Soạn văn 12 cực chất bài: Những đứa con trong gia đình

[toc:ul]

I. Câu hỏi trong bài học

Bài tập 1: Trang 63 sgk ngữ văn 12 tập 2

Đoạn trích những đứa con trong gia đình được trần thuật chủ yếu từ điểm nhìn của  nhân vật nào? Cách kể chuyện này có tác dụng như thế nào đối với kết cấu truyện và khắc họa tính cách nhân vật?

Bài tập 2: Trang 64 sgk ngữ vă 12 tập 2

Tác phẩm kể chuyện một gia đình nông dân Nam Bộ. Truyền thống nào đã gắn bó những người con trong gia đình với nhau?

Bài tập 3: Trang 64 sgk ngữ văn 12 tập 2

Phân tích và so sánh tính cách nhân vật Chiến, Việt để làm rõ sự tiếp nối truyền thống gia đình của những người con.

Bài tập 4: Trang 64 sgk ngữ văn 12 tập 2

Phân tích biểu hiện của khuynh hướng sử thi trong đoạn trích này. 

Bài tập 5: Trang 64 sgk ngữ văn 12 tập 2

Đối với anh chị đoạn văn nào cảm động nhất? vì sao?

Luyện tập

Bài tập: trang 64 sgk ngữ văn 12 tập 2

Phân tích đoạn đối thoại giữa Chiến và Việt trong đêm trước ngày nhập ngũ. Tâm lí và tính cách mỗi  nhân vật được thể hiện như thế nào thông qua đoạn đối thoại này?

Phân tích tác phẩm Những đứa con trong gia đình – Nguyễn Thi

Giá trị nội dung và nghệ thuật trong Những đứa con trong gia đình của Nguyễn Thi

II. Soạn bài siêu ngắn: Những đứa con trong gia đình

Bài tập 1: Truyện “những đứa con trong gia đình” được trần thuật lại chủ yếu qua dòng hồi tưởng của nhân vật Việt, khi anh bị thương trong trận chiến, nhiều lần ngất đi rồi tỉnh lại, trong tư thế nửa tỉnh nửa mê.

•  Cách trần thuật như vậy khiến truyện được kết cấu theo diễn biến của trí nhớ và ý thức, cảm xúc của nhân vật cứ lúc bị đứt ra rồi lại nối lại qua những lần ngất đi rồi tỉnh lại ấy, hình ảnh của các nhân vật- các thành viên trong gia đình: ba, má, chị Chiến. chú Năm được lần lượt giới thiệu hiện rõ dần đồng thời bản thân Việt – người kể chuyện cũng bộc lộ ngày càng đầy đủ tư cách, tính cách, cảm xúc tình cảm của chính mình. 

Bài tập 2: Bằng tình yêu thương máu mủ ruột già, bằng tình yêu quê hương đất nước, tình yêu cách mạng và tinh thần đánh giặc, tinh thần chiến đấu cao  đã gắn kết những con người ấy với nhau. Chú Năm là đại diện cho truyền thống và lưu giữ truyền thống 

Bài tập 3: Phân tích và so sánh tính cách nhân vật Chiến, Việt 

Bài tham khảo

Chiến và Việt đều là hai nhân vật trung tâm của truyện ngắn góp phần thể hiện nội dung cũng như tư tưởng của tác phẩm. Hai nhân vật này đều có những vẻ đẹp tiếp nối truyền thống gia đình và đưa truyền thống ấy đi xa hơn. 

Đầu tiên là nhân vật chị Chiến,  những nét rất giống mẹ. Theo lời kể của chú Năm, cô “không khác mẹ một chút nào” – Giống ở tính gan góc và kiên trì chịu khó. Chiến gan góc chiến đấu. Chiến đã sớm trưởng thành và gánh vác công việc nặng nề, lo cho em thay má. Cô rất đảm đang tháo vát cả trong việc gia đình lẫn việc đánh giặc, một người con của đất nước. Chiến thu xếp việc nhà xong xuôi để chuẩn bị lên đường đã chứng tỏ Chiến là người trưởng thành thật sự tuy đôi lúc còn giành với em nhưng không quên mình là một người chị cả, Chiến lo lắng cho em, nhường nhịn em hết mức. Chiến là cô gái mới lớn, nên trong túi luôn mang chiếc gương nhỏ xinh xắn, đó là nét nữ tĩnh dịu dàng của người con gái xưa. Chiến giống má đến vậy nhưng chị vẫn có điểm khác biệt. Điểm khác biệt nhất của chị Chiến với má là được trực tiếp cầm súng đánh giặc để trả thù nhà, thực hiện lời thề: "Đã là thân con gái, nếu giặc còn thì tao mất, vậy à?". Chị Chiến là tiêu biểu cho người yêu nước, những con người sinh ra để cầm súng đánh giặc.

Về phần Việt. Việt là chàng trai có tâm hồn trong sáng, hồn nhiên, yêu đời. Việt có nét riêng của con trai mới lớn, tính tình trẻ con ngây thơ hiếu động. Việt hay giành phần hơn với chị từ việc đi bắt ếch, tòng quân, lập chiến công giết giặc… Việt thích đi câu cá, bắn chim, khi đi bộ đội rồi, anh vẫn mang chiếc ná thun trong áo. Đêm trước ngày lên đường, chị Chiến thu xếp toan tính mọi việc thì Việt lại vô tư lăn kềnh ra ván cười khì, vừa nghe vừa chụp con đom đóm vào lòng bàn tay rồi ngủ quên lúc nào không biết. Cách thương chị của Việt cũng rất trẻ con. Mặc dù tin yêu anh em đồng đội nhưng lại giấu không cho ai biết mình có chị gái là tiểu đội trưởng bộ đội nữ Bến Tre. Việt sợ mất chị trước lời tếu táo của anh em. Khi bị lạc đồng đội, một mình nằm lại giữa chiến trường, không sợ giặc mà sợ "con ma thụt đầu ngồi trên cây xoài mồ côi, và thằng chỏng thụt lưỡi hai bên vàm sông". Khi gặp được đồng đội, thằng út em vừa khóc vừa cười. Dù trẻ con nhưng trên cương vị của người chiến sĩ, Việt dũng cảm kiên cường. Dòng máu trong con người Việt là dòng máu gia truyền của những con người gan góc, không bao giờ sợ trước bạo tàn. Việt đã chiến đấu dũng cảm lập chiến công dùng thủ pháo tiêu diệt một xe tăng bọc thép của giặc. Khi bị trọng thương một mình giữa rừng, "mắt sưng húp không nhìn thấy gì, toàn thân như rỉ máu" nhưng Việt vẫn trong tư thế sẵn sàng chiến đấu. "Đạn đã lên nòng, ngón cái còn lại vẫn sẵn sàng nổ súng". Việt là đứa con kế tục truyền thống của gia đình đi tiếp con đường cách mạng của ba má là con đường đi trả thù mà không sợ dài lâu nhưng Việt còn tiến xa hơn, lập nhiều chiến công.

