Hướng dẫn giải nhanh hoá học 11 CTST bài 7: Sulfuric acid và muối sulfate

KHỞI ĐỘNG

Sulfuric acid là hóa chất hàng đầu trong nhiều ngành sản xuất, được mệnh danh là "máu" của các ngành công nghiệp. Sản lượng sulfuric acid  trong một quốc gia là một trong những chỉ số đánh giá sức mạnh công nghiệp hóa chất của quốc gia đó. Sulfuric acid  có tính chất và ứng dụng gì trong đời sống?

Hướng dẫn trả lời:

Tính chất:

• Sulfuric acid là chất lỏng sánh như dầu, không màu, không bay hơi, nặng gấp 2 lần nước.
• H₂SO₄ loãng có tính chất chung của một acid
• H₂SO₄ đặc bên cạnh tính chất của một acid, còn có tính oxi hóa mạnh

Ứng dụng: S dùng trong nhiều ngành sản xuất. Hàng năm, sản xuất khoảng 160 triệu tấn H₂SO₄, sản xuất phân bón, thuốc trừ sâu, chất giặt rửa tổng hợp, ....

1. SULFURIC ACID

Bài 1: Quan sát hình 7.1 nhận xét màu, trạng thái của sulfuric acid  ở điều kiện thường và cho biết tại sao sulfuric acid lại không bay hơi

Hướng dẫn trả lời:

Sulfuric acid là chất lỏng sánh như dầu, không màu

Tan vô hạn trong nước và tỏa rất nhiều nhiệt.

Do khối lượng riêng của nó nặng gần gấp hai lần nước nên sulfuric acid không bay hơi

Bài 2: Quan sát hình 7.2 mô tả cấu tạo phân tử của H₂SO₄ 

Hướng dẫn trả lời:

Phân tử H₂SO₄ có 2 liên kết H - O, 2 liên kết S - O, 2 liên kết S = O

Liên kết trong phân tử là liên kết cộng hoá trị

Bài 3: Quan sát hình 7.3, nêu hiện tượng và viết phương trình hóa học xảy ra (nếu có)

Hướng dẫn trả lời:

a) Hiện tượng: Có kết tủa trắng

PTHH: Ba(OH)₂ + H₂SO₄ → 2H₂O + BaSO₄↓ 

b) Hiện tượng: sủi bọt khí 

H₂SO₄ + Na₂CO₃ → H₂O + Na₂SO₄ + CO₂↑ 

Bài 4: Viết phương viết quá trình oxi hóa và quá trình khử trong phản ứng của dung dịch H2SO4 đặc với Cu ở thí nghiệm 1

Hướng dẫn trả lời:

Quá trình

+ khử: S⁺⁶ + 2e → S⁺⁴

+ oxi hoá: Cu⁰ → Cu⁺² + 2e

Bài 5: Giải thích hiện tượng xảy ra trong thí nghiệm 2

Hướng dẫn trả lời:

Hiện tượng: Đường chuyển từ màu trắng sang màu đen. Sau đó, chất rắn màu đen dâng cao lên miệng cốc kèm theo khí. Phản ứng tỏa nhiều nhiệt.

Giải thích:

Dung dịch H₂SO₄ đặc có tính háo nước mạnh, hút nước trong phân tử đường, tạo sản phẩm carbon màu đen.

PTHH: C₁₂H₂₂O₁₁ + H₂SO₄(đặc) → 12C + H₂SO₄.11H₂O

Sau đó một phần Carbon sinh ra phản ứng lại với dung dịch H₂SO₄ tạo thành chất khí CO₂, SO₂ gây sủi bọt trong cốc, làm carbon dâng lên khỏi miệng cốc.

Phương trình hoá học của phản ứng:

C + 2H₂SO₄ đặc → CO₂ + 2SO₂ + 2H₂O

Bài 6: Viết phương trình hóa học khi cho dung dịch H₂SO₄ đặc tác dụng với KBr, C. Cho biết sản phẩm khử duy nhất là SO₂ 

Hướng dẫn trả lời:

2H₂SO₄ + 2KBr → K₂SO₄ + Br₂ + SO₂ + 2H₂O

C + 2H₂SO₄ → 2SO₂ + CO₂ + 2H₂O

Bài 7: Quan sát hình 7.5 Mô tả cách pha loãng sulfuric acid. Giải thích

Hướng dẫn trả lời:

Rót từ từ axit vào nước, khuấy nhẹ và không làm ngược lại. Khi sulfuric acid gặp nước thì lập tức sẽ có phản ứng và sẽ tỏa ra một nhiệt lượng lớn. Nếu cho nước vào acid, nước sôi mãnh liệt và bắn tung tóe kèm các hạt acid gây nguy hiểm.

