Giải địa lí 11 cánh diều mới Bài 12 Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN)

MỞ ĐẦU

Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) là một tổ chức chính trị, kinh tế, văn hóa và xã hội của các quốc gia trong khu vực Đông Nam Á. Tổ chức khu vực này có mục tiêu, cơ chế hoạt dộng và sự hợp tác như thế nào? Việt Nam có vai trò như thế nào trong tổ chức này?

Hướng dẫn trả lời:

- Một số mục tiêu chính được nêu trong Hiến chương ASEAN là:

+ Duy trì và thúc đẩy hòa bình, an ninh, ổn định, hướng tới hòa bình trong khu vực. Duy trì khu vực không có vũ khí hạt nhân và các loại vũ khí huỷ diệt hàng loạt khác.

+ Nâng cao năng lực tự cường khu vực thông qua việc đẩy mạnh hợp tác chính trị, an ninh, kinh tế, văn hóa - xã hội.

+ Giảm nghèo và thu hẹp khoảng cách phát triển trong ASEAN thông qua hợp tác và giúp đỡ lẫn nhau; nâng cao phúc lợi và đời sống của người dân khu vực.

+ Thúc đẩy phát triển bền vững nhằm bảo vệ môi trường khu vực, tài nguyên, di sản văn hóa,...

+ Hướng tới một ASEAN hòa bình, an ninh, ổn định dài lâu, kinh tế phát triển bền vững, thịnh vượng và tiến bộ xã hội.

- Hoạt động của ASEAN tuân theo các nguyên tắc được quy định trong Hiến chương ASEAN và thông qua các hoạt động của các cơ quan ASEAN, các hợp tác, các chương trình, các hiệp ước,...

- Hoạt động hợp tác:

+ Các nước ASEAN đã đẩy mạnh hợp tác toàn diện kinh tế thông qua các hiệp định, xây dựng các khu vực thương mại, đầu tư,...

+ ASEAN ngày càng có nhiều hoạt động mở rộng hợp tác trong lĩnh vực văn hoá như: giáo dục, y tế, thể thao, thanh thiếu niên, lao động....

- Ngày 28/7/1995, Việt Nam chính thức gia nhập ASEAN. Việt Nam đã có nhiều đóng góp quan trọng trong sự phát triển của ASEAN và đã khẳng định được vai trò của mình trong hiệp hội.

KIẾN THỨC MỚI

I. MỤC TIÊU CỦA  ASEAN

Câu hỏi: Đọc thông tin và dựa vào kiến thức đã học, hãy:

- Trình bày mục tiêu của ASEAN

- So sánh mục tiêu của ASEAN với EU

Hướng dẫn trả lời:

* Mục tiêu của ASEAN: 

- Duy trì và thúc đẩy hòa bình, an ninh và ổn định và tăng cường hơn nữa các giá trị hướng tới hòa bình trong khu vực. Duy trì  khu vực không có vũ khí hạt nhân và các loại vũ khí hủy diệt hàng loạt khác;

- Nâng cao năng lực tự cường khu vực thông qua việc đẩy mạnh hợp tác chính trị, an ninh, kinh tế, văn hóa, xã hội;

- Giảm nghèo và thu hẹp khoảng cách phát triển trong ASEAN thông qua hợp tác và giúp đỡ lẫn nhau, nâng cao phúc lợi và đời sống của người dân trong khu vực;

- Thúc đẩy phát triển bền vững nhằm bảo vệ môi trường khu vực, tài nguyên, di sản văn hóa...

- Hướng tới một ASEAN hòa bình, an ninh, ổn định dài lâu, kinh tế phát triển bền vững, thịnh vượng và tiến bộ xã hội

* So sánh mục tiêu của ASEAN và EU:

- Giống nhau:

• EU và ASEAN đều là các tổ chức liên kết mang tính khu vực ở châu Âu và Đông Nam Á.

• Hạn chế ảnh hưởng của các cường quốc bên ngoài (Mĩ).

• Mục tiêu: liên minh, hợp tác cùng phát triển về kinh tế, văn hóa.

- Khác nhau:

• Liên minh châu Âu (EU) là tổ chức liên kết châu lục, hợp tác toàn diện hơn và ảnh hưởng lớn hơn. Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) là tổ chức liên kết khu vực và đang phát triển.

• EU: chủ trương liên kết về kinh tế, sau đó mới liên kết về chính trị, đối ngoại, an ninh chung

• ASEAN: liên kết về kinh tế, văn hóa

II. CƠ CHẾ HOẠT ĐỘNG VÀ MỘT SỐ HỢP TÁC TRONG KINH TẾ, VĂN HÓA CỦA  ASEAN

1. Cơ chế hoạt động của ASEAN

Câu hỏi: Đọc thông tin, hãy trình bày cơ chế hoạt động của ASEAN.