Mặc dù có những nét riêng nhưng ở hai chị em  Chiến và Việt vẫn có những nét chung được có từ truyền thống gia đình. Hai chị cũng cùng sinh ra trong một gia đình chịu nhiều mất mát đau thương. Hai chị em có chung mối thù với bọn xâm lược. Tuy còn nhỏ tuổi, chí căm thù đã thôi thúc hai chị em cùng một ý nghĩ: phải trả thù cho ba má, và có cùng nguyện vọng: được cầm súng đánh giặc. Tình yêu thương là vẻ đẹp tâm hồn của hai chị em. Tình cảm này được thể hiện sâu sắc và cảm động nhất trong cái đêm chị em giành nhau ghi tên tòng quân và sáng hôm sau trước khi lên đường nhập ngũ cũng khiêng bàn thờ má sang nhà chú Năm. Cả hai chị em đều là những chiến sĩ gan góc dũng cảm. Đánh giặc là niềm say mê lớn nhất của hai chị em Việt và Chiến cũng là của tuổi trẻ miền Nam trong những năm tháng ấy: “Hạnh phúc của tuổi trẻ là trên trận tuyến đánh quân thù”. Hai chị em Việt đều có những nét ngây thơ thậm chí có phần trẻ con (giành nhau bắt ếch nhiều hay ít, giành nhau thành tích bắn tàu chiến giặc và giành nhau ghi tên tòng quân).

Như vậy, Chiến và Việt đã kế tục và phát huy truyền thống của gia đình, mang truyền thống ấy tiến xa hơn. Hai nhân vật, hai tính cách khác nhau nhưng vẫn có những điểm chung thống nhất. Hai nhân vật, hai bức tượng đài lớn của tác phẩm và trở thành hình mẫu của tuổi trẻ Việt Nam thời kỳ kháng chiến.

Bài tập 4: Phân tích biểu hiện của khuynh hướng sử thi trong đoạn trích này. 

•  Khuynh hướng sử thi là một khuỵnh hướng trong sáng tác nghệ thuật thiên về việc phản ánh những sự kiện có ý nghĩa lịch sử mang tính toàn dân. Trong truyện “Những đứa con trong gia đình” đã xây dựng nhân vật trụng tâm theo khuynh hướng sử thi, nhân vật Việt và Chiến – những con người đại diện cho giai cấp, cho dân tộc với những phẩm chất cao cả, kết tinh những gì cao đẹp nhất của cộng  đồng.
•  Cuốn sổ là lịch sử gia đình, qua đó thấy lịch sử của một đất nước, một dân tộc trong cuộc chiến chống Mĩ.  Số phận của những đứa con, những thành viên trong gia đình cũng là số phận của nhân dân miền Nam trong cuộc kháng chiến chống Mĩ khốc liệt. Truyện của một gia đình dài như dòng sông còn nối tiếp: "Trăm dòng sông đổ vào một biển, con sông của gia đình ta cũng chảy về biển, mà biển thì rộng lắm... rộng bằng cả nước ta và ra ngoài cả nước ta...". Truyện kể về một dòng sông nhưng nhà văn muốn ta nghĩ đến biển cả. Truyện về một gia đình nhưng ta lại cảm nhận được cả một Tổ quốc đang hào hùng chiến đấu bằng sức mạnh sinh ra từ những đau thương. 

Bài tập 5: Đối với em đoạn văn cảm động nhất là đoạn văn Việt nhớ lại Chiến và Việt trong đêm trước ngày nhập ngũ. 

•  Sở dĩ em thấy cảm động nhất là vì:

Việt nhớ về chị Chiến nhớ khi hai chị em bàn việc nhà trước khi nhập ngũ. Cảm động nhất là lúc hai chị em bàn và gửi bàn thờ má. Đối với hai chị em thì đó là việc làm hệ trọng nhất. Nghĩ gì thì cuối cùng cũng vẫn đọng lại suy nghĩ về má.

Luyện tập

Phân tích đoạn đối thoại giữa Chiến và Việt trong đêm trước ngày nhập ngũ. 

Đoạn đối thoại của Chiến và Việt đêm trước ngày nhập ngũ rất sinh động, thể hiện rõ tính cách và cá tính của từng nhân vật. Chiến có nói với Việt : '' Chú Năm nói mày với tao đi kỳ này là ra chân trời mặt biển... thù cha mẹ chưa trả mà bỏ về là chú chặt đầu. ..tao đã hứa với chú Năm rồi. Đã làm thân con gái ra đi thì tao chỉ có một câu: Nếu giặc còn thì tao mất, vậy à'' Đáp lại câu nói của chị Chiến. Việt cũng dõng dạc tuyên bố '' chị có bị chặt đầu thì chặt chớ chừng nào tôi mới bị"... rồi bàn về việc nhà, bàn về gửi bàn thờ má. Hai chị em thể hiện là hai chị em gan góc và  chung mối thù với bọn xâm lược. Tuy còn nhỏ tuổi, chí căm thù đã thôi thúc hai chị em cùng một ý nghĩ: phải trả thù cho ba má, và có cùng nguyện vọng: được cầm súng đánh giặc . Tình yêu thương là vẻ đẹp tâm hồn của hai chị em. Tình cảm này được thể hiện sâu sắc và cảm động nhất trong cái đêm chị em giành nhau ghi tên tòng quân và sáng hôm sau trước khi lên đường nhập ngũ cũng khiêng bàn thờ má sang nhà chú Năm. Họ căm thù giặc sâu sắc. Gan góc, dũng cảm, khao khát được chiến đấu giết giặc và giàu tình nghĩa, rất mực thủy chung, son sắt với cách mạng và quê hương. 

Như vậy, tính cách của hai nhân vật Chiến - Việt. Cùng thương má, cùng mang mối thù chung của gia đình, cùng quyết tâm giết giặc, nhưng Chiến thì tỏ rõ tính cách, cá tính của người chị, một cô gái mới lớn, còn Việt thì tính cách, cá tính vẫn còn rất “trẻ con”, là cậu con trai vô tư, hồn nhiên.

Phân tích tác phẩm Những đứa con trong gia đình – Nguyễn Thi

Bài tham khảo

Nguyễn Thi là một nhà văn sinh ra ở miền Bắc nhưng các sáng tác của ông lại gắn liền với những phong trào kháng chiến Nam Bộ. Tác phẩm của ông bước ra từ hiện thực nóng bỏng, khắc nghiệt qua ngòi bút phân tích tâm lí, tính cách nhân vật sắc sảo; qua hệ thống ngôn ngữ phong phú, góc cạnh nhưng cũng không kém chất đằm thắm, trữ tình. Tác phẩm “Những đứa con trong gia đình” là một trong những truyện ngắn xuất sắc nhất của ông khi viết về những ngày tháng chiến đấu đau thương, những con căm thù giặc sâu sắc và lòng yêu nước thiết tha, mãnh liệt. 

Truyện “Những đứa con trong gia đình” được viết năm 1966 khi Nguyễn Thi đang tham gia công tác tại Tạp chí Văn Nghệ quân giải phóng, kể về truyền thống yêu nước, thủy chung với cách mạng của một gia đình nông dân Nam Bộ. Nhan đề đã toát lên nội dung tinh thần của tác phẩm. Đó mối quan hệ giữa riêng với chung, nhà với nước, giữa tình cảm gia đình, với tình yêu nước, yêu cách mạng. Chính sự kết hợp giữa truyền thống gia đình với truyền thống dân tộc đã tạo nên sức mạnh tinh thần to lớn của mỗi con người Việt Nam, dân tộc Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống đế quốc. Tác phẩm xoay quanh nhân vật Việt – một chiến sĩ Giải phóng quân xuất thân từ truyền thống cách mạng và những ngày tháng tham gia chiến đấu hào hùng. Trong một trận chiến đấu ác liệt tại một cánh rừng cao su, Việt bị thương nặng và lạc mất đồng đội. Ngất đi tỉnh lại nhiều lần, hồi ức đưa Việt về với kí ức gia đình, về với hình ảnh của má, của chị Chiến, của chú Năm…Sau đó, Việt được đưa về bệnh viện và bình phục. Anh Tánh giục Việt viết thư cho chị Chiến để kể về những chiến công của mình. Việt định viết nhưng nghĩ thành tích của mình chưa thực sự xứng đáng… 