Bài 8: Hãy nêu nguyên tắc chung trong việc xử lý sơ bộ bỏng acid

Hướng dẫn trả lời:

Nguyên tắc chung trong việc xử lý sơ bộ bỏng acid: giảm diện tích bị bỏng, pha loãng nhanh nồng độ acid. Các bước sơ cứu

1.    nhanh chóng cởi bỏ quần áo dính acid

2.    rửa bằng nước sạch sau khoảng 20 phút

3.    di chuyển người bệnh đến cơ sở y tế gần nhất

Bài 9: Hãy giải thích vì sao ở giai đoạn tạo ra SO₃ người ta phải chọn điều kiện phản ứng ở nhiệt độ cao 450^oC – 500^oC

Hướng dẫn trả lời:

Do phản ứng có ΔrH^o₂₉₈ < 0 --> phản ứng toả nhiệt

Nhưng nếu hạ nhiệt độ quá thấp thì sự chuyển động của các phân tử khí giảm --> thực tế người ta phải chọn điều kiện phản ứng ở nhiệt độ cao 450^oC – 500^oC và có chất xúc tác

Bài 10: Hãy cho biết giai đoạn nào trong quá trình sản xuất H₂SO₄ là có nguy cơ cao gây ô nhiễm môi trường. Giải thích.

Hướng dẫn trả lời:

Ở giai đoạn 2  khi hiệu suất chuyển hoá SO₂ thành SO₃  không thể đạt 100%. Khi đó lượng SO₂ không chuyển hoá thải vào khí quyển sẽ gây ô nhiễm môi trường.

2. MUỐI SULFATE

Bài 1: Nêu ứng dụng trong đời sống sản xuất một số muối sulfate mà em biết

Hướng dẫn trả lời:

CaSO₄ : sản xuất vật liệu xây dựng, làm chất phụ gia, làm đông các sản phẩm như đậu hũ,đậu hũ non,...

BaSO₄: làm chất phụ gia pha màu, công nghiệp pha sơn, cho thủy tinh, cho gốm sứ cách và cao su chất lượng cao

MgSO₄: sử dụng sản xuất muối tắm, làm dịu cơ bắp khi sưng của con người, bổ sung Mg cho tôm động vật thủy sinh khác,...

(NH₄)₂SO₄ là thành phần của thuốc trừ sâu hòa tan, diệt nấm; phân bón

Bài 2: Quan sát hình 7.6, trình bày cách nhận biết ion SO₄^{2 -} , nêu hiện tượng xảy ra, viết phương trình hóa học

Hướng dẫn trả lời:

Ta sử dụng các dung dịch muối của barium (Ba²⁺), ví dụ như BaCl₂, Ba(NO₃)₂… hoặc Barium hydroxide Ba(OH)₂. 

Hiện tượng: Xuất hiện kết tủa trắng không tan trong nước và acid mạnh.

Tổng quát: SO₄^2- + Ba²⁺ → BaSO_{4(↓ trắng)}

Một số phương trình hóa học minh họa:

Na₂SO₄ + BaCl₂ → BaSO_{4(↓ trắng)} + 2NaCl

H₂SO₄ + Ba(OH)₂ → BaSO_{4(↓ trắng)} + 2H₂O

BÀI TẬP

Bài 1: Tính chất nào sau đây không phải tính chất của dung dịch dịch sulfuric acid đặc

A. Tính háo nước                        B. oxi hóa                     C. tính acid          D. tính khử.

Hướng dẫn trả lời:

Đáp án: D

Bài 2: Để nhận biết anion trong có trong K₂SO₄ không thể dùng thuốc thử nào sau đây

A. Ba(OH)₂                  B. BaCl₂            C. Ba(NO₃)₂                    D. MgCl₂

Hướng dẫn trả lời:

Đáp án: D

Bài 3: Dung dịch sulfuric acid đặc được dùng làm khô khí nào trong số các khí sau CO, H₂, CO₂, SO₂, O₂ và NH₃. Giải thích.

Hướng dẫn trả lời:

Các khí có thể được làm khô bằng sulfuric acid đặc là: H₂, CO₂, SO₂, O₂ vì các khí nào không tác dụng với sulfuric acid đặc

Bài 4: Cho các dung dịch không màu của mỗi chất sau K₂CO₃, Na₂SO₄, Ba(NO₃)₂. Hãy trình bày cách phân biệt các dung dịch đã cho bằng phương pháp hóa học. Viết phương trình hóa học của các chất phản ứng xảy ra.

Hướng dẫn trả lời:

Cho H₂SO₄ vào 3 ống nghiệm có đánh số thứ tự. Nhỏ từ từ các chất cần phân biệt vào một ống nghiệm tương ứng, nếu:

- Chất nào có khí thoát ra là K₂CO₃

K₂CO₃ + H₂SO₄ → K₂SO₄ + CO₂↑ + H₂O

- Chất nào xuất hiện kết tủa màu trắng là Ba(NO₃)₂

Ba(NO₃)₂ + H₂SO₄ → 2HNO₃ + BaSO₄↓

- Chất không có hiện tượng gì là Na₂SO₄

Bài 5:  Có 4 mẫu sau dung dịch NaOH, dung dịch HCl, dung dịch H₂SO₄ và H₂O được kí hiệu bằng các chữ cái A, B, C và D (không theo thứ tự trên). Kết quả của những thí nghiệm nhận biết những mẫu này được ghi trong bảng sau

Hãy cho biết A, B, C và D là kí hiệu của những chất nào. Giải thích và viết phương trình hóa học xảy ra

Hướng dẫn trả lời:

A: H₂SO₄

B:NaOH

C: H₂O

D:HCl

PTHH: BaCl₂ + H₂SO₄ → 2HCl + BaSO₄↓