Soạn mới giáo án Công nghệ 8 cánh diều bài 8: Truyền và biến đổi chuyển động

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ:

- GV yêu cầu HS đọc nội dung mục I và cho biết:

+ Nêu khái niệm truyền động.

+ Tên gọi của bộ phận truyền chuyển động là gì?

+ Tên gọi của bộ phận nhận chuyển động được gọi là gì?

- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, đọc nội dung mục I, quan sát Hình 8.1 SGK trang 44 và trả lời câu hỏi mục Khám phá: Quan sát Hình 8.1 và cho biết:

+ Chuyển động được truyền từ bộ phận nào tới bộ phận nào?

+ Chỉ ra bộ phận dẫn, bộ phận bị dẫn?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập:

- HS quan sát hình, đọc thông tin SGK, trả lời câu hỏi GV đưa ra, câu hỏi mục Khám phá.

- GV hướng dẫn, hỗ trợ, quan sát.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận:

- GV mời đại diện 1 - 2 HS trình bày câu hỏi của GV.

- GV mời đại diện 1 - 2 HS trả lời câu hỏi Khám phá mục I SGK trang 44:

+ Chuyển động được truyền từ trục giữa đến trục bánh sau xe đạp thông qua bộ truyền xích.

+ Bộ phận dẫn là đĩa xích gắn trên trục giữa.

+ Bộ phận bị dẫn là líp gắn trên trục bánh sau xe đạp.

- Một số HS khác nhận xét, bổ sung cho bạn.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện:

- GV nêu nhận xét, tổng quát lại kiến thức về truyền chuyển động.

I. Truyền chuyển động

- Khái niệm: Truyền động là truyền và biến đổi tốc độ từ bộ phận này đến bộ phận khác của máy phù hợp với yêu cầu làm việc.

- Tên gọi:

+ Bộ phận truyền chuyển động gọi là bộ phận dẫn.

+ Bộ phận nhận chuyển động gọi là bộ phận bị dẫn.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ:

- GV yêu cầu HS đọc nội dung mục II và cho biết: Truyền động cơ khí có mấy dạng? Đó là những dạng nào?

* Truyền động đai

- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, đọc nội dung mục II.1a, II.1b, quan sát Hình 8.2 SGK trang 44, 45 và trả lời câu hỏi mục Khám phá:

+ Cho biết cấu tạo và nguyên lí làm việc của bộ truyền đai.

+ Căn cứ vào đâu để tính tỉ số truyền của bộ truyền đai?

- GV yêu cầu HS đọc nội dung mục II.1c và cho biết: Trình bày ứng dụng của bộ truyền đai.

- GV yêu cầu HS thảo luận theo cặp quan sát Hình 8.3 SGK trang 45 và trả lời câu hỏi mục Khám phá: Cho biết vai trò bộ truyền đai của máy nghiền hạt Hình 8.3.

* Truyền động ăn khớp

- GV yêu cầu HS làm việc theo nhóm, đọc nội dung mục II quan sát Hình 8.5, 8.6 SGK trang 46 và trả lời câu hỏi mục Khám phá: Quan sát Hình 8.5, Hình 8.6 và cho biết:

+ Bộ truyền xích gồm các chi tiết nào?

+ Bộ truyền bánh răng gồm các chi tiết nào?

+ Các đĩa xích, bánh răng quay cùng chiều hay ngược chiều nhau?

- GV yêu cầu HS đọc nội dung mục II.2b, II.2c và cho biết:

+ Nêu nguyên lí làm việc của truyền động ăn khớp.

+ Trình bày ứng dụng của truyền động ăn khớp.

- GV yêu cầu HS thảo luận theo cặp quan sát Hình 8.7 SGK trang 47 và trả lời câu hỏi mục Khám phá:

+ Dựa vào thông số nào của đĩa xích, bánh răng để tính tỉ số truyền?

+ Quan sát máy ép quay tay Hình 8.7 và cho biết:

●       Tỉ số truyền của bộ bánh răng này lớn hơn hay nhỏ hơn 1? Vì sao?

●       Vì sao không dùng bộ truyền xích cho trường hợp này?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập:

- HS quan sát hình, đọc thông tin SGK, trả lời câu hỏi GV đưa ra, câu hỏi mục Khám phá.

- GV hướng dẫn, hỗ trợ, quan sát.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận:

- GV mời đại diện 1 - 2 HS trình bày câu hỏi của GV.