Chị em Việt và Chiến là hai nhân vật trọng tâm của tác phẩm. Ở họ, vừa có sự gặp gỡ và sự khác nhau trong tính cách. Ở nét chung ta thấy, Việt và Chiến cùng lớn lên trong một gia đình nông dân giàu truyền thống cách mạng, cùng được nuôi dưỡng, hun đút dòng máu anh hùng chiến đấu gan góc, oai hùng. Những người ở thế hệ trước như ông Nội, chú Năm, ba má Việt, chị Hai của Việt đều là những người cán bộ cách mạng kiên trung với lòng căm thù giặc sâu sắc và tình yêu quê hương xứ sở thấm vào trong từng mạch máu, con tim. Nếu nói gia đình của chị em Việt như một dòng sông thì Việt và Chiến như là khúc sông sau của đại gia đình ấy. Tình cảm gia đình và tình yêu nước, truyền thống gia đình và truyền thống cách mạng gắn bó, hòa hợp với nhau để cùng chảy thành một dòng. Hai chị em còn có chung mối thù sâu sắc với bọn Mỹ - Ngụy. Gia đình họ chính là những chứng nhân lịch sử điển hình nhất cho những mất mát đau thương trong ngày tháng bạo tàn. Chiến tranh đã tước đoạt hạnh phúc, đã cướp đi mạng sống của những người mà họ thương yêu nhất. Chiến tranh đã vùi ngày tháng vào sự mất mát và tất cả những gì còn lại chỉ là ám ảnh, làm bạo tàn. Ông nội hi sinh trong đấu tranh. Ba Việt bị giặt chặt đầu dã man. Má Việt cũng vùi thây dưới bom đạn của lũ ác ôn. Chính vì vậy, từ nhỏ cho đến lớn, hai chị em đều ấp ủ có thể đi đánh giặc để trả thù cho ba má, đều giành nhau ghi danh tòng quân: “Nó làm em tôi mà cái gì nó cũng giành”. Một nét điểm chung khác giữa Chiến và Việt đó là sự thơ ngây, trẻ con của hai chị em. Dù căm thù giặc đến tận xương tận tủy: “Chị có bị chặt đầu thì chặt chớ chừng nào tôi mới bị” nhưng chị em vẫn giành nhau bắt ếch nhiều hay ít, giành nhau thành tích bắn tàu chiến của giặc và giành nhau cả việc ghi danh đi tòng quân. Bên cạnh những điểm giống nhau đó, Chiến và Việt mỗi người lại mang trong mình nét đẹp riêng. Chị Chiến chính là đại diện cho hình ảnh của má. Chị vừa là một cô gái đảm đang, tháo vát, mạnh mẽ với dáng vóc chắc nịch, với thân người cao to, làn da sạm nắng… nhưng lại vô cùng nữ tính khi đi đánh giặc mà lại mang theo chiếc gương nhỏ để dành soi mình. Cái đêm sắp xa nhà đi bộ đội, Việt cảm thấy chị rất giống má: “Phải chị thở dài rồi kêu thằng Út dậy đi đái nữa thì giống hệt như má vậy”, “Vậy mà nói nghe in như má vậy”, “may mà chị không bẻ tay rồi đập vào bắp vế than mỏi”…. Rồi từng việc từng việc trong gia đình, chị Chiến sắp xếp đảm đang y như má, đến mức cả chú Năm còn tấm tắc khen: “Khôn! Việc nhà nó thu được gọn thì việc nước non nó mở được rộng, gọn bề gia thế, đặng bề nước non. Con nít chúng bây bây kì đánh giặc khôn hơn chú ngày trước.” Khác với sự trưởng thành của chị Chiến, trong Việt vẫn còn những phẩm chất hồn nhiên của trẻ thơ. Chẳng hạn, đi đánh giặc lạc giữa từng sâu và đêm tối, hơn nữa lại bị thương nặng, tuy nhiên Việt chỉ sợ ma chứ không sợ chết. Việc nhà việc cửa Việt mặc cho chị Chiến định liệu cả, vừa nghe vừa thản nhiên “chụp một con đom đóm úp trong lòng tay”. Khắc họa nhân vật Việt, Nguyễn Thi đặc biệt chú ý đến phẩm chất của người anh hùng. Có thể nói, Việt là đại diện tiêu biểu cho tuổi trẻ Việt Nam thời chống Mỹ. Sự dũng cảm, gan góc được tái hiện trong từng ý nghĩ, từng chi tiết như: “Tao sẽ chờ mày…. Cả khu rừng này còn có mình tao. Mày có bắn tao thì tao cũng bắn được mày. Mày chỉ giỏi giết gia đình tao, còn đối với tao mày là thằng chạy”.

Tác phẩm “Những đứa con trong gia đình” còn là khúc ca hào hùng về truyền thống anh hùng cách mạng, về sự hòa hợp giữa gia đình và dân tộc, giữa cá nhân và cộng đồng trong những ngày tháng kháng chiến chống Mỹ đầy máu và nước mắt. Qua đó, có thể thấy được chiến thắng của dân tộc chính là sự hi sinh của mỗi cá nhân, là sự kết tinh từ lòng yêu nước cao độ và lòng căm thù giặc sâu sắc, là thành tựu của những quyết tâm không ngừng nghỉ. Thế hệ nhà Chiến và Việt được ví như một khúc sông mà từ thượng nguồn đến hạ nguồn đều mang trong mình dòng chảy lí tưởng cách mạng mãnh liệt. Nguyễn Thi đã làm toát lên khuynh hướng sử thi của tác phẩm trên các phương diện: chủ đề, nhân vật, giọng điệu. Trước là ở tình cảm gia đình sâu đậm, sau là tinh thần khát khao cầm súng chiến đấu của những người con đất Nam Bộ. Hình ảnh đọng lại ấn tượng sâu sắc nhất cho người đọc chính là lúc Việt cùng chị Chiến khiêng bàn thờ má sang gửi chú Năm và quyển sổ gia đình. Từ đó cho thấy Việt cũng như chị gái của mình đã ý thức rất rõ về trách nhiệm đối với gia đình, quê hương, tấm lòng yêu nước, sự căm thù quân giặc bởi những tội ác không thể dung tha, sự quyết tâm trả thù cho gia đình, quê hương. Yêu thương, căm thù, mất mát, đấu tranh quyết liệt… là tất cả những cung bậc được diễn tả đủ đầy trong tác phẩm.