Hướng dẫn trả lời:

Cơ chế hoạt động của ASEAN: hoạt động của ASEAN tuân theo các nguyên tắc được quy định trong Hiến chương ASEAN và thông qua các hoạt động của các cơ quan ASEAN, các hợp tác, các chương trình và các hiệp ước,...

* Cơ quan điều phối:

• Hội nghị Cấp cao ASEAN: gồm những người đứng đầu Nhà nước hoặc Chính phủ, là cơ quan, hoạch định chính sách tối cao của ASEAN, đưa ra các chỉ đạo và các vấn đề then chốt

• Hội đồng điều phối ASEAN: gồm các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN; có nhiệm vụ chuẩn bị cho các cuộc họp cấp cao ASEAN, điều phối việc thực hiện các thỏa thuận và quyết định của Hội nghị cấp cao ASEAN; xem xét theo dõi tổng thể tất cả các hoạt động của ASEAN với sự trợ giúp của Tổng Thư ký ASEAN. Hội đồng Điều phối ASEAN họp ít nhất hai lần một năm.

• Các Hội đồng Cộng đồng ASEAN: gồm Hội đồng Cộng đồng Chính trị-An ninh ASEAN, Hội đồng Cộng đồng Văn hóa -Xã hội ASEAN; có nhiệm vụ bảo đảm việc thực hiện các quyết định có liên quan của Hội nghị cấp cao ASEAN, điều phối công việc trong các lĩnh vực phụ trách, và những vấn đề liên quan các Hội đồng Cộng đồng khác.

• Các Hội nghị Bộ trưởng chuyên ngành: là các Hội nghị Bộ trưởng ASEAN trong tất cả các lĩnh vực hợp tác, có nhiệm vụ thực hiện các thỏa thuận và quyết định của Hội nghị cấp cao ASEAN trong phạm vi phụ trách, và kiến nghị lên các Hội đồng Cộng đồng liên quan các giải pháp nhằm triển khai và thực thi các quyết định của Hội nghị cấp cao ASEAN.

• Tổng Thư ký ASEAN, Ban Thư ký ASEAN, Ủy ban Đại diện thường trực bên cạnh ASEAN, Ban Thư ký ASEAN quốc gia, Ủy ban liên chính phủ ASEAN về Nhân quyền, Quỹ ASEAN

* Các nguyên tắc chính trong hoạt động của ASEAN:

• Tôn trọng độc lập, chủ quyền, bình đẳng, toàn vẹn lãnh thổ và bản sắc dân tộc của tất cả các quốc gia thành viên, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau.
• Cam kết và chia sẻ trách nhiệm tập thể trong việc thúc đẩy hòa bình, an ninh và thịnh vượng của khu vực
• Không xâm lược, sử dụng hoặc đe doạ sử dụng vũ lực hay các hành động khác dưới bất kì hình thức nào trái với luật pháp quốc tế; giải quyết tranh chấp bằng hòa bình.
• Tuân thủ các nguyên tắc thương mại và các cơ chế dựa trên luật lệ của ASEAN.

2. Một số hợp tác trong kinh tế, văn hóa của ASEAN

Câu hỏi: Đọc thông tin, quan sát hình 12 và dựa vào hiểu biết của bản thân, hãy trình bày một số hợp tác của ASEAN trong lĩnh vực kinh tế và văn hóa.

Hướng dẫn trả lời:

* Trong lĩnh vực kinh tế: các thành viên ASAAN đã đẩy mạnh hợp tác toàn diện kinh tế thông qua các hiệp định, xây dựng các khu vực thương mại, đầu tư,...

- Khu vực Mậu dịch Tự do ASEAN (AFTA) được thành lập vào tháng 1-1992, bao gồm các quốc gia thành viên ASEAN.

- Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) được thành lập vào tháng 1-2015, bao gồm 10 quốc gia thành viên.

- Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) có hiệu lực từ ngày 1-1-2022, là hiệp định thương mại tự do bao gồm 10 quốc gia thành viên ASEAN và 5 quốc gia mà ASEAN đã kí hiệp định thương mại tự do (Ô-xtray-li-a, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và Niu Di-len).

- Hiệp định Thương mại Dịch vụ ASEAN (ATISA) có hiệu lực từ ngày 5-4-2021, là hiệp định thương mại dịch vụ của các quốc gia thành viên ASEAN.

