Soạn chi tiết Ngữ văn 9 Cánh diều bài 6: Dế chọi (Bồ Tùng Linh)

CHUẨN BỊ

Câu 1: Đọc trước truyện Dế chọi: tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Bồ Tùng Linh và tập truyện Liêu Trai chí dị.

Soạn chi tiết:

- Tác giả:

+ Bồ Tùng Linh sinh năm 1640 

+ Ông xuất thân trong gia đình thế gia suy sụp, trở thành tiểu thương. 

+ Bồ Tùng Linh luôn gặp trắc trở trong thi cử khiến ông không đỗ đạt được: lúc thì bị ốm khi thi, lúc thì thi hỏng. 

+ Năm Bồ Tùng Linh 20 tuổi, ông đã bắt đầu viết “Liêu Trai chí dị”, 20 năm sau, vào năm Canh Thân 1680, Bồ Tùng Linh đã hoàn thành, nhưng cũng phải mất thêm thời gian 10 năm nữa, vào năm Canh Ngọ 1690, Bồ Tùng Linh mới viết hoàn chỉnh Liêu Trai Chí Dị.  

- Tác phẩm: “Liêu Trai chí dị” có hơn 500 truyện dài ngắn khác nhau, đề cập đến nhiều nhân vật, nhiều đề tài, với điểm chung duy nhất là xoay quanh các nhân vật yêu tinh, ma quái, những thực thể kỳ dị, khác thường. Thông qua những câu chuyện yêu ma quỷ quái này, người đọc có thể nhìn thấy bức tranh xã hội Trung Quốc qua các thời kỳ khác nhau trong lịch sử, và nắm bắt những góc nhìn cá nhân của Bồ Tùng Linh về tình hình xã hội phong kiến, khoa cử, về tình yêu nam nữ, lễ giáo Nho gia, tình người, đồng tính luyến ái,… Tình bằng hữu, tấm lòng trung tín nghĩa cũng được đề cao trong rất nhiều truyện. 

Câu 2: Em biết gì về trò chơi chọi dế?

Soạn chi tiết:

Dế chọi với nhau từng cặp một. Hai con dế phải có tầm vóc ngang nhau, qua sự quy ước của hai chú dế. Cửa hai chiếc lồng được áp vào sát vào nhau rồi lần lượt kéo lên. Nếu dế để trong hộp thì hộp cũng được khoét một cái cửa sát với đường gờ đáy hộp. Hai chú dế ngồi hai bên.

ĐỌC HIỂU

Câu 1: Trò chơi chọi dế được ưa chuộng ở đâu, nảy sinh như thế nào?

Soạn chi tiết:

Trò chơi chọi dế được ưa chuộng ở thời Tuyên Đức, nảy sinh do viên quan lệnh huyện Hòa Âm muốn lấy lòng quan trên nên đem tiến một con dế chọi.

Câu 2: Thành Danh là người thế nào?

Soạn chi tiết:

Thành Danh là người chất phác, ít nói cho nên bị bọn hương chức quyền thế ép phải giữ chân chức dịch trong làng.

Câu 3: Chú ý chi tiết kì lạ trong việc đi tìm bắt dế của Thành Danh?

Soạn chi tiết:

Vợ Thành đi tìm gặp thầy bói, Thành Danh theo tờ giấy vẽ bà đồng cho mà tìm đến nơi để bắt dế.

Câu 4: Điều gì đã xảy ra với con của Thành Danh?

Soạn chi tiết:

Con của Thành Danh chết đi sống lại nhưng đứa con lại ngủ bằn bặt, trơ ra như gỗ.

Câu 5: Chú dế của Thành Danh có đặc điểm gì đáng chú ý?

Soạn chi tiết:

Chú dế của Thành Danh có đặc điểm đầu vuông, đùi dài, dáng ve sầu, cánh hoa mai.

Câu 6: Thành Danh đã được hưởng lợi gì từ chú dế kì lạ này?

Soạn chi tiết:

Nhờ chú dế mà quan huyện được thăng cấp liền cho Thành được miễn sai dịch, lại dặn học quan cho Thành thi lấy học vị tú tài.

Câu 5: Chú dế kì lạ kia thực chất là ai?

Soạn chi tiết:

Chú dế là con của Thành Danh.

TRẢ LỜI CÂU HỎI

Câu 1: Dế chọi thuộc thể loại truyện nào? Em dựa vào yếu tố nào để xác định điều đó?

Soạn chi tiết:

Dế chọi thuộc thể loại truyện truyền kì.

Căn cứ: dựa vào yếu tố đặc điểm của truyện truyền kì: kể những câu chuyện kì lạ, nhân vật chính là người bình dân, sử dụng nhiều yếu tố hoang đường, kì ảo.

Câu 2. Truyện có những nhân vật nào? Hãy phân tích nhân vật Thành Danh và dế con.

Soạn chi tiết:

Truyện có những nhân vật:

- quan tỉnh, 

- quan huyện, 

- Thành Danh, 

- vợ Thành Danh,

- đứa con, 

- bà đồng, 

Nhân vật Thành Danh:

+ Hiền lành, chất phác, giữ chân chức dịch trong làng.