Về nghệ thuật, Nguyễn Thi đã để lại những dấu ấn nhất định trên văn đàn văn học hiện đại Việt Nam. Nhà văn Nguyễn Thi đã từng viết: “Trước khi trở thành nhà văn, tôi đã là người lính, nếu gặp lúc gay go tôi có thể cho cây bút vào túi áo, tay cầm súng và bóp cò. Tôi cần cái không khí của chiến dịch, những cái mà mắt tôi nhìn được, tai tôi nghe được. Trước sự kiện lịch sử trọng đại như thế này, nhà văn không thể đứng ngoài mà ngó…” Chính vì vậy, ta thấy được hơi thở ấm nóng của thời đại qua từng câu, từng chữ. Nghệ thuật dựng chân dung nhân vật độc đáo. Sự thẳng thắn, bộc trực, lạc quan, yêu quê hương, gia đình, thủy chung đến với cách mạng, ngùn ngụt ngọn lửa căm thù giặc... là những nét nổi bật của người chiến sĩ cách mạng. Sự kết hợp thành công giữa ngôn ngữ mang màu sắc Nam Bộ và ngôn ngữ trần thuật hiện đại, Nguyễn Thi đã xây dựng nên những chị “Út Tịch” trong chính sáng tác của mình. Đó là sự gan góc, là bản lĩnh, là sức mạnh không thể chuyển dời. Cách trần thuật qua dòng hồi tưởng của nhân vật Việt, khi anh bị thương trong trận chiến, nhiều lần ngất đi rồi tỉnh lại, trong tư thế nửa tỉnh nửa mê đã tạo nên sự hấp dẫn và chân thật trong cách kể, trong cảm xúc. Nhà văn có dịp đi sâu vào thế giới nội tâm của nhân vật, vào những kí ức riêng tư không phải tuân theo một trình tự sắp xếp gượng ép nào. Những đoạn đối thoại và độc thoại hấp dẫn, cảm động bởi những suy nghĩ, tình cảm gia đình, tình cảm quê hương chân thành, da diết. 

Tóm lại, qua tác phẩm “Những đứa con trong gia đình” , chúng ta có một cái nhìn sâu rộng hơn về ngày tháng máu lửa đã qua, về sự hi sinh để đánh đổi ngày dân tộc được nở hoa độc lập, kết trái tự do. Và từng chi tiết trong truyện sẽ từ trang sách bước vào kí ức của người đọc, đó là câu hò tha thiết của chú Năm, là tiếng chân “bịch bịch” của chị Chiến, là quyển sổ gia đình ghi lại dòng sông cách mạng… Qua đó, một chân lý muôn đời đã được nêu cao: chính sự kết hợp giữa truyền thống gia đình với truyền thống dân tộc đã tạo nên sức mạnh tinh thần to lớn của con người Việt Nam, dân tộc Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước.

Giá trị nội dung và nghệ thuật trong Những đứa con trong gia đình của Nguyễn Thi

1. Giá trị nội dung

•  Giá trị hiện thực

o Cuộc chiến đấu khốc liệt giữa ta và kẻ thù và hình ảnh của một miền Nam đau thương mà kiên cường.

o Số phận đau thương, mất mát của nhân dân miền Nam

•  Giá trị nhân đạo

o Tố cáo tội ác của kè thù xâm lược gây ra cái chết oan uổng cho con người trên mảnh đất này. 

o Cảm thông, chia sẻ với những nỗi đau mất mát của người dân Nam Bộ, trách nhiệm của non sông, đất nước của những đứa trẻ ngây ngô, lộc ngộc như Chiến, như Việt

o Sự khâm phục, ca ngợi lòng dũng cảm, kiên cường và hi sinh lớn lao của nhân dân miền Nam, của những đứa trẻ vì sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước

o Thôi thúc, giục giã và khơi dậy trong lòng thế hệ trẻ niềm căm thù giặc sâu sắc mà đứng lên chiến đấu chống lại kè thù, để nỗi đau, để cái chết không còn hiện hình trong những gia đình, trên những mảnh đất quê hương

2. Giá trị nghệ thuật

•  Nghệ thuật trần thuật độc đáo
•  Đậm chất sử thi qua hình ảnh của những khúc sông trong dòng sông truyền thống của gia đình, qua cuốn gia phả của chú Năm
•  Ngôn ngữ kể chuyện gần gũi, sinh động đã tạo ra không gian sinh hoạt, văn hóa đậm chất Nam Bộ

III. Soạn bài ngắn nhất: Những đứa con trong gia đình

Bài tập 1: 

- Truyện được trần thuật lại chủ yếu qua dòng hồi tưởng của nhân vật Việt.

- Cách trần thuật: khiến truyện được kết cấu theo diễn biến của trí nhớ và ý thức, cảm xúc của nhân vật cứ lúc bị đứt ra rồi lại nối lại qua những lần ngất đi rồi tỉnh lại ấy, hình ảnh của các nhân vật- các thành viên trong gia đình: ba, má, chị Chiến, chú Năm được lần lượt giới thiệu hiện rõ dần đồng thời bản thân Việt – người kể chuyện cũng bộc lộ ngày càng đầy đủ tư cách, tính cách, cảm xúc tình cảm của chính mình. 

Bài tập 2:

- Bằng tình yêu thương máu mủ ruột già, bằng tình yêu quê hương đất nước, tình yêu cách mạng và tinh thần đánh giặc, tinh thần chiến đấu cao  đã gắn kết những con người ấy với nhau. 

- Chú Năm là đại diện cho truyền thống và lưu giữ truyền thống 

Bài tập 3: Phân tích và so sánh tính cách nhân vật Chiến, Việt 

- Chiến và Việt đều là hai nhân vật trung tâm của truyện ngắn góp phần thể hiện nội dung cũng như tư tưởng của tác phẩm. Hai nhân vật này đều có những vẻ đẹp tiếp nối truyền thống gia đình và đưa truyền thống ấy đi xa hơn. 

- Đầu tiên là nhân vật chị Chiến,  những nét rất giống mẹ  – Giống ở tính gan góc và kiên trì chịu khó. 

- Điểm khác biệt nhất của chị Chiến với má là được trực tiếp cầm súng đánh giặc để trả thù nhà, thực hiện lời thề: "Đã là thân con gái, nếu giặc còn thì tao mất, vậy à?". Chị Chiến là tiêu biểu cho người yêu nước, những con người sinh ra để cầm súng đánh giặc.

- Về phần Việt. Dòng máu trong con người Việt là dòng máu gia truyền của những con người gan góc, không bao giờ sợ trước bạo tàn. Việt đã chiến đấu dũng cảm lập chiến công dùng thủ pháo tiêu diệt một xe tăng bọc thép của giặc.

- Mặc dù có những nét riêng nhưng ở hai chị em  Chiến và Việt vẫn có những nét chung được có từ truyền thống gia đình. 

=> Chiến và Việt đã kế tục và phát huy truyền thống của gia đình, mang truyền thống ấy tiến xa hơn. Hai nhân vật, hai tính cách khác nhau nhưng vẫn có những điểm chung thống nhất. Hai nhân vật, hai bức tượng đài lớn của tác phẩm và trở thành hình mẫu của tuổi trẻ Việt Nam thời kỳ kháng chiến.

Bài tập 4: Phân tích biểu hiện của khuynh hướng sử thi trong đoạn trích này. 

- Khuynh hướng sử thi là một khuỵnh hướng trong sáng tác nghệ thuật thiên về việc phản ánh những sự kiện có ý nghĩa lịch sử mang tính toàn dân. Xây dựng nhân vật trụng tâm theo khuynh hướng sử thi, nhân vật Việt và Chiến – những con người đại diện cho giai cấp, cho dân tộc với những phẩm chất cao cả, kết tinh những gì cao đẹp nhất của cộng  đồng.

- Cuốn sổ là lịch sử gia đình, qua đó thấy lịch sử của một đất nước, một dân tộc trong cuộc chiến chống Mĩ.  Số phận của những đứa con, những thành viên trong gia đình cũng là số phận của nhân dân miền Nam trong cuộc kháng chiến chống Mĩ khốc liệt. 

