Giải chi tiết Sinh học 11 Cánh diều mới bài 19: Các nhân tố ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển ở động vật

MỞ ĐẦU

Để tăng năng suất của vật nuôi, người nông dân thường sử dụng những biện pháp gì? Tại sao?

Hướng dẫn trả lời:

Để thúc đẩy sự sinh trưởng và phát triển của vật nuôi, chúng ta có thể áp dụng một số biện pháp kĩ thuật sau:

• Cải tạo giống thông qua việc áp dụng các phương pháp chọn lọc nhân tạo, lai giống, công nghệ phôi, ...
• Cải thiện môi trường sống của động vật bằng cách vệ sinh chuồng trại sạch sẽ, đảm bảo ấm về mùa đông, mát về mùa hè, tắm nắng cho gia súc non, xây dựng chế độ dinh dưỡng hợp lí, ...

HINH THÀNH KIẾN THỨC MỚI

I. CÁC NHÂN TỐ BÊN TRONG ẢNH HƯỞNG ĐẾN SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN Ở ĐỘNG VẬT

Quan sát hình 19.1 và hình 19.2, đọc thông tin, hoàn thành bảng 19.1.

Bảng 19.1. Hormone ảnh hưởng đến sự sinh trưởng và phát triển ở côn trùng và ở người

Hướng dẫn trả lời:

II. CÁC NHÂN TỐ BÊN NGOÀI ẢNH HƯỞNG ĐẾN SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN Ở ĐỘNG VẬT

III. ỨNG DỤNG KIẾN THỨC VỀ SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN Ở ĐỘNG VẬT VÀO THỰC TIỄN

Để cải thiện chất lượng cuộc sống ở người và tăng năng suất vật nuôi cần có những biện pháp nào?

Hướng dẫn trả lời:

Tác động đến nhân tố bên trong:

• Di truyền: ở vật nuôi, chọn lọc và cải tạo giống; ở người, tư vấn di truyền thai kì
• Giới tính: ở vật nuôi, chọn lọc giới tính vật nuôi; ở người, thực hiện bình đẳng giới
• Hormone: ở vật nuôi, sử dụng một số loại hormone giúp kích thích sinh trưởng; ở người, sử dụng liệu pháp hormone trong điều trị một số bệnh

Tác động đến nhân tố bên ngoài:

• Dinh dưỡng: ở vật nuôi, sử dụng thức ăn phù hợp, bổ sung thêm vitamin, enzyme tiêu hóa, ...đúng cách; ở người, thực hiện chế độ dinh dưỡng cân bằng
• Điều kiện môi trường: ở vật nuôi, kiểm soát điều kiện ánh sáng, nhiệt độ, độ ẩm, ... chuồng trại; ở người, nâng cao đời sống vật chất, ổn định quy mô dân số
• Tác nhân gây bệnh: ở vật nuôi, vệ sinh chuồng trại, tiêm vaccine; ở người, bảo vệ môi trường, tiêm vaccine, luyện tập thể dục, thể thao đều đặn

TÌM HIỂU THÊM

Việc chăn nuôi cần tuân thủ theo quy chuẩn như VietGAP (Vietnamese Good Agriculltural Practices), VietGAHP (Vietnamese Good Husbandry Practices) haowjc Global GAP (Global Good Agricultural Practices), ... Quy trình chăn nuôi theo những tiêu chuẩn này cần đảm bảo những tiêu chí gì?

Hướng dẫn trả lời:

• An toàn Thực phẩm - không gây nguy hại, ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng;
• An toàn sinh học và môi trường - ngăn ngừa, hạn chế sự lây nhiễm của các tác nhân sinh học từ chăn nuôi gây hại đến con người, gia súc, hệ sinh thái và môi trường xung quanh;
• An toàn lao động cho người sản xuất, chăn nuôi;
• An tâm truy xuất được nguồn gốc sản phẩm;
• Đúng điều kiện vệ sinh, đây là một yếu tố rất quan trọng trong chăn nuôi, các trang trại nuôi cần có đầy đủ các trang thiết bị vệ sinh, tiêu độc, khử trùng cũng như các quy trình vệ sinh, tiêu độc, khử trùng trong quá trình nuôi để đảm bảo ngăn ngừa dịch bệnh xâm nhập, lây lan, cũng như tiêu diệt các mầm bệnh.
• Đúng loại, nghĩa là loại thuốc thú y, kháng sinh, vắc xin và thức ăn sử dụng trong chăn nuôi phải có trong danh mục được phép sử dụng, được phép lưu hành, không sử dụng các loại bị cấm sử dụng hoặc sử dụng không đúng đối tượng cho vật nuôi;
• Đúng cách, nghĩa là việc sử dụng vắc xin, kháng sinh, thuốc thú y phải theo đúng liều lượng và đúng lúc. Việc sử dụng kháng sinh, thuốc cần theo hướng dẫn của kỹ sư chăn nuôi thú y và của nhà sản xuất và sử sụng theo đúng thời điểm để đảm bảo hiệu quả phòng ngừa và điều trị bệnh động vật.
• Đúng thời gian cách ly, nghĩa là ở thời điểm thu hoạch vật nuôi thương phẩm (bán lấy thịt/sữa) phải đảm bảo thời gian cách ly vật nuôi không sử dụng thuốc thú y hoặc kháng sinh (ví dụ: thời gian cách ly 14 ngày mới được phép bán) để đảm bảo không còn tồn dư dư lượng kháng sinh hoặc thuốc thú y trên sản phẩm vật nuôi cho người ăn (thịt/sữa).