- Hiệp định Đối tác Kinh tế toàn diện ASEAN - Nhật  (AJCEP) có hiệu lực từ ngày 1-12-2008, là hiệp định thương mại tự do giữa các quốc gia thành viên ASEAN và Nhật Bản.

Ngoài ra, các quốc gia ASEAN còn tổ chức hàng loạt các Hội nghị Bộ trưởng trong nhiều lĩnh vực như: giao thông vận tải, viễn thông và công nghệ thông tin, du lịch,...

* Trong lĩnh vực văn hóa: ngày càng nhiều hoạt động mở rộng hợp tác trong lĩnh vực văn hóa như: giáo dục, y tế, thể thao, thanh thiếu niên, lao động,...

- Ủy ban liên Chính phủ ASEAN về Nhân quyền (AICHR) được thành lập vào tháng 10-2009, bao gồm các quốc gia thành viên ASEAN. 

- Đại hội Thể thao Đông Nam Á (SEA Games) được tổ chức lần đầu tiên vào năm 1995 tại Băng Cốc (Thái Lan), là một sự kiện thể thao với sự tham gia của các vận động viên đến từ các quốc gia trong khu vực, diễn ra hai năm một lần.

- Chương trình Tàu Thanh niên Đông Nam Á và Nhật Bản (SSEAYP) được tổ chức lần đầu tiên vào năm 1974. Chương trình diễn ra hằng năm do Chính phủ các quốc gia thành viên ASEAN và Chính phủ Nhật Bản tổ chức.

- Bên cạnh đó còn có các hội nghị Bộ trưởng như: Hội nghị Bộ trưởng Thể thao ASEAN (AMMS), Hội nghị Bộ trưởng Giáo dục ASEAN (ASED),....

III. THÀNH TỰU VÀ THÁCH THỨC CỦA ASEAN

Câu hỏi: Đọc thông tin, hãy trình bày một số thành tựu và thách thức của ASEAN.

Hướng dẫn trả lời:

* Thành tựu của ASEAN:

- Về kinh tế:

• Thúc đẩy tăng trưởng và bền vững kinh tế của khu vực, thế giới
• Xây dựng ASEAN trở thành khu vực kinh tế phát triển năng động, thu hút đầu tư
• Mở rộng quan hệ hợp tác với các nước, khối nước, thúc đẩy hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế thế giới
• Bước đầu đạt được các thỏa thuận và hiệp định kinh tế trong các tổ chức thuộc Cộng đồng Kinh tế ASEAN

- Về văn hóa - xã hội:

• Tạo dựng được nền văn hóa đa dạng trong thống nhất
• Nhận thức và ý thức cộng đồng của người dân đã được nâng lên
• HDI của các nước đều tăng, đời sống của người dân được cải thiện

- Về an ninh - chính trị:

• Tạo dựng được môi trường hòa bình, ổn định trong khu vực
• Đạt được thỏa thuận Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC)

* Thách thức của ASEAN:

• Trình độ phát triển kinh tế không đồng đều giữa các quốc gia

• Mức sống chênh lệch, tình trạng đói nghèo, di cư, sắc tộc, tôn giáo, dịch bệnh, môi trường, thiên tai,..

• Giữ vững chủ quyền, an ninh khu vực, vấn đề Biển Đông còn có những thách thức

IV. HỢP TÁC ĐA DẠNG VÀ VAI TRÒ CỦA VIỆT NAM TRONG ASEAN

Câu hỏi: Đọc thông tin, hãy:

- Kể tên các lĩnh vực hợp tác của Việt Nam trong ASEAN.

- Nêu rõ vai trò của Việt Nam trong ASEAN

Hướng dẫn trả lời:

- Các lĩnh vực hợp tác của Việt Nam trong ASEAN: ngoại giao, kinh tế, khoa học - công nghệ, môi trường, y tế, văn hóa, giáo dục, an ninh - quốc phòng,...

- Vai trò của Việt Nam trong ASEAN:

• Vai trò trong việc mở rộng ASEAN: Việt Nam cùng với các quốc gia khác đã thúc đầy việc kết nạp Lào, Mi-an-ma, Cam-pu-chia gia nhập vào ASEAN.

• Vai trò trong thường trực ASEAN: Việt Nam đã hoàn thành vai trò Chủ tịch ASEAN vào các năm 1998, năm 2010 và năm 2020; đạt được nhiều kết quả cao, thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các quốc gia thành viên, phát triển các tổ chức mới và nâng cao vị thế của A SEAN trên thế giới.

• Vai trò trong việc tổ chức, điều phối các hoạt động của ASEAN: Việt Nam đã tổ chức thành công Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 6 tại Hà Nội năm 1998, góp phần quan trọng vào việc tăng cường đoàn kết, dây mạnh hợp tác giữa các thành viên. Đăng cai và tổ chức thành công Đại hội Thể thao Đông Nam Á lần thứ 22 (năm 2003) và lần thứ 31 (tổ chức vào năm 2022).

• Vai trò trong xây dựng thể chế: Việt Nam đã góp phần đáng kể trong việc thúc đẩy các quốc gia kí kết thành công và đưa ra các biện pháp đề thực hiện Tuyên bồ về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC). Chủ động tham gia vào quá trình soạn thảo để đi đến kí kết và hiện thực hoá Hiến chương A SEAN, một văn kiện quan trọng để hỗ trợ ASEAN thực hiện mục tiêu xây dựng Cộng đồng ASEAN.

• Các hoạt động khác: Giữ vai trò kết nối thông qua Kế hoạch Hành động Hà Nội (năm 1997) và Tuyên bố Hà Nội về thu hẹp khoảng cách phát triển (năm 2001) giữa các thành viên trong ASEAN. Tham gia tích cực trong việc xây dựng Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025. cùng ASEAN bước sang một giai đoạn mới, tầm nhìn mới để hội nhập toàn cầu.

LUYỆN TẬP

Bài tập 1: Hoàn thành một số biểu hiện sự hợp tác của các quốc gia thành viên ASEAN trong lĩnh vực kinh tế và văn hóa theo mẫu sau vào vở ghi.

Hướng dẫn trả lời:

VẬN DỤNG

Bài tập 2: Tìm hiểu và giới thiệu về sự hợp tác của Việt Nam trong lĩnh vực giáo dục với ASEAN hoặc một quốc gia thành viên của ASEAN

Hướng dẫn trả lời:

Tham khảo:

Việt Nam đã có sự hợp tác tích cực trong lĩnh vực giáo dục với các quốc gia thành viên của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), góp phần đẩy mạnh hợp tác khu vực và nâng cao chất lượng giáo dục trong khu vực.

Một trong những hoạt động hợp tác đáng chú ý là việc thành lập ASEAN University Network (AUN), một mạng lưới các trường đại học thuộc ASEAN nhằm thúc đẩy sự hợp tác trong giáo dục, nghiên cứu và đào tạo. Việt Nam đã tham gia tích cực trong hoạt động của AUN, đồng thời đóng góp vào việc xây dựng một môi trường học tập và nghiên cứu chất lượng cao trong khu vực.

Ngoài ra, Việt Nam cũng đã tham gia các chương trình trao đổi sinh viên và giáo viên với các quốc gia ASEAN. Việc này giúp tạo cơ hội cho sinh viên và giáo viên trao đổi kiến thức, kinh nghiệm và tạo mối quan hệ gắn kết giữa các quốc gia. Đồng thời, việc tham gia các chương trình hợp tác giữa các trường đại học cũng đã tạo điều kiện cho các sinh viên và giáo viên có cơ hội học tập và nghiên cứu tại các trường đại học hàng đầu trong khu vực.

Bên cạnh đó, Việt Nam cũng đã đóng góp vào việc xây dựng chương trình học chung và tiêu chuẩn giáo dục trong khu vực ASEAN. Qua việc tham gia các cuộc họp, hội thảo và các hoạt động hợp tác khác, Việt Nam đã đóng vai trò tích cực trong việc thảo luận và thống nhất về các chuẩn mực giáo dục chung và chất lượng giáo dục trong khu vực.

Sự hợp tác của Việt Nam trong lĩnh vực giáo dục với ASEAN và các quốc gia thành viên khác đã tạo ra nhiều lợi ích. Đầu tiên, việc hợp tác giáo dục giữa các quốc gia trong khu vực giúp tăng cường sự hiểu biết và đồng thuận trong vấn đề giáo dục. Thứ hai, việc tham gia các chương trình trao đổi và hợp tác giữa các trường đại học cung cấp cho sinh viên và giáo viên cơ hội trải nghiệm và phát triển kỹ năng quốc tế. Cuối cùng, việc xây dựng chương trình học chung và tiêu chuẩn giáo dục đồng nhất trong khu vực đảm bảo sự đồng đều và chất lượng giáo dục cho các sinh viên trong ASEAN.

Tóm lại, Việt Nam đã có sự hợp tác tích cực trong lĩnh vực giáo dục với ASEAN và các quốc gia thành viên. Đây là một nỗ lực nhằm nâng cao chất lượng giáo dục và đóng góp vào sự phát triển chung của khu vực.