Bài tập 5: 

- Đoạn văn cảm động nhất => Đoạn  Việt nhớ lại Chiến và Việt trong đêm trước ngày nhập ngũ.  Vì: Cảm động nhất là lúc hai chị em bàn và gửi bàn thờ má. Đối với hai chị em thì đó là việc làm hệ trọng nhất. Nghĩ gì thì cuối cùng cũng vẫn đọng lại suy nghĩ về má.

Luyện tập

Phân tích đoạn đối thoại giữa Chiến và Việt trong đêm trước ngày nhập ngũ. 

- Đoạn đối thoại của Chiến và Việt đêm trước ngày nhập ngũ rất sinh động, thể hiện rõ tính cách và cá tính của từng nhân vật. 

- Hai chị em thể hiện là hai chị em gan góc và  chung mối thù với bọn xâm lược. 

- Tuy còn nhỏ tuổi, chí căm thù đã thôi thúc hai chị em cùng một ý nghĩ: phải trả thù cho ba má, và có cùng nguyện vọng: được cầm súng đánh giặc . Tình yêu thương là vẻ đẹp tâm hồn của hai chị em. 

- Tình cảm này được thể hiện sâu sắc và cảm động nhất trong cái đêm chị em giành nhau ghi tên tòng quân và sáng hôm sau trước khi lên đường nhập ngũ cũng khiêng bàn thờ má sang nhà chú Năm. Họ căm thù giặc sâu sắc. Gan góc, dũng cảm, khao khát được chiến đấu giết giặc và giàu tình nghĩa, rất mực thủy chung, son sắt với cách mạng và quê hương. 

- Chiến - Việt. Cùng thương má, cùng mang mối thù chung của gia đình, cùng quyết tâm giết giặc, nhưng Chiến thì tỏ rõ tính cách, cá tính của người chị, một cô gái mới lớn, còn Việt thì tính cách, cá tính vẫn còn rất “trẻ con”, là cậu con trai vô tư, hồn nhiên.

Phân tích tác phẩm Những đứa con trong gia đình – Nguyễn Thi

Bài tham khảo

Truyện “Những đứa con trong gia đình” được viết năm 1966 khi Nguyễn Thi đang tham gia công tác tại Tạp chí Văn Nghệ quân giải phóng, kể về truyền thống yêu nước, thủy chung với cách mạng của một gia đình nông dân Nam Bộ. Nhan đề đã toát lên nội dung tinh thần của tác phẩm. Đó mối quan hệ giữa riêng với chung, nhà với nước, giữa tình cảm gia đình, với tình yêu nước, yêu cách mạng. Chính sự kết hợp giữa truyền thống gia đình với truyền thống dân tộc đã tạo nên sức mạnh tinh thần to lớn của mỗi con người Việt Nam, dân tộc Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống đế quốc. Tác phẩm xoay quanh nhân vật Việt – một chiến sĩ Giải phóng quân xuất thân từ truyền thống cách mạng và những ngày tháng tham gia chiến đấu hào hùng. Trong một trận chiến đấu ác liệt tại một cánh rừng cao su, Việt bị thương nặng và lạc mất đồng đội. Ngất đi tỉnh lại nhiều lần, hồi ức đưa Việt về với kí ức gia đình, về với hình ảnh của má, của chị Chiến, của chú Năm…Sau đó, Việt được đưa về bệnh viện và bình phục. Anh Tánh giục Việt viết thư cho chị Chiến để kể về những chiến công của mình. Việt định viết nhưng nghĩ thành tích của mình chưa thực sự xứng đáng… 

Chị em Việt và Chiến là hai nhân vật trọng tâm của tác phẩm. Ở họ, vừa có sự gặp gỡ và sự khác nhau trong tính cách. Ở nét chung ta thấy, Việt và Chiến cùng lớn lên trong một gia đình nông dân giàu truyền thống cách mạng, cùng được nuôi dưỡng, hun đút dòng máu anh hùng chiến đấu gan góc, oai hùng. Những người ở thế hệ trước như ông Nội, chú Năm, ba má Việt, chị Hai của Việt đều là những người cán bộ cách mạng kiên trung với lòng căm thù giặc sâu sắc và tình yêu quê hương xứ sở thấm vào trong từng mạch máu, con tim. Nếu nói gia đình của chị em Việt như một dòng sông thì Việt và Chiến như là khúc sông sau của đại gia đình ấy. Tình cảm gia đình và tình yêu nước, truyền thống gia đình và truyền thống cách mạng gắn bó, hòa hợp với nhau để cùng chảy thành một dòng. Hai chị em còn có chung mối thù sâu sắc với bọn Mỹ - Ngụy. Gia đình họ chính là những chứng nhân lịch sử điển hình nhất cho những mất mát đau thương trong ngày tháng bạo tàn. Chiến tranh đã tước đoạt hạnh phúc, đã cướp đi mạng sống của những người mà họ thương yêu nhất. Chiến tranh đã vùi ngày tháng vào sự mất mát và tất cả những gì còn lại chỉ là ám ảnh, làm bạo tàn. Ông nội hi sinh trong đấu tranh. Ba Việt bị giặt chặt đầu dã man. Má Việt cũng vùi thây dưới bom đạn của lũ ác ôn. Chính vì vậy, từ nhỏ cho đến lớn, hai chị em đều ấp ủ có thể đi đánh giặc để trả thù cho ba má, đều giành nhau ghi danh tòng quân: “Nó làm em tôi mà cái gì nó cũng giành”. Một nét điểm chung khác giữa Chiến và Việt đó là sự thơ ngây, trẻ con của hai chị em. Dù căm thù giặc đến tận xương tận tủy: “Chị có bị chặt đầu thì chặt chớ chừng nào tôi mới bị” nhưng chị em vẫn giành nhau bắt ếch nhiều hay ít, giành nhau thành tích bắn tàu chiến của giặc và giành nhau cả việc ghi danh đi tòng quân. Bên cạnh những điểm giống nhau đó, Chiến và Việt mỗi người lại mang trong mình nét đẹp riêng. Chị Chiến chính là đại diện cho hình ảnh của má. Chị vừa là một cô gái đảm đang, tháo vát, mạnh mẽ với dáng vóc chắc nịch, với thân người cao to, làn da sạm nắng… nhưng lại vô cùng nữ tính khi đi đánh giặc mà lại mang theo chiếc gương nhỏ để dành soi mình. Cái đêm sắp xa nhà đi bộ đội, Việt cảm thấy chị rất giống má: “Phải chị thở dài rồi kêu thằng Út dậy đi đái nữa thì giống hệt như má vậy”, “Vậy mà nói nghe in như má vậy”, “may mà chị không bẻ tay rồi đập vào bắp vế than mỏi”…. Rồi từng việc từng việc trong gia đình, chị Chiến sắp xếp đảm đang y như má, đến mức cả chú Năm còn tấm tắc khen: “Khôn! Việc nhà nó thu được gọn thì việc nước non nó mở được rộng, gọn bề gia thế, đặng bề nước non. Con nít chúng bây bây kì đánh giặc khôn hơn chú ngày trước.” Khác với sự trưởng thành của chị Chiến, trong Việt vẫn còn những phẩm chất hồn nhiên của trẻ thơ. Chẳng hạn, đi đánh giặc lạc giữa từng sâu và đêm tối, hơn nữa lại bị thương nặng, tuy nhiên Việt chỉ sợ ma chứ không sợ chết. Việc nhà việc cửa Việt mặc cho chị Chiến định liệu cả, vừa nghe vừa thản nhiên “chụp một con đom đóm úp trong lòng tay”. Khắc họa nhân vật Việt, Nguyễn Thi đặc biệt chú ý đến phẩm chất của người anh hùng. Có thể nói, Việt là đại diện tiêu biểu cho tuổi trẻ Việt Nam thời chống Mỹ. Sự dũng cảm, gan góc được tái hiện trong từng ý nghĩ, từng chi tiết như: “Tao sẽ chờ mày…. Cả khu rừng này còn có mình tao. Mày có bắn tao thì tao cũng bắn được mày. Mày chỉ giỏi giết gia đình tao, còn đối với tao mày là thằng chạy”.

