Giải sách bài tập Lịch sử 8 cánh diều bài 4: Xung đột Nam - Bắc triều, Trịnh - Nguyễn.

Câu 1. Biểu hiện nào sau đây không đúng bối cảnh lịch sử dẫn đến sự ra đời của Vương triều Mạc?

A. Đất nước ở trong tình trạng bị chia cắt. 

B. Quan lại và địa chủ hoành hành.

C. Các thế lực phong kiến tranh chấp quyền lực.

D. Nhân dân nổi dậy đấu tranh ở nhiều địa phương. 

Hướng dẫn trả lời:

A. Đất nước ở trong tình trạng bị chia cắt. 

Câu 2. Năm 1527, ở Đại Việt diễn ra sự kiện nào sau đây?

A. Triều Mạc tổ chức kỳ thi Hội ở Thăng Long. 

B. Mạc Đăng Dung lập ra Vương triều Mạc.

C. Triều Mạc ban hành chính sách hạn điền.

D. Mạc Đăng Dung tổ chức kỳ thi Đình cuối cùng. 

Hướng dẫn trả lời:

B. Mạc Đăng Dung lập ra Vương triều Mạc.

Câu 3. Nguyên nhân nào sau đây dẫn đến cuộc xung đột Nam – Bắc triều?

A. Nguyễn Kim đưa Lê Duy Ninh lên ngôi hoàng đế.

B. Chính sách cứng rắn và tham vọng của Trịnh Kiểm. 

C. Nhà Mạc muốn mở rộng phạm vi kiểm soát ra phía bắc.

D. Mâu thuẫn gay gắt giữa nhà Mạc và nhà Lê trung hưng.

Hướng dẫn trả lời:

D. Mâu thuẫn gay gắt giữa nhà Mạc và nhà Lê trung hưng.

Câu 4. Một trong những nguyên nhân cơ bản dẫn đến bùng nổ cuộc xung đột Trịnh – Nguyễn là do

A. phạm vi ảnh hưởng của họ Nguyễn lớn, lan rộng khắp Bắc Bộ.

B. mâu thuẫn gay gắt giữa vua Lê và chúa Trịnh ở Đàng Ngoài.

C. sự liên kết giữa Vương triều Mạc và chính quyền họ Nguyễn. 

D. mâu thuẫn giữa chính quyền Lê – Trịnh và họ Nguyễn gia tăng.

Hướng dẫn trả lời:

D. mâu thuẫn giữa chính quyền Lê – Trịnh và họ Nguyễn gia tăng.

Câu 5. Quan sát hình 4.1, hãy:

a. Cho biết tên của di tích theo gợi ý: liên quan đến Đào Duy Từ, là công trình phòng thủ vững chắc của chúa Nguyễn ở Đàng Trong.

b. Nêu hiểu biết của em về di tích lịch sử này.

Hướng dẫn trả lời:

a. Tên di tích: Quảng Bình Quan (cổng hạ Luỹ Thầy).

b. Luỹ Thầy (Đồng Hới, Quảng Bình) được Đào Duy Từ chỉ huy xây dựng năm 1631, có tổng chiều dài khoảng 34 km, chiều cao thành luỹ khoảng 12m, có đoạn chỉ cao 3 – 6 m. Đây là phòng tuyến quân sự quan trọng, góp phần bảo vệ dinh trấn của chúa Nguyễn trước những cuộc tấn công của nhà Lê – Trịnh. Trong dân gian vẫn lưu truyền câu ca:

“Khôn ngoan qua được Thanh Hà, 

Dẫu rằng có cánh khó qua Lũy Thầy”.

Câu 6. Quan sát hình 4.2, hãy:

a. Xác định trên lược đồ địa danh phân chia phạm vi kiểm soát của nhà Trịnh và nhà Nguyễn sau khi kết thúc cuộc xung đột.

b. Nêu hệ quả của cuộc xung đột Trịnh – Nguyễn.

Hình 4.2: Lược đồ lãnh thổ thuộc kiểm soát của nhà Mạc và nhà Lê trung hưng cuối thế kỷ XVI

Hướng dẫn trả lời:

a. Địa danh phân chia phạm vi kiểm soát của nhà Trịnh và Nguyễn.

• Phạm vi kiểm soát của chính quyền Lê - Trịnh: từ sông Gianh trở ra Bắc.

• Phạm vi kiểm soát của chính quyền chúa Nguyễn: từ sông Gianh trở vào Nam

b. Hệ quả của cuộc đột xung Trịnh - Nguyễn.

• Cuộc xung đột Trịnh - Nguyễn đã gây ra tình trạng chia cắt đất nước thành Đàng Trong và Đàng Ngoài, lấy sông Gianh (Quảng Bình) làm ranh giới. Cuộc xung đột cũng đã làm suy yếu quốc gia Đại Việt.

• Tuy vậy, nhu cầu về vũ khí trong quá trình xung đột, chính quyền Lê - Trịnh và chúa Nguyễn đã có những chính sách ưu đãi đối với người phương Tây, đưa đến sự phát triển mạnh mẽ của ngoại thương.

