nông nghiệp để sao chép một cây có đặc tính tốt. Cây giống được chọn là cây mẹ, từ đó chiết cành và ghép vào một cây trồng khác là cây cha để tạo ra cây con.

Việc sử dụng phương pháp nhân giống vô tính giúp nhân giống cây bưởi một cách nhanh chóng và hiệu quả, không bị thay đổi đặc tính genetict của cây mẹ. Trong trường hợp này, nhân giống vô tính thông qua phương pháp chiết cành cho phép tạo ra nhiều cây con giống hệt cây mẹ, đảm bảo giữ được đặc tính tốt của cây mẹ mà không phải chờ đợi quá trình thụ phấn và sinh sản hữu tính.