Giải địa lí 11 cánh diều mới Bài 22 Vị trí địa lí, điều kiện tự nhiên và dân cư, xã hội Nhật Bản
Giải địa lí Bài 22: Vị trí địa lí, điều kiện tự nhiên và dân cư, xã hội Nhật Bản, sách cánh diều. Phần đáp án chuẩn, hướng dẫn giải chi tiết cho từng bài tập có trong chương trình học của sách giáo khoa. Hi vọng, các em học sinh hiểu và nắm vững kiến thức bài học.
MỞ ĐẦU
Nhật Bản là một quốc đảo nằm ở khu vực Đông Á. Đất nước này có ít tài nguyên khoáng sản; nhiều thiên tai (núi lửa, động đất, sóng thần, bão,...); số dân đông; cơ cấu dân số già;...Những đặ điểm đó đã ảnh hưởng như thế nào đến sự phát triển kinh tế - xã hội của Nhật Bản?
Hướng dẫn trả lời:
-Tác động từ vị trí địa lí:- Nhật Bản nằm trong khu vực phát triển kinh tế năng động châu Á - Thái Bình Dương, thuận lợi cho giao thương quốc tế và phát triển kinh tế. Có nhiều điều kiện thuận lợi để xây dựng các hải cảng, phát triển tổng hợp kinh tế biển.
- Nằm trên vành đai lửa Thái Bình Dương nên chịu tác động của nhiều thiên tai ảnh hưởng đến đời sống và sản xuất.
- Tác động từ đặc điểm dân cư - xã hội:
- Số dân đông tạo cho Nhật Bản một thị trường tiêu thụ nội địa mạnh. Tuy nhiên dân số già gây ra sự thiếu hụt về lực lượng lao động.
- Tỉ lệ dân thành thị cao, dân cư tập trung mật độ cao ở các vùng đô thị nảy sinh các vấn đề về nhà ở, việc làm,…
- Các giá trị văn hóa, các di tích lịch sử đã góp phần phát triển ngành du lịch.
- Người dân Nhật Bản có nhiều phẩm chất đáng quý, cho phép Nhật Bản duy trì sự thịnh vượng của mình.
- Chú trọng đầu tư cho giáo dục, đề cao thái độ và giá trị đạo đức tạo nên những thế hệ công dân có kiến thức, chuyên môn cao, có trách nhiệm.
KIẾN THỨC MỚI
I. VỊ TRÍ ĐỊA LÍ
Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát hình 22.1, hãy:
-Xác định bốn đảo lớn của Nhật Bản trên bản đồ.
-Trình bày vị trí địa lí của Nhật Bản.
-Phân tích ảnh hưởng của vị trí địa lí đến phát triển kinh tế - xã hội Nhật Bản.
Quần đảo Nhật Bản nằm ở Đông Á, trải ra theo một vòng cung dài khoảng 3800 km trên Thái Bình Dương, gồm 4 đảo lớn : Hô-cai-đô, Hôn-su (chiếm 61% tổng diện tích), Xi-cô-cư, Kiu-xiu và hàng nghìn đảo nhỏ.
- Với diện tích :378 nghìn km2 Nhật Bản nằm ở Đông Á, từ khoảng 310B đến 450B trải dài trên 3800km.
- Nhờ vào vị trí địa lí 4 mặt đều giáp biển đã tạo điều kiện thuận lợi để quốc gia này giao thương với thế giới bằng đườngthủy cũng như là phát triển các ngành kinh tế biển. Nằm kề cận với những “con rồng châu Á”như Trung Quốc, Hàn Quốc, Đài Loan và các nước Đông Nam Á – khu vực có nền kinh tếnăng động, phát triển cũng giúp cho Nhật Bản có điều kiện giao lưu, trao đổi, buôn bán vàmở rộng thị trường. Ngoài ra, Nhật Bản có vị trí quan trọng về mặt quân sự đối với toàn cầu,đặc biệt là Mĩ, khi nằm chắn ngang đường ra biển của Trung Quốc, Triều Tiên và Hàn Quốc.Điều này đã khiến Mĩ coi Nhật là một đồng minh vô cùng quan trọng, tài trợ cũng như là rótvốn vào đất nước hàng chục tỉ đô
II. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN VÀ TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN
Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát hình 22.1, hãy:
- Trình bày điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên của Nhật Bản
- Phân tích ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên đến phát triển kinh tế - xã hội Nhật Bản.
