Soạn chi tiết Ngữ văn 9 Cánh diều bài 7: Quê hương (Tế Hanh)

CHUẨN BỊ:

Câu 1: Đọc trước bài thơ Quê hương, tìm hiểu thêm thông tin về nhà thơ Tế Hanh.

Bài làm chi tiết:

Tế Hanh (1921-2009), tên khai sinh là Trần Tế Hanh, là một nhà thơ Việt Nam thời tiền chiến. Ông sinh ra tại một làng chài ven biển tỉnh Quảng Ngãi có lẽ vì vậy mà quê hương chính là nguồn cảm hứng lớn nhất của Tế Hanh. Ông xuất hiện ở chặng cuối của phong trào Thơ Mới với những bài thơ mang theo nỗi buồn và tình yêu quê hương. Ông được biết đến nhiều nhất với những bài thơ thể hiện nỗi nhớ quê hương tha thiết quê hương miền nam và niềm khao khát Tổ quốc được thống nhất.

Câu 2: Em thích nhất điều gì ở nơi mình sinh ra và lớn lên? Hãy chia sẻ điều đó với các bạn

Bài làm chi tiết:

Em thích những đồi núi trùng điệp ở quê hương em. Mỗi sáng bình minh, em có thể cảm nhận được trong lành, tươi mát của cây cỏ xung quanh mình và cả tiếng chim muông lí lo ca hát.

ĐỌC HIỂU

Câu 1: Ai là người bộc lộ cảm xúc, suy nghĩ trong bài thơ?

Bài làm chi tiết:

Trong bài thơ là tác giả là người bộc lộ cảm xúc, suy nghĩ

Câu 2: Xác định vần và nhịp của các dòng thơ.

Bài làm chi tiết:

+ Vần chân là chủ yếu.

+ Nhịp thơ đa số là nhịp 3/5 hoặc 3/2/3

Câu 3: Chú ý các từ ngữ khắc họa hình ảnh con người và con thuyền

Bài làm chi tiết:

- Những từ ngữ khắc họa hình ảnh con người: ồn ào, tấp nập

- Những từ ngữ khắc họa hình ảnh con thuyền: im bến mỏi trở về nằm, chất muối thấm trong thớ vỏ

Câu 4: Xa quê hương, tác giả nhớ những gì?

Bài làm chi tiết:

Xa cách quê hương, tác giả nhớ màu nước biển, cá bạc, chiếc buồm, con thuyền, cái mùi nồng mặn của làng chài ven biển.

TRẢ LỜI CÂU HỎI

Câu 1: Xác định bố cục của bài thơ Quê hương và nêu nội dung chính của mỗi phần

Bài làm chi tiết:

Bố cục: 4 phần

+ Phần 1 (2 câu đầu): giới thiệu chung về làng quê.

+ Phần 2 (6 câu sau): cảnh đoàn thuyền ra khơi đánh cá.

+ Phần 3 (8 câu tiếp): cảnh đoàn thuyền đánh cá trở về.

+ Phần 4 (4 câu còn lại): nỗi nhớ quê hương của tác giả.

Câu 2. Nêu cảm hứng chủ đạo của tác giả thể hiện trong bài thơ. Cảm hứng đó được thể hiện rõ nhất ở câu hoặc đoạn thơ nào trong bài?

Bài làm chi tiết:

- Tình yêu quê hương tha thiết là cảm hứng chủ đạo của tác giả thể hiện trong bài thơ.

- Đó là câu: Nay xa cách lòng tôi luôn tưởng nhớ/Tôi thấy nhớ cái mùi nồng mặn quá!, thuộc đoạn thơ cuối ở trong bài.

Câu 3: Cảnh những con thuyền ra khơi và cảnh đón thuyền cá về bến được tác giả miêu tả như thế nào? Hình ảnh người dân và cuộc sống làng chài được thể hiện trong hai cảnh này có nét gì nổi bật?

Bài làm chi tiết:

- Hình ảnh con thuyền ra khơi :

+ Trời trong, gió nhẹ, sớm mai hồng

+ Biện pháp tu từ: so sánh (chiếc thuyền hăng như con tuấn mã, cánh buồm như mảnh hồn làng)

+ Biện pháp tu từ nhân hóa: cánh buồm rướn thân trắng

-> Thông qua hình ảnh này, tác giả đã vẽ ra bức tranh lao động đầy hứng khởi cùng với sự khỏe khoắn, tràn đầy sức sống.

- Cảnh đón thuyền cá về bến:

+ Ngày hôm sau ồn ào.

+ Nhờ ơn trời cá đầy ghe.

+ Những con cá tươi ngon thân bạc trắng.

-> Qua hình ảnh này, tác giả cho thấy cuộc sống lao động vui tươi, rộn ràng, đầm ấm

+ Chiếc thuyền im bến mỏi trở về nằm

+ Nghe chất muối thấm dần trong thớ vỏ.

-> Cho thấy sự mãn nguyện sau những ngày lao động vất vả.

- Hình ảnh người dân khi đoàn thuyền ra khơi :

+ Biện pháp tu từ ẩn dụ: con thuyền cũng như linh hồn của người dân làng chài 

-> tươi mới, tràn đầy sức sống, hứa hẹn một chuyến ra khơi bội thu.

- Hình ảnh người dân khi đoàn thuyền trở về : Người dân tấp nập, hớn hở với thành quả ra khơi.