- GV mời đại diện 1 - 2 HS trả lời câu hỏi 3 Khám phá mục II.2a SGK trang 46:

+ Các đĩa xích quay cùng chiều nhau, các bánh răng quay ngược chiều nhau.

- GV mời đại diện 1 - 2 HS trả lời câu hỏi Khám phá mục II.2c SGK trang 47:

+ Dựa vào số răng của đĩa xích dẫn và đĩa xích bị dẫn, số răng của bánh răng dẫn và bánh răng bị dẫn.

+ Hình 8.7:

          ●     Tỉ số truyền của bộ bánh răng lớn hơn 1, vì số răng của bánh răng dẫn ít hơn số răng của bánh răng bị dẫn.

          ●     Vì khoảng cách giữa hai trục truyền là tương đối gần nhau, sử dụng bộ truyền bánh răng hợp lí hơn.

- Một số HS khác nhận xét, bổ sung cho bạn.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện:

- GV nêu nhận xét, tổng quát lại kiến thức về nội dung một số bộ truyền động cơ khí.

II. Một số bộ truyền động cơ khí

- Truyền động đai gồm 2 dạng cơ bản:

+ Truyền động nhờ ma sát (truyền động đai, bánh ma sát,...).

+ Truyền động ăn khớp (truyền động xích, bánh răng,...).

2.1. Truyền động đai

Trả lời câu hỏi Khám phá II.1:

- Cấu tạo:

+ Gồm bánh đai dẫn 1, bánh đãi bị dẫn 2, dây đai 3.

+ Dây đai được mắc căng trên các bánh đai.

- Nguyên lí làm việc:

+ Bánh đai dẫn (có đường kính D₁) quay với tốc độ quay n₁ (vòng/phút).

+ Nhờ lực ma sát giữa dây đai và bánh đai làm bánh đai bị dẫn (có đường kính D₂) quay theo với tốc độ quay n₂ (vòng/phút).

- Ứng dụng: Sử dụng phổ biến như: máy nghiền bột, máy thái khoai sắn, máy nén khí, ô tô, xe máy,...

2.2. Truyền động ăn khớp

Trả lời câu hỏi Khám phá II.2:

- Cấu tạo bộ truyền xích: Gồm đĩa xích dẫn, đĩa xích bị dẫn và dây xích.

- Cấu tạo bộ truyền bánh răng: Gồm bánh răng dẫn và bánh răng bị dẫn.

- Nguyên lí:

+ Đĩa xích dẫn (hoặc bánh răng dẫn) có Z₁ răng quay với tốc độ n₁ (vòng/phút), dẫn động đĩa xích bị dẫn (hoặc bánh răng bị dẫn) có Z₂ răng quay theo tốc độ n₂ (vòng/phút).

- Ứng dụng:

+ Bộ truyền xích dùng phổ biến như: xe đạp, xe máy,...

+ Bộ truyền bánh răng dùng nhiều ở: đồng hồ, các loại hộp số ô tô, xe máy,...

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ:

- GV yêu cầu HS đọc nội dung mục III và cho biết:

+ Nêu khái niệm biến đổi chuyển động.

+ Có mấy loại biến đổi chuyển động?

- GV yêu cầu HS làm việc theo nhóm, đọc nội dung mục III, quan sát Hình 8.9 SGK trang 47 và trả lời câu hỏi mục Khám phá:

+ Khi muốn cho trục ren chuyển động thẳng lên hoặc xuống thì phải làm gì?

+ Trục ren có những chuyển động nào?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập:

- HS quan sát hình, đọc thông tin SGK, trả lời câu hỏi GV đưa ra, câu hỏi mục Khám phá.

- GV hướng dẫn, hỗ trợ, quan sát.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận:

- GV mời đại diện 1 - 2 HS trình bày câu hỏi của GV.

- GV mời đại diện 1 - 2 HS trả lời câu hỏi Khám phá mục III SGK trang 47:

+ Khi muốn cho trục ren chuyển động thẳng lên hoặc xuống thì vặn tay quay để trục ren chuyển động quay theo chiều kim đồng hồ hoặc ngược chiều kim đồng hồ.

+ Trục ren có hai chuyển động: chuyển động quay và chuyển động tịnh tiến.

- Một số HS khác nhận xét, bổ sung cho bạn.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện:

- GV nêu nhận xét, tổng quát lại kiến thức về biến đổi chuyển động.

III. Biến đổi chuyển động

- Khái niệm: Biến đổi chuyển động là biến đổi dạng chuyển động này thành dạng chuyển động khác.