Tác phẩm “Những đứa con trong gia đình” còn là khúc ca hào hùng về truyền thống anh hùng cách mạng, về sự hòa hợp giữa gia đình và dân tộc, giữa cá nhân và cộng đồng trong những ngày tháng kháng chiến chống Mỹ đầy máu và nước mắt. Qua đó, có thể thấy được chiến thắng của dân tộc chính là sự hi sinh của mỗi cá nhân, là sự kết tinh từ lòng yêu nước cao độ và lòng căm thù giặc sâu sắc, là thành tựu của những quyết tâm không ngừng nghỉ. Thế hệ nhà Chiến và Việt được ví như một khúc sông mà từ thượng nguồn đến hạ nguồn đều mang trong mình dòng chảy lí tưởng cách mạng mãnh liệt. Nguyễn Thi đã làm toát lên khuynh hướng sử thi của tác phẩm trên các phương diện: chủ đề, nhân vật, giọng điệu. Trước là ở tình cảm gia đình sâu đậm, sau là tinh thần khát khao cầm súng chiến đấu của những người con đất Nam Bộ. Hình ảnh đọng lại ấn tượng sâu sắc nhất cho người đọc chính là lúc Việt cùng chị Chiến khiêng bàn thờ má sang gửi chú Năm và quyển sổ gia đình. Từ đó cho thấy Việt cũng như chị gái của mình đã ý thức rất rõ về trách nhiệm đối với gia đình, quê hương, tấm lòng yêu nước, sự căm thù quân giặc bởi những tội ác không thể dung tha, sự quyết tâm trả thù cho gia đình, quê hương. Yêu thương, căm thù, mất mát, đấu tranh quyết liệt… là tất cả những cung bậc được diễn tả đủ đầy trong tác phẩm.

Về nghệ thuật, Nguyễn Thi đã để lại những dấu ấn nhất định trên văn đàn văn học hiện đại Việt Nam. Nhà văn Nguyễn Thi đã từng viết: “Trước khi trở thành nhà văn, tôi đã là người lính, nếu gặp lúc gay go tôi có thể cho cây bút vào túi áo, tay cầm súng và bóp cò. Tôi cần cái không khí của chiến dịch, những cái mà mắt tôi nhìn được, tai tôi nghe được. Trước sự kiện lịch sử trọng đại như thế này, nhà văn không thể đứng ngoài mà ngó…” Chính vì vậy, ta thấy được hơi thở ấm nóng của thời đại qua từng câu, từng chữ. Nghệ thuật dựng chân dung nhân vật độc đáo. Sự thẳng thắn, bộc trực, lạc quan, yêu quê hương, gia đình, thủy chung đến với cách mạng, ngùn ngụt ngọn lửa căm thù giặc... là những nét nổi bật của người chiến sĩ cách mạng. Sự kết hợp thành công giữa ngôn ngữ mang màu sắc Nam Bộ và ngôn ngữ trần thuật hiện đại, Nguyễn Thi đã xây dựng nên những chị “Út Tịch” trong chính sáng tác của mình. Đó là sự gan góc, là bản lĩnh, là sức mạnh không thể chuyển dời. Cách trần thuật qua dòng hồi tưởng của nhân vật Việt, khi anh bị thương trong trận chiến, nhiều lần ngất đi rồi tỉnh lại, trong tư thế nửa tỉnh nửa mê đã tạo nên sự hấp dẫn và chân thật trong cách kể, trong cảm xúc. Nhà văn có dịp đi sâu vào thế giới nội tâm của nhân vật, vào những kí ức riêng tư không phải tuân theo một trình tự sắp xếp gượng ép nào. Những đoạn đối thoại và độc thoại hấp dẫn, cảm động bởi những suy nghĩ, tình cảm gia đình, tình cảm quê hương chân thành, da diết. 

Tóm lại, qua tác phẩm “Những đứa con trong gia đình” , chúng ta có một cái nhìn sâu rộng hơn về ngày tháng máu lửa đã qua, về sự hi sinh để đánh đổi ngày dân tộc được nở hoa độc lập, kết trái tự do. Và từng chi tiết trong truyện sẽ từ trang sách bước vào kí ức của người đọc, đó là câu hò tha thiết của chú Năm, là tiếng chân “bịch bịch” của chị Chiến, là quyển sổ gia đình ghi lại dòng sông cách mạng… Qua đó, một chân lý muôn đời đã được nêu cao: chính sự kết hợp giữa truyền thống gia đình với truyền thống dân tộc đã tạo nên sức mạnh tinh thần to lớn của con người Việt Nam, dân tộc Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước.

Giá trị nội dung và nghệ thuật trong Những đứa con trong gia đình của 

1.Nội dung

Giá trị hiện thực

- Cuộc chiến đấu khốc liệt giữa ta và kẻ thù và hình ảnh của một miền Nam đau thương mà kiên cường.

- Số phận đau thương, mất mát của nhân dân miền Nam

•  Giá trị nhân đạo

- Tố cáo tội ác của kè thù xâm lược

- Cảm thông, chia sẻ với những nỗi đau mất mát của người dân Nam Bộ, trách nhiệm của non sông, đất nước.

- Sự khâm phục, ca ngợi lòng dũng cảm, kiên cường và hi sinh lớn lao của nhân dân miền Nam.

- Thôi thúc, giục giã và khơi dậy trong lòng thế hệ trẻ niềm căm thù giặc sâu sắc mà đứng lên chiến đấu chống lại kè thù.

2. Giá trị nghệ thuật

- Nghệ thuật trần thuật độc đáo

- Đậm chất sử thi qua hình ảnh của những khúc sông trong dòng sông truyền thống của gia đình, qua cuốn gia phả của chú Năm

- Ngôn ngữ kể chuyện gần gũi.

IV. Soạn bài cực ngắn: Những đứa con trong gia đình

Bài tập 1: Được trần thuật lại chủ yếu qua dòng hồi tưởng của nhân vật Việt => khiến truyện được kết cấu theo diễn biến của trí nhớ và ý thức, cảm xúc của nhân vật cứ lúc bị đứt ra rồi lại nối lại qua những lần ngất đi rồi tỉnh lại ấy, hình ảnh của các nhân vật- các thành viên trong gia đình được lần lượt giới thiệu hiện rõ dần đồng thời bản thân Việt – người kể chuyện cũng bộc lộ ngày càng đầy đủ tư cách, tính cách, cảm xúc tình cảm của chính mình. 

Bài tập 2:

1. Bằng tình yêu thương máu mủ, tình yêu quê hương đất nước, tình yêu cách mạng và tinh thần đánh giặc, tinh thần chiến đấu cao  đã gắn kết những con người ấy với nhau. 

2. Chú Năm là đại diện cho truyền thống và lưu giữ truyền thống 

Bài tập 3: Nhân vật Chiến, Việt 

1. Đều là 2 nhân vật trung tâm của truyện ngắn góp phần thể hiện nội dung cũng như tư tưởng của tác phẩm, đều có những vẻ đẹp tiếp nối truyền thống gia đình và đưa truyền thống ấy đi xa hơn. 