-> Người dân vui vẻ đón nhận thành quả lao động của mình.

- Hình ảnh người dân làng chài: ngăm rám nắng, nồng thở vị xa xăm.

+ Vị xa xăm: vị của biển khơi, của muối, của gió.

+ Biện pháp ẩn dụ: hình ảnh con thuyền sau chuyến ra khơi tượng trưng cho hình ảnh người dân làng chài tự cảm nhận được thân thể mình sau một ngày lao động vất vả.

-> sự khỏe mạnh, tinh thần đầy sức sống, đậm chất miền biển.

Câu 4: Nêu cảm nhận của em về bốn dòng thơ cuối. Từ đó xác định chủ đề và tư tưởng của tác giả.

Bài làm chi tiết:

Phân tích bốn dòng thơ cuối bài "Quê hương" của Tế Hanh

Bốn dòng thơ cuối bài "Quê hương" là nỗi nhớ quê hương tha thiết của tác giả Tế Hanh khi xa quê.

Những hình ảnh quen thuộc, bình dị của làng chài quê hương được hiện lên trong nỗi nhớ của tác giả: "Màu nước xanh - cá bạc - chiếc buồm vôi". Nỗi nhớ ấy như càng tăng thêm khi hình ảnh con thuyền ẩn hiện trong sương mù như một giấc mơ: "Con thuyền rẽ sóng buồm mơ màng”. Bên cạnh đó, tác giả cũng nhớ về hương vị đặc trưng của quê hương biển, gắn liền với tuổi thơ và những kỉ niệm đẹp đẽ của mình. Đó là "Mùi nồng mặn". Mùi vị nồng nàn, khó quên ấy khơi gợi trong lòng tác giả niềm thương nhớ quê hương da diết.

Bốn dòng thơ tuy ngắn ngủi nhưng qua đó, độc giả có thể cảm nhận được tình cảm của tác giả Tế Hanh đối với quê hương mình.

=> Chủ đề: Nỗi nhớ quê của một người con xa xứ.

Tư tưởng: Quê hương làng biển luôn khắc sâu vào tâm hồn của tác giả.

Câu 5: Em thích nhất hình ảnh nào trong bài thơ Quê hương? Vì sao? Chỉ ra điểm giống và khác nhau nổi bật nhất giữa bài thơ Quê hương với một bài thơ khác viết cùng đề tài mà em biết.

Bài làm chi tiết:

- Em thích nhất là hình ảnh “cái mùi nồng mặn” bởi đó là mùi mồ hôi của những người dân làng biển và cũng là mùi của nắng, của gió, của biển khơi. Đây là mùi đặc trưng của làng chài nơi đây mà không nơi nào có được. Và hơn hết nó còn được cảm nhận bằng tấm lòng thương nhớ của người con xa quê. Dù có đi ra chốn thì thành phồn hoa với thật nhiều hương thơm quyến rũ nhưng đối với tác giả,  không gì có thể làm phai mờ đi cái mùi mặn nồng đặc trưng ấy.

- So sánh với bài thơ Quê hương của tác giả Đỗ Trung Quân

*Giống nhau : Cùng viết về đề tài quê hương, cùng thể hiện nỗi niềm nhớ quê da diết.

*Khác nhau :

+ Quê hương - Tế Hanh  là một cù lao nổi giữa bốn bề sông nước, dân làng sống bằng nghề chài lưới. ->Bài thơ thể hiện nỗi nhớ quê hương nồng nàn, da diết được thốt ra từ trái tim của một người con xa quê.

+ Quê hương - Đỗ Trung Quân  là nơi gắn liền với những gì dân dã, mộc mạc: chùm khế ngọt, đường đi học, con diều, con đò nhỏ, cầu tre, …-> Bài thơ ngoài việc thể hiện nỗi nhớ quê thì còn là lời khuyên, nhắn nhủ sâu sắc đến mọi người. Đó là hãy luôn nhớ về nguồn cội bởi quê hương đã nuôi dưỡng, giáo dục ta nên người.

Câu 6: Bài thơ khơi gợi trong em tình cảm gì đối với nơi em đã sinh ra và lớn lên? (Trả lời bằng một đoạn văn khoảng 10 - 12 dòng).

Bài làm chi tiết:

Bài viết về quê hương đã khơi gợi trong em những cảm xúc sâu lắng về tình yêu và lòng biết ơn quê hương. Bài viết đã vẽ nên một bức tranh quê hương vô cùng sống động và thân thương của vùng biển. Em không sinh ra ở miền biển mà là ở một vùng đồi núi nhưng em vẫn có những tình cảm tương đồng với tác giả. Đó là nơi em sinh ra, lớn lên, gắn liền với những kỉ niệm tuổi thơ đẹp đẽ và nuôi dưỡng tâm hồn em nên người. Có lẽ vì tác giả đã sử dụng những ngôn ngữ giản dị, mộc mạc mà khiến cho em có những cảm xúc chân thành, sâu lắng nhất. Quê hương là cội nguồn, là nơi ta sinh ra và lớn lên, là nơi nuôi dưỡng tâm hồn ta và cho ta những bài học quý giá về cuộc sống. Qua bài viết, em muốn nhắn nhủ mọi người hãy luôn trân trọng và yêu quý quê hương của mình. Hãy luôn ghi nhớ và gìn giữ những giá trị tốt đẹp của quê hương.