+ Không muốn làm nhiễu dân nên đã tự mình đi tìm dế để nộp cho quan huyện. Vì không tìm được nên anh bị phạt đòn, chỉ còn nghĩ đến chuyện tự tử.

Nhưng sau khi tìm được dế

+ Vợ Thành Danh được cô đồng chỉ chỗ có dế, Thành bắt được nhưng thảm kịch đã xảy ra. Con trai anh vô  tình làm dế chết, vì quá sợ bố nên nhảy xuống giếng chết đuối.  -> Thương con, vật vã kêu trời muốn chết.

+ Đứa con hóa thân vào con Dế khiến Thành Danh được học tiếp và thi đỗ tú tài. -> Thành Danh trở nên giàu sang phú quý, gia đình được vinh hiển.

Nhân vật dế con:

+ Nhân vật dế con được hóa thân bởi con trai của Thành Danh.

+ Vì sợ hãi và thương cha mẹ đã trở thành chú dế nhỏ, chọi giỏi lại còn biết nhảy múa theo tiếng đàn.

=> Nhờ vậy mà chú đã lấy được lòng quan nên đã giúp cha mình được hưởng vinh hoa phú quý.

Câu 3: Phân tích tác dụng của những yếu tố kì ảo trong truyện Dế chọi.

Soạn chi tiết:

Yếu tố kì ảo:

- Ở giữa là đền gác như kiểu chùa Phật, đằng sau, dưới ngọn núi nhỏ lổn nhổn những mô đá kì quái. 

- Còn điều kì lạ hơn nữa, ở trong cung, con dế của Thành mỗi khi nghe tiếng đàn cầm, đàn sắt là lại nhảy múa theo các tiết điệu. 

- Còn con Thành, hơn năm sau tinh thần trở lại như cũ và kể lại rằng: Mình đã hóa thành dế lanh lẹ, chọi giỏi, nay mới thực sống lại. 

Tác dụng: Làm cho câu chuyện thêm li kì, gay cấn và hợp lý hơn

Câu 4: Theo em, qua nội dung của truyện Dế chọi, tác giả muốn tập trung thể hiện điều tiêu cực gì trong xã hội lúc bấy giờ?

Soạn chi tiết:

Theo em, qua nội dung của truyện Dế chọi, tác giả đã tập trung thể hiện vạch trần chế độ tàn bạo, độc ác của bọn quan lại ngày xưa. Đồng thời bày tỏ sự xót thương cho số phận những con người “nhỏ bé” luôn bị chà đạp, bóc lột.

Câu 5: Lời bàn của tác giả ở cuối truyện có tác dụng gì? Hãy xác định thái độ của tác giả trong lời bàn và chỉ ra các câu văn thể hiện rõ thái độ đó.

Soạn chi tiết:

Lời bàn của tác giả có tác dụng răn đe quan lại: làm việc gì thì hãy nghĩ tới dân. 

Thái độ của tác giả thể hiện trong lời bàn là thái độ tố cáo bọn quan lại tàn ác và đứng lên bảo vệ nhân dân. Câu văn thể hiện rõ thái độ: “Một người thăng thiên, gà chó cũng thành tiên”. Đáng tin vậy thay!

Câu 5: Viết một đoạn văn (khoảng 12 - 15 dòng) thể hiện suy nghĩ của em về một vấn đề xã hội đặt ra trong truyện Dế chọi

Soạn chi tiết:

Dưới ngòi bút tài hoa của Bồ Tùng Linh, "Dế chọi" đã phơi bày một xã hội phong kiến bất công, tàn bạo. Qua những chi tiết kì ảo, hoang đường xoay quanh gia đình Thành Danh, tác giả đã vạch trần bộ mặt gian ác, tham lam của lũ quan lại.

Thành Danh, một vị quan thanh liêm, chính trực, vì không muốn phiền hà dân làng mà phải tự mình bắt dế cống nạp. Hình ảnh này thể hiện phẩm chất cao quý, lòng nhân đạo của một vị quan chân chính, luôn lo lắng cho cuộc sống của người dân.

Bên cạnh đó, tác phẩm cũng thể hiện sự đồng cảm sâu sắc với số phận của người dân lao động. Họ là những con người hiền lành, chất phác, nhưng lại phải chịu sự bóc lột, chà đạp bởi bọn quan lại, cường hào. Trong xã hội bất công ấy, họ không có tiếng nói, không thể tự quyết định số phận cho chính mình.

"Dế chọi" được sáng tác trong bối cảnh xã hội phong kiến thối nát, khi mà con người chịu ảnh hưởng nặng nề bởi thuyết luân hồi báo ứng. Chính vì vậy, giá trị nhân đạo càng được thể hiện rõ nét qua tác phẩm. Tác giả đã lên án gay gắt xã hội bất công, đồng thời đề cao phẩm chất tốt đẹp của những người dân lao động và khẳng định niềm tin vào lẽ công bằng.