2. Chiến,  những nét rất giống mẹ  – Giống ở tính gan góc và kiên trì chịu khó. 

3. Điểm khác biệt nhất của chị Chiến với má là được trực tiếp cầm súng đánh giặc để trả thù nhà, thực hiện lời thề: "Đã là thân con gái, nếu giặc còn thì tao mất, vậy à?". Chị Chiến là tiêu biểu cho người yêu nước, những con người sinh ra để cầm súng đánh giặc.

4. Việt. Dòng máu trong con người Việt là dòng máu gia truyền của những con người gan góc, không bao giờ sợ trước bạo tàn. 

5. Việt đã chiến đấu dũng cảm lập chiến công dùng thủ pháo tiêu diệt một xe tăng bọc thép của giặc.

6. Nét chung được có từ truyền thống gia đình. 

=> Chiến và Việt đã kế tục và phát huy truyền thống của gia đình, mang truyền thống ấy tiến xa hơn, 2 tính cách khác nhau nhưng vẫn có những điểm chung thống nhất, hai bức tượng đài lớn của tác phẩm và trở thành hình mẫu của tuổi trẻ Việt Nam thời kỳ kháng chiến.

Bài tập 4: Phân tích biểu hiện. 

1. Khuynh hướng sử thi là một khuỵnh hướng trong sáng tác nghệ thuật thiên về việc phản ánh những sự kiện có ý nghĩa lịch sử mang tính toàn dân. 

2. Cuốn sổ là lịch sử gia đình, qua đó thấy lịch sử của một đất nước, một dân tộc trong cuộc chiến chống Mĩ.  

Bài tập 5: 

1. Cảm động nhất => Đoạn  Việt nhớ lại Chiến và Việt trong đêm trước ngày nhập ngũ.  

2. Vì: hai chị em bàn và gửi bàn thờ má. Đối với hai chị em thì đó là việc làm hệ trọng nhất. Nghĩ gì thì cuối cùng cũng vẫn đọng lại suy nghĩ về má.

Luyện tập

Phân tích đoạn đối thoại giữa Chiến và Việt.

1. Thể hiện rõ tính cách và cá tính của từng nhân vật, gan góc và  chung mối thù với bọn xâm lược. 

2. Tuy còn nhỏ tuổi, chí căm thù đã thôi thúc hai chị em cùng một ý nghĩ: phải trả thù cho ba má, và có cùng nguyện vọng: được cầm súng đánh giặc => Tình yêu thương là vẻ đẹp tâm hồn của hai chị em. 

3. Giành nhau ghi tên tòng quân và sáng hôm sau trước khi lên đường nhập ngũ cũng khiêng bàn thờ má sang nhà chú Năm. 

4. Họ căm thù giặc sâu sắc. Gan góc, dũng cảm, khao khát được chiến đấu giết giặc và giàu tình nghĩa, rất mực thủy chung, son sắt với cách mạng và quê hương. 

=> Cùng thương má, cùng mang mối thù chung của gia đình, cùng quyết tâm giết giặc, nhưng Chiến thì tỏ rõ tính cách, cá tính của người chị, một cô gái mới lớn, còn Việt thì tính cách, cá tính vẫn còn rất “trẻ con”, là cậu con trai vô tư, hồn nhiên.

Phân tích tác phẩm Những đứa con trong gia đình – Nguyễn Thi

Bài tham khảo

Truyện “Những đứa con trong gia đình” được viết năm 1966 khi Nguyễn Thi đang tham gia công tác tại Tạp chí Văn Nghệ quân giải phóng, kể về truyền thống yêu nước, thủy chung với cách mạng của một gia đình nông dân Nam Bộ. Nhan đề đã toát lên nội dung tinh thần của tác phẩm. Đó mối quan hệ giữa riêng với chung, nhà với nước, giữa tình cảm gia đình, với tình yêu nước, yêu cách mạng. Chính sự kết hợp giữa truyền thống gia đình với truyền thống dân tộc đã tạo nên sức mạnh tinh thần to lớn của mỗi con người Việt Nam, dân tộc Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống đế quốc. Tác phẩm xoay quanh nhân vật Việt – một chiến sĩ Giải phóng quân xuất thân từ truyền thống cách mạng và những ngày tháng tham gia chiến đấu hào hùng. Trong một trận chiến đấu ác liệt tại một cánh rừng cao su, Việt bị thương nặng và lạc mất đồng đội. Ngất đi tỉnh lại nhiều lần, hồi ức đưa Việt về với kí ức gia đình, về với hình ảnh của má, của chị Chiến, của chú Năm…Sau đó, Việt được đưa về bệnh viện và bình phục. Anh Tánh giục Việt viết thư cho chị Chiến để kể về những chiến công của mình. Việt định viết nhưng nghĩ thành tích của mình chưa thực sự xứng đáng… 

Chị em Việt và Chiến là hai nhân vật trọng tâm của tác phẩm. Ở họ, vừa có sự gặp gỡ và sự khác nhau trong tính cách. Ở nét chung ta thấy, Việt và Chiến cùng lớn lên trong một gia đình nông dân giàu truyền thống cách mạng, cùng được nuôi dưỡng, hun đút dòng máu anh hùng chiến đấu gan góc, oai hùng. Những người ở thế hệ trước như ông Nội, chú Năm, ba má Việt, chị Hai của Việt đều là những người cán bộ cách mạng kiên trung với lòng căm thù giặc sâu sắc và tình yêu quê hương xứ sở thấm vào trong từng mạch máu, con tim. Nếu nói gia đình của chị em Việt như một dòng sông thì Việt và Chiến như là khúc sông sau của đại gia đình ấy. Tình cảm gia đình và tình yêu nước, truyền thống gia đình và truyền thống cách mạng gắn bó, hòa hợp với nhau để cùng chảy thành một dòng. Hai chị em còn có chung mối thù sâu sắc với bọn Mỹ - Ngụy. Gia đình họ chính là những chứng nhân lịch sử điển hình nhất cho những mất mát đau thương trong ngày tháng bạo tàn. Chiến tranh đã tước đoạt hạnh phúc, đã cướp đi mạng sống của những người mà họ thương yêu nhất. Chiến tranh đã vùi ngày tháng vào sự mất mát và tất cả những gì còn lại chỉ là ám ảnh, làm bạo tàn. Ông nội hi sinh trong đấu tranh. Ba Việt bị giặt chặt đầu dã man. Má Việt cũng vùi thây dưới bom đạn của lũ ác ôn. Chính vì vậy, từ nhỏ cho đến lớn, hai chị em đều ấp ủ có thể đi đánh giặc để trả thù cho ba má, đều giành nhau ghi danh tòng quân: “Nó làm em tôi mà cái gì nó cũng giành”. Một nét điểm chung khác giữa Chiến và Việt đó là sự thơ ngây, trẻ con của hai chị em. Dù căm thù giặc đến tận xương tận tủy: “Chị có bị chặt đầu thì chặt chớ chừng nào tôi mới bị” nhưng chị em vẫn giành nhau bắt ếch nhiều hay ít, giành nhau thành tích bắn tàu chiến của giặc và giành nhau cả việc ghi danh đi tòng quân. Bên cạnh những điểm giống nhau đó, Chiến và Việt mỗi người lại mang trong mình nét đẹp riêng. Chị Chiến chính là đại diện cho hình ảnh của má. Chị vừa là một cô gái đảm đang, tháo vát, mạnh mẽ với dáng vóc chắc nịch, với thân người cao to, làn da sạm nắng… nhưng lại vô cùng nữ tính khi đi đánh giặc mà lại mang theo chiếc gương nhỏ để dành soi mình. Cái đêm sắp xa nhà đi bộ đội, Việt cảm thấy chị rất giống má: “Phải chị thở dài rồi kêu thằng Út dậy đi đái nữa thì giống hệt như má vậy”, “Vậy mà nói nghe in như má vậy”, “may mà chị không bẻ tay rồi đập vào bắp vế than mỏi”…. Rồi từng việc từng việc trong gia đình, chị Chiến sắp xếp đảm đang y như má, đến mức cả chú Năm còn tấm tắc khen: “Khôn! Việc nhà nó thu được gọn thì việc nước non nó mở được rộng, gọn bề gia thế, đặng bề nước non. Con nít chúng bây bây kì đánh giặc khôn hơn chú ngày trước.” Khác với sự trưởng thành của chị Chiến, trong Việt vẫn còn những phẩm chất hồn nhiên của trẻ thơ. Chẳng hạn, đi đánh giặc lạc giữa từng sâu và đêm tối, hơn nữa lại bị thương nặng, tuy nhiên Việt chỉ sợ ma chứ không sợ chết. Việc nhà việc cửa Việt mặc cho chị Chiến định liệu cả, vừa nghe vừa thản nhiên “chụp một con đom đóm úp trong lòng tay”. Khắc họa nhân vật Việt, Nguyễn Thi đặc biệt chú ý đến phẩm chất của người anh hùng. Có thể nói, Việt là đại diện tiêu biểu cho tuổi trẻ Việt Nam thời chống Mỹ. Sự dũng cảm, gan góc được tái hiện trong từng ý nghĩ, từng chi tiết như: “Tao sẽ chờ mày…. Cả khu rừng này còn có mình tao. Mày có bắn tao thì tao cũng bắn được mày. Mày chỉ giỏi giết gia đình tao, còn đối với tao mày là thằng chạy”.