• Trước sức ép tấn công của nhà Lê - Trịnh, chúa Nguyễn tìm cách mở rộng lãnh thổ về phía nam.

Câu 7. Tìm hiểu và giới thiệu với thầy cô và bạn học về một nhân vật lịch sử hoặc một địa danh tiêu biểu được đề cập trong bài học mà em ấn tượng nhất.

Hướng dẫn trả lời:

Mạc Đăng Dung (1483 - 1541) là một trong những nhân vật lịch sử nổi tiếng và quan trọng trong lịch sử Việt Nam, gắn liền với triều đại Lê Sơ (1428 - 1527) và cuộc kháng chiến chống lại quân Minh xâm lược.

Mạc Đăng Dung xuất thân từ một gia đình quý tộc, là người con thứ của Mạc Thái Tông - một vị quan thời Lê Trung Hưng. Ông nổi lên trong giai đoạn đất nước đang phải đối mặt với cuộc xâm lược của quân Minh (nước Nguyên) từ phương Bắc. Trong bối cảnh chính trị khó khăn, Mạc Đăng Dung trở thành một vị tướng tài ba và dũng cảm, đứng đầu cuộc kháng chiến của dân tộc Việt Nam.

Mạc Đăng Dung đã có nhiều chiến công nổi bật trong việc đánh bại quân Minh, giữ vững lãnh thổ phía Bắc. Ông cùng với các tướng quân khác đã thể hiện tinh thần quyết tâm không chịu cam chịu, lập thành công kháng chiến chống lại sự xâm lược của đế quốc láng giềng. Mạc Đăng Dung cũng tạo ra sự đoàn kết trong dân tộc, góp phần tạo nên tinh thần yêu nước và tinh thần kháng chiến cho thế hệ sau.

Tuy nhiên, sau khi thành lập triều đại Mạc vào năm 1527, Mạc Đăng Dung cũng đối mặt với những khó khăn trong việc xây dựng và bảo vệ đất nước. Ông cũng đã đối đầu với các lực lượng địa phương và bị ám sát trong một cuộc đảo chính. Sự kết thúc của cuộc đời Mạc Đăng Dung không tránh khỏi bi kịch, nhưng ông đã để lại dấu ấn vĩ đại trong lịch sử kháng chiến và yêu nước của Việt Nam.

Mạc Đăng Dung là một ví dụ điển hình về tinh thần yêu nước, lòng dũng cảm và khả năng lãnh đạo trong việc bảo vệ quê hương khỏi sự xâm lược của các thế lực ngoại xâm. Ông là một biểu tượng quan trọng trong lịch sử Việt Nam, được tôn vinh và kính trọng bởi thế hệ sau là niềm tự hào của dân tộc.

Câu 8. Đọc đoạn tư liệu sau đây và trả lời câu hỏi.

“Năm ấy [1572], các huyện ở Nghệ An, đồng ruộng bỏ hoang, không thu được hạt thóc nào, dân đói to, lại bị bệnh dịch, chết đến quá nửa, nhiều người xiêu giạt, kẻ thì lần vào Nam, người thì giạt ra Bắc, trong hạt rất tiêu điều". 

(Ngô Sĩ Liên và các sử thần triều Hậu Lê, Đại Việt sử ký toàn thư, Tập 3, NXB Khoa học xã hội, Hà Nội, 1998, tr.147)

a. Đoạn tư liệu trên phản ánh hiện thực lịch sử gì? 

b. Nêu suy nghĩ của em khi đọc đoạn tư liệu này.

Hướng dẫn trả lời:

a. Đoạn tư liệu trên phản ánh hiện thực lịch sử gì?  

Đoạn tư liệu trên phản ánh nỗi khổ và đau đớn của người dân Nghệ An trong giai đoạn cuộc xung đột Nam - Bắc triều (1568 - 1592) của triều đại Lê Trung Hưng. Tình trạng bỏ hoang đồng ruộng, sự đói kém, bệnh dịch và tỷ lệ tử vong cao đã gây ra một thảm họa nhân đạo thực sự. Cuộc xung đột này gây ra những tác động nặng nề đối với cuộc sống và kinh tế của người dân, khiến họ phải chịu đựng cảnh khốn khó và bất ổn.

b. Nêu suy nghĩ của em khi đọc đoạn tư liệu này.

Đọc đoạn tư liệu này, tôi cảm nhận sự đau đớn và khủng hoảng mà người dân Nghệ An phải trải qua trong thời kỳ đó. Sự bỏ hoang đồng ruộng, đói kém và bệnh tật đã khiến cuộc sống của họ trở nên vô cùng khó khăn. Điều này làm tôi nghĩ về tác động thảm khốc của chiến tranh và xung đột đối với cuộc sống của người dân vô tội, nhất là khi họ không có khả năng can thiệp vào các quyết định chính trị. Đây cũng là một lưu ý về việc tìm hiểu sâu hơn về những khía cạnh nhân đạo của lịch sử và tác động thực sự của các sự kiện lịch sử đối với cuộc sống hàng ngày của con người.