LUYỆN TẬP

Câu hỏi 1: Nếu một người bị nhược năng tuyến yên (giảm khả năng tiết hormone của tuyến yên) trong giai đoạn trước tuổi dậy thì thì chiều cao của người đó sẽ thay đổi như thế nào so với chiều cao của người bình thường? Giải thích?

Hướng dẫn trả lời:

Nếu một người bị nhược năng tuyến yên (giảm khả năng tiết hormone của tuyến yên) trong giai đoạn trước tuổi dậy thì thì người đó sẽ có chiều cao thấp hơn so với người bình thường. Bởi vì, hormone tăng trưởng có tên là Growth hormone (gọi tắt là hormone GH), còn được gọi là somatotropic hormone (SH) hoặc somatotropin - hormone này do thùy trước tuyến yên tiết ra.

Câu hỏi 2: Nêu ví dụ ảnh hưởng của các nhân tố bên ngoài đến sinh trưởng và phát triển ở gia súc.

Hướng dẫn trả lời:

• Bệnh tụ huyết trùng: Tụ huyết trùng là bệnh trên gia súc xuất hiện khi điều kiện thời tiết thay đổi đột ngột hoặc trong điều kiện đường hô hấp của gia súc yếu. Thời gian ủ bệnh thường từ 1 - 25 ngày, tùy thuộc vào từng loại gia súc như lợn, bò, trâu...

• Bệnh ký sinh trùng đường máu: Nguyên nhân gây bệnh: Các loại ký sinh trùng đường máu thường xuất hiện và sinh sống trong máu của gia súc, phá hủy hồng cầu khiến ảnh hưởng đến sức khỏe của các loại động vật này. Bệnh thường lây lan, truyền từ con có bệnh sang con khỏe mạnh thông qua các loại ve, ruồi….

• Bệnh lở mồm, long móng: Nguyên nhân gây bệnh: Lở mồm, long móng là một trong những bệnh truyền nhiễm phổ biến trên gia súc, do virus gây ra và có khả năng lây lan nhanh và trở thành dịch bệnh trên diện rộng. Do đó, việc phòng ngừa bệnh là điều vô cùng cần thiết.

Câu hỏi 3: Nêu cơ sở khoa học của một số thành tựu giúp điều khiển sinh trưởng và phát triển đang được sử dụng trong chăn nuôi.

Hướng dẫn trả lời:

Sử dụng nanobiotic - Ag (hạt bạc có kích thước từ 0,1 - 100 nm) giúp kích thích hoạt động chuyển hóa tế bào; hệ thống chiếu sáng, làm mát chuồng trại có cảm biến tự động; gắn chíp điện tử để theo dõi sức khỏe của con vật,...

VẬN DỤNG

Câu hỏi 1: Sử dụng thực phẩm có tồn dư hormone tăng trưởng hoặc thuốc kháng sinh có thể gây ra hậu quả gì?

Hướng dẫn trả lời:

Sử dụng thực phẩm có tồn dư hormone tăng trưởng hoặc thuốc kháng sinh có thể gây ra việc giảm sức khỏe và chất lượng của vật nuôi và gây bệnh tật cho con người.

Câu hỏi 2: Tìm hiểu một số biện pháp giúp nâng cao năng suất trong chăn nuôi ở địa phương em. Theo em, các biện pháp đó ưu, nhược điểm gì?

Hướng dẫn trả lời:

Để nâng cao hiệu quả chăn nuôi, phải thực hiện đồng bộ các giải pháp như: chọn đối tượng vật nuôi thích hợp, với quy mô đàn hợp lý, chọn giống có chất lượng cao, xây dựng chuồng trại và các dụng cụ chăn nuôi đúng yêu cầu kỹ thuật; đầu tư thức ăn đủ số lượng, chất lượng cao và cho ăn, uống đúng qui định; chăm sóc chu đáo; phòng trị bệnh nghiệm ngặt; tiêu thụ sản phẩm kịp thời; ghi chép theo dõi các khoản thu, chi và điều chỉnh các khoản chi mua vật tư khi thị trường biến động lớn theo hướng có lợi; quay vòng vốn nhanh và giảm các khoản vốn vay vv…

Câu hỏi 3: Thiến động vật (cắt bỏ tinh hoàn ở cá thể đực) có làm tăng năng suất trong chăn nuôi không? Giải thích

Hướng dẫn trả lời:

Thiến động vật theo cách truyền thống (mổ cắt bỏ tinh hoàn không gây tê) lúc sơ sinh lại làm giảm khả năng sinh trưởng vì gây stress cho động vật, có thể tạo herni bìu (ruột kẹt vào da bìu tinh hoàn), có thể nhiễm trùng vết thiến nếu không chăm sóc kỹ, và quan trọng là không khai thác được tác động tốt của hormone sinh dục đực (testosterone) lên tăng trọng, hệ số chuyển hóa thức ăn, tỷ lệ thân thịt và tỷ lệ thịt nạc. 

Câu hỏi 4: Nêu một số biện pháp giúp nâng cao tầm vóc và thể lực cho con người?

Hướng dẫn trả lời:

• Chế độ ăn uống cân bằng
• Luyện tập thể dục thể thao thường xuyên
• Ngủ đủ giấc
• Tiếp xúc nhiều với ánh sáng mặt trời ở thời điểm thích hợp