Tác phẩm “Những đứa con trong gia đình” còn là khúc ca hào hùng về truyền thống anh hùng cách mạng, về sự hòa hợp giữa gia đình và dân tộc, giữa cá nhân và cộng đồng trong những ngày tháng kháng chiến chống Mỹ đầy máu và nước mắt. Qua đó, có thể thấy được chiến thắng của dân tộc chính là sự hi sinh của mỗi cá nhân, là sự kết tinh từ lòng yêu nước cao độ và lòng căm thù giặc sâu sắc, là thành tựu của những quyết tâm không ngừng nghỉ. Thế hệ nhà Chiến và Việt được ví như một khúc sông mà từ thượng nguồn đến hạ nguồn đều mang trong mình dòng chảy lí tưởng cách mạng mãnh liệt. Nguyễn Thi đã làm toát lên khuynh hướng sử thi của tác phẩm trên các phương diện: chủ đề, nhân vật, giọng điệu. Trước là ở tình cảm gia đình sâu đậm, sau là tinh thần khát khao cầm súng chiến đấu của những người con đất Nam Bộ. Hình ảnh đọng lại ấn tượng sâu sắc nhất cho người đọc chính là lúc Việt cùng chị Chiến khiêng bàn thờ má sang gửi chú Năm và quyển sổ gia đình. Từ đó cho thấy Việt cũng như chị gái của mình đã ý thức rất rõ về trách nhiệm đối với gia đình, quê hương, tấm lòng yêu nước, sự căm thù quân giặc bởi những tội ác không thể dung tha, sự quyết tâm trả thù cho gia đình, quê hương. Yêu thương, căm thù, mất mát, đấu tranh quyết liệt… là tất cả những cung bậc được diễn tả đủ đầy trong tác phẩm.

Về nghệ thuật, Nguyễn Thi đã để lại những dấu ấn nhất định trên văn đàn văn học hiện đại Việt Nam. Nhà văn Nguyễn Thi đã từng viết: “Trước khi trở thành nhà văn, tôi đã là người lính, nếu gặp lúc gay go tôi có thể cho cây bút vào túi áo, tay cầm súng và bóp cò. Tôi cần cái không khí của chiến dịch, những cái mà mắt tôi nhìn được, tai tôi nghe được. Trước sự kiện lịch sử trọng đại như thế này, nhà văn không thể đứng ngoài mà ngó…” Chính vì vậy, ta thấy được hơi thở ấm nóng của thời đại qua từng câu, từng chữ. Nghệ thuật dựng chân dung nhân vật độc đáo. Sự thẳng thắn, bộc trực, lạc quan, yêu quê hương, gia đình, thủy chung đến với cách mạng, ngùn ngụt ngọn lửa căm thù giặc... là những nét nổi bật của người chiến sĩ cách mạng. Sự kết hợp thành công giữa ngôn ngữ mang màu sắc Nam Bộ và ngôn ngữ trần thuật hiện đại, Nguyễn Thi đã xây dựng nên những chị “Út Tịch” trong chính sáng tác của mình. Đó là sự gan góc, là bản lĩnh, là sức mạnh không thể chuyển dời. Cách trần thuật qua dòng hồi tưởng của nhân vật Việt, khi anh bị thương trong trận chiến, nhiều lần ngất đi rồi tỉnh lại, trong tư thế nửa tỉnh nửa mê đã tạo nên sự hấp dẫn và chân thật trong cách kể, trong cảm xúc. Nhà văn có dịp đi sâu vào thế giới nội tâm của nhân vật, vào những kí ức riêng tư không phải tuân theo một trình tự sắp xếp gượng ép nào. Những đoạn đối thoại và độc thoại hấp dẫn, cảm động bởi những suy nghĩ, tình cảm gia đình, tình cảm quê hương chân thành, da diết. 

Tóm lại, qua tác phẩm “Những đứa con trong gia đình” , chúng ta có một cái nhìn sâu rộng hơn về ngày tháng máu lửa đã qua, về sự hi sinh để đánh đổi ngày dân tộc được nở hoa độc lập, kết trái tự do. Và từng chi tiết trong truyện sẽ từ trang sách bước vào kí ức của người đọc, đó là câu hò tha thiết của chú Năm, là tiếng chân “bịch bịch” của chị Chiến, là quyển sổ gia đình ghi lại dòng sông cách mạng… Qua đó, một chân lý muôn đời đã được nêu cao: chính sự kết hợp giữa truyền thống gia đình với truyền thống dân tộc đã tạo nên sức mạnh tinh thần to lớn của con người Việt Nam, dân tộc Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước.

Giá trị nội dung và nghệ thuật 

Nội dung

Giá trị hiện thực: Cuộc chiến đấu khốc liệt giữa ta và kẻ thù và hình ảnh của một miền Nam đau thương mà kiên cường, Số phận đau thương, mất mát của nhân dân miền Nam

Giá trị nhân đạo: Tố cáo tội ác của kè thù xâm lược, Cảm thông, chia sẻ với những nỗi đau mất mát của người dân Nam Bộ, trách nhiệm của non sông, đất nước, Ca ngợi lòng dũng cảm, kiên cường và hi sinh lớn lao của nhân dân miền Nam, khơi dậy trong lòng thế hệ trẻ niềm căm thù giặc sâu sắc mà đứng lên chiến đấu chống lại kè thù.

Nghệ thuật: Nghệ thuật trần thuật độc đáo, Đậm chất sử thi, Ngôn ngữ kể chuyện gần gũi.