* Địa hình, địa chất:
- Diện tích chủ yếu là đồi núi( 80%dt). Đồng bằng ít nhỏ hẹp, phân bố ở ven biển
- Chủ yếu là núi lửa (>80 núi lửa còn hoạt động, 165 núi lửa đã tắt)
- Nằm trong khu vực bất ổn của vỏ trái đất, nên mỗi năm có hàng ngàn trận động đất và núi lửa
- Thuân lợi : Nhiều suối nước nóng, đất tốt, thuận lợi cho trồng trọt.
- Khó khăn : có hàng ngàn trận đông đất, kèm theo sóng thần làm hạn chế các hoạt động kinh tế.
* Khí hậu:
- Do lãnh thổ kéo dài 14 từ vĩ độ310B đến 450B ,dài khoảng 2000km nên khí hậu có sự phân hóa
- Phía bắc có khí hậu ôn đới gió mùa, mùa đông lạnh kéo dài và có nhiều tuyết.
- Phía nam có khí hậu cận nhiệt, mùa đông ôn hòa, mùa hè nóng, thường có mưa to và bão.
* Sông ngòi, bờ biển:
- Sông ngòi ngăn dốc, có khả năng phát triển thủy điện.
- Đường bờ biển dài 12000 km, khúc khuỷu, nhiều vịnh thuận lợi cho xây dựng các hải cảng. Biển phần lớn không đóng băng ( trừ cực bắc đảo Hôc cai đô)→ thuận lợi cho phát triển GTVT biển.
- Là nơi hội tụ của 2 dòng biển nóng và lạnh tạo ra ngư trường có trữ lượng cá lớn như cá thu, cá hồi, cá trích → cá giá trị cao nên thuận lợi cho phát triển nghề cá.
* Lâm nghiệp :
- Có diện tích rừng rộng là điều kiện để phát triển lâm nghiệp và bảo vệ môi trường.
* Khoáng sản:
- Nghèo tài nguyên khoáng sản, khoáng sản quan trọng nhất của NB là than đá và đồng nhưng trữ lượng không nhiều.
--> Thiếu tài nguyên khoáng sản đặc biệt là dầu mỏ, quặng sắt, kim loại màu…vì vậy phải nhập từ bên ngoài.
* Điều kiện tự nhiên đã đem lại cho Nhật Bản những:
- Thuận lợi:
- Nằm giáp biển --> nguồn thủy hải sản phong phú và đa dạng. Và là đất nước được hình thành từ nhiều những đảo => tiềm năng du lịch rất lớn.
- Nằm cạnh với các nước có nền kinh tế phát triển và mới nổi trên Thế giới --> giao lưu kinh tế.
- Phát triển giao thông vận tải biển và cảng biển.
- Khí hậu ôn đới ở miền Bắc và cận nhiệt ở miền Nam tạo nên khí hậu đa dạng, và càng thuận lợi để phát triển ngành du lịch.
- Khó khăn:
- Giao thông đường bộ gặp nhiều khó khăn.
- Nguồn tài nguyên thiên nhiên khá nghèo nàn, trừ than đá và đồng có 1 số lượng ít thì còn lại những nguồn tài nguyên ko đáng kể.
- Thiên tai (động đất, núi lửa, sóng thần...) thường xuyên xảy ra: nằm ở vành đai Thái Bình Dương.
III. DÂN CƯ VÀ XÃ HỘI
1. Dân cư
Câu hỏi: Đọc thông tin, quan sát các hình 22.2, 22.3 và dựa vào bảng 22, hãy:
-Trình bày đặc điểm dân cư của Nhật Bản.
-Phân tích tác động của đặc điểm dân cư đến phát triển kinh tế - xã hội Nhật Bản.
* Đặc điểm dân cư Nhật Bản
- Đông dân với 126,3 triệu người năm 2015.
- Tỉ suất gia tăng dân số tự nhiên thấp và giảm.
- Kết cấu dân số già. Tuổi thọ trung bình: 84 tuổi
- Người lao động cần cù, tự giác và tích cực.
- Chú trọng đầu tư cho giáo dục.
- Dân cư phân bố không đều, tập trung đông ở ven bờ Thái Bình Dương và các đô thị lớn.
* Tác động của đặc điểm dân cư đến phát triển kinh tế - xã hội Nhật Bản:
- Thuận lợi: Dân số đông, nguồn lao động dồi dào. Người lao động Nhật Bản cần cù, làm việc tích cực, với ý thức tự giác và tinh thần trách nhiệm rất cao, đầu tư cho giáo dục là động lực cho phát triển kinh tế.
- Khó khăn: Dân số giá gây thiếu nguồn lao động trong tương lai. Chi phí cho người già lớn (y tế, nuôi dưỡng, bảo hiