Giải địa lí 11 cánh diều mới Bài 14 Vị trí địa lí, điều kiện tự nhiên, dân cư, xã hội và kinh tế khu vực Tây Nam Á

- Đặc điểm: khu vực Tây Nam Á có diện tích khoảng 7 triệu km2, bao gồm: bán đảo Tiểu Á, bán đảo A-rập, đồng bằng Lưỡng Hà và một phần nội địa châu Á.

- Vị trí địa lí:

• Nằm ở phía Tây Nam châu Á, Tây Nam Á có vị trí địa lý tiếp giáp với 3 châu lục: Á, Âu, Phi. Ngoài ra, Tây Nam Á còn tiếp giáp với biển đen, biển caspi và biển đỏ, biển Trung Hải. Đây là vị trí có tầm quan trọng về chiến lược vô cùng lớn, tiếp giáp với các cường quốc Ấn Độ, Nga và Trung Quốc.

• Tây Nam Á được gọi là con đường biển nối từ Ấn Độ dương sang Địa Trung Hải qua kênh đào xuy-ê và biển đỏ. Ở Tây Nam Á còn có con đường tơ lụa chạy qua, là khu vực có vị trí địa lý vô cùng quan trọng, sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế của các nước nằm trong khu vực này.

* Ảnh hưởng của vị trí địa lí đến phát triển kinh tế - xã hội:

- Thuận lợi: 

• Mở rộng để phát triển kinh tế với nhiều nước, khu vực trên thế giới
• Thuận lợi để phát triển các ngành kinh tế biển, các ngành công nghiệp dầu khí

- Khó khăn:

• Sự khắc nghiệt của thời tiết, khí hậu
• Xung đột, tranh chấp về biên giới lãnh thổ, tài nguyên

* Những đặc điểm nổi bật về dân cư khu vực Tây Nam Á:

• Tây Nam Á là khu vực ít dân, số dân năm 2020 là 402,5 triệu người, chiếm khoảng 5,1% dân số thế giới.
• Tỉ lệ gia tăng dân số tự nhiên khoảng gần 1,6% (năm 2020). Một số quốc gia tỉ lệ gia tăng dân số vẫn còn cao: Pa-le-xtin (2,6%), I-rắc (2,3%), Áp-ga-ni-xtan (2,6%),...
• Hằng năm, Tây Nam Á đón nhận số lượng lao động lớn từ các vùng khác tới, ảnh hưởng tới mức tăng dân số của khu vực
• Cơ cấu dân số có sự thay đổi theo hướng giảm tỉ lệ dân số ở nhóm từ 0 - 14 tuổi, tăng tỉ lệ dân số ở nhóm tuổi từ 65 trở lên.
• Phân bố dân cư có sự chênh lệch lớn giữa các quốc gia và các vùng. Dân cư tập tập trung đông ở các đô thị lớn và ven vùng Địa Trung Hải, đồng bằng Lưỡng Hà. Dân cư thưa thớt ở khu vực núi cao và hoang mạc.
• Trong thế kỉ XX, quá trình đô thị hóa đã phát triển mạnh mẽ ở nhiều quốc gia. Tỉ lệ dân thành thị ở khu vực Tây Nam Á khá cao: Trên 70% (năm 2020).
• Dân cư chủ yếu là người Ả-rập, ngoài ra còn có các dân tộc khác như: Thổ Nhĩ Kỳ, Ba Tư, Do Thái,... và các bộ tộc khác.

* Ảnh hưởng của đặc điểm dân cư đến phát triển kinh tế - xã hội khu vực Tây Nam Á:

• Nguồn lao động dồi dào nhưng có tay nghề và trình độ chuyên môn còn hạn chế.
• Dân đông, trong điều kiện trình độ phát triển kinh tế chưa cao đã ảnh hưởng tới vấn đề việc làm và nâng cao chất lượng cuộc sống.
• Phân bố dân cư không đều, tập trung ở đồng bằng châu thổ của các con sông lớn, vùng ven biển và một số vùng đất đỏ badan, thưa thớt ở vùng núi ⟶ chênh lệch về trình độ phát triển kinh tế - xã hội giữa miền núi và đồng bằng.

* Đặc điểm về xã hội của khu vực Tây Nam Á:

• Tây Nam Á có nền văn hóa mang những nét đặc thù và nguyên tắc riêng trong trang phục, ẩm thực, sinh hoạt, lễ hội,...
• Ở một số quốc gia trong khu vực (Các tiểu vương quốc Ả-rập, Ca-ta,...) người dân có mức sống cao, y tế và giáo dục được đầu tư phát triển.
• HDI của khu vực khá cao nhưng vẫn có sự chênh lệch giữa các quốc gia.
• Tây Nam Á là khu vực có nhiều tôn giáo: Hồi giáo, Cơ đốc giáo, Do Thái giáo,... Phần lớn dân cư ở khu vực này là người Ả-rập và theo đạo Hồi.

* Ảnh hưởng của đặc điểm xã hội đến phát triển kinh tế - xã hội:

• Khu vực này vẫn còn xảy ra nhiều bất ổn, xung đột biên giới, sắc tộc, tôn giáo,... có nền chính trị đặc biệt không bao giờ ổn định, bởi là khu vực có tầm chiến lược quan trọng, là nơi giao thoa giữa 3 châu lục và đại dương, cho nên nơi đây hầu như diễn ra các cuộc chiến tranh giữa các bộ tộc vô cùng lớn. Khi đó, nền chính trị không ổn định được ,ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế của các nước nằm trong khu vực.

* Tình hình phát triển kinh tế của khu vực Tây Nam Á:

• Từ giữa thế kỉ XX đến nay, công nghiệp khai thác, chế biến và xuất khẩu dầu mỏ là dộng lực chính cho sự phát triển kinh tế. Năm 2020, GDP của khu vực đạt khoảng hơn 3000 tỉ USD và có sự chênh lệch lớn giữa các quốc gia. Nhiều quốc gia có GDP/người cao hàng đầu thế giới (năm 2020) như:I-xra-en (44 169 USD/người), Các Tiểu vương quốc Ả-rập Thống nhất (36 285/người).
• Tốc độ tăng trưởng có sự khác nhau giữa các giai đoạn và các quốc gia trong khu vực. Nguyên nhân chủ yếu là do sự biến động giá xăng dầu, xung đột vũ trang, dịch bệnh và nhiều nguyên nhân khác.
• Trong cơ cấu kinh tế, ngành dịch vụ chiếm tỉ trọng cao nhất nhờ vào các hoạt dộng thương mại, giao thông vận tải phát triển mạnh do có vị trí địa lí quan trọng và hoạt động xuất khẩu dầu mỏ. Hiện nay, một số quốc gia đã chú trọng đến phát triển du lịch. Công nghiệp có tỉ trọng khá cao nhờ các ngành công nghiệp khai thác dầu mỏ, khí tự nhiên, công nghiệp lọc và hóa dầu phát triển. Nông nghiệp có tỉ trọng đóng góp thấp do điều kiện tự nhiên không thuận lợi, chi phí cho nông nghiệp khá cao.
• Hiện nay, nhiều quốc gia ở Tây Nam Á đang đầu tư đổi mới công nghệ, đa dạng ngành nghề, phát triển các ngành đòi hỏi kĩ thuật cao, đổi mới chính sách để hạn chế sự phụ thuộc vào nước ngoài,... nhằm thúc đẩy nhanh kinh tế khu vực.

* Địa hình, đất:

• Khu vực các sơn nguyên phân bố ở vùng trung tâm và phần lớn bán đảo A-ráp như: A-na-tô-ni, I-ran,... có đất xám, đất cát hoang mạc, nhìn chung khô cằn, hông thuận lợi cho sản xuất nông nghiệp
• Khu vực đồng bằng phân bố ở giữa khu vực và ven các biển, được bồi tụ do sông có đất phù sa màu mỡ, thuận lợi cho sản xuất nông nghiệp.

Dưới đây là một số nét đặc thù trong trang phục, ăn uống và lễ hội của người dân Malaysia:

1. Trang phục: Trang phục truyền thống của người Malaysia thường mang nét ảnh hưởng của nhiều dân tộc khác nhau. Người Mã Lai thường mặc áo Kebaya, một trang phục phổ biến cho phụ nữ với áo dài và váy sát nách. Còn người Dân tộc Malayo-Polynesia thường mặc áo bà ba, một trang phục truyền thống với áo và váy.
2. Ăn uống: Malaysia có nền ẩm thực phong phú và đa dạng. Món ăn nổi tiếng của Malaysia gồm nasi lemak (cơm dừa), satay (thịt xiên nướng), laksa (mì nước), roti canai (bánh mì nướng), nasi goreng (cơm rang) và nhiều món ăn khác. Đặc biệt, Malaysia cũng được biết đến với món cà ri, một món ăn có sự ảnh hưởng từ Ấn Độ và Trung Đông.
3. Lễ hội: Malaysia có nhiều lễ hội truyền thống và tôn giáo đặc sắc. Ngày lễ Quốc khánh Malaysia được tổ chức vào ngày 31 tháng 8 để kỷ niệm ngày độc lập của quốc gia. Selamat Hari Raya Aidilfitri là một lễ hội quan trọng trong Islam để kết thúc tháng Ramadan và được chào đón bằng những mâm cỗ truyền thống và các hoạt động cầu nguyện. Lễ hội Thaipusam của người Hindu cũng được tổ chức vào tháng 1 hoặc tháng 2 hàng năm tại đền Batu Caves với các nghi lễ tôn giáo và cuộc diễu hành.

Những nét đặc thù trong trang phục, ăn uống và lễ hội của người dân Malaysia tạo nên sự đa dạng và phong phú văn hóa của quốc gia này. Điều này cũng thể hiện sự kết hợp giữa các dân tộc và tôn giáo khác nhau trong một môi trường đa văn hóa và đa tôn giáo.