- Phân loại:

+ Biến đổi chuyển động quay thành chuyển động tịnh tiến hoặc ngược lại.

+ Biến đổi chuyển động quay thành chuyển động lắc hoặc ngược lại.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ:

* Cơ cấu tay quay con trượt

- GV yêu cầu HS đọc mục IV.1 và cho biết: Trình bày cấu tạo, nguyên lí hoạt động và ứng dụng của cơ cấu tay quay con trượt.

- GV yêu cầu HS làm việc theo nhóm, đọc nội dung mục IV.1, quan sát Hình 8.10, 8.11 SGK trang 48 và trả lời câu hỏi mục Khám phá:

+ Hãy chỉ ra các khớp bản lề, khớp trượt trên Hình 8.10.

+ Quan sát Hình 8.10 và cho biết: Tay quay có bán kính quay R thì độ lớn quãng đường di chuyển được của con trượt là bao nhiêu?

+ Quan sát mô hình động cơ đốt trong Hình 8.11 và cho biết: Các chi tiết pít tông, thanh truyền, trục khuỷu chuyển động như thế nào? Trục khuỷu, thanh truyền và pít tông có phải là cơ cấu tay quay con trượt không?

* Cơ cấu tay quay thanh lắc

- GV yêu cầu HS đọc mục IV.2 và cho biết: Trình bày cấu tạo và ứng dụng của cơ cấu tay quay thanh lắc.

- GV yêu cầu HS làm việc theo cặp, đọc nội dung mục IV.2, quan sát Hình 8.12 SGK trang 49 và trả lời câu hỏi mục Khám phá: Quan sát Hình 8.12 và cho biết:

+ Vị trí các khớp bản lề của cơ cấu.

+ Nguyên lí làm việc của cơ cấu.

+ Khi thanh lắc (3) di chuyển đến điểm N, tay quay (1) tiếp tục quay thì thanh lắc (3) chuyển động như thế nào?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập:

- HS quan sát hình, đọc thông tin SGK, trả lời câu hỏi GV đưa ra, câu hỏi mục Khám phá.

- GV hướng dẫn, hỗ trợ, quan sát.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận:

- GV mời đại diện 1 - 2 HS trình bày câu hỏi của GV.

- GV mời đại diện 1 - 2 HS trả lời câu hỏi Khám phá mục IV.1 SGK trang 48:

+ Các khớp bản lề A, B, C. Khớp trượt C (con trượt 3 trượt trên giá 4).

+ Quãng đường di chuyển được của con trượt MN = 2R.

+ Pít tông chuyển động tịnh tiến, thanh truyền chuyển động lắc, trục khuỷu chuyển động quay. Đây là cơ cấu tay quay con trượt.

- GV mời đại diện 1 - 2 HS trả lời câu hỏi Khám phá 1, 3 mục IV.2 SGK trang 49:

+ Vị trí các khớp bản lề là A, B, C, D.

+ Khi thanh lắc (3) di chuyển đến điểm N, tay quay (1) tiếp tục quay thì thanh lắc (3) có chuyển động ngược lại trở về điểm M.

- Một số HS khác nhận xét, bổ sung cho bạn.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện:

- GV nêu nhận xét, tổng quát lại kiến thức về một số cơ cấu biến đổi chuyển động.

IV. Một số cơ cấu biến đổi chuyển động

4.1. Cơ cấu tay quay con trượt

- Cấu tạo: Gồm tay quay, thanh truyền và con trượt.

- Nguyên lí làm việc:

+ Tay quay (1) quay quanh trục A với bán kính quay R thông qua thanh truyền (2) làm con trượt (3) chuyển động tịnh tiến trên giá đỡ (4) từ điểm M đến điểm N và ngược lại.

+ Đoạn MN là quãng đường con trượt di chuyển được.

- Ứng dụng: trong động cơ đốt trong, máy nén khí, máy cưa gỗ,...

4.2. Cơ cấu tay quay thanh lắc

- Cấu tạo: gồm tay quay, thanh truyền, thanh lắc và giá đỡ.

- Ứng dụng: trong nhiều loại máy móc như máy khâu đạp chân, máy khai thác dầu mỏ, bánh tàu hỏa,...

Trả lời câu hỏi 2 mục Khám phá IV.2:

- Nguyên lí làm việc: Khi tay quay (1) quay quanh trục A, thông qua thanh truyền (2) làm thanh lắc (3) chuyển động lắc qua lại quanh trục D từ vị trí M đến vị trí N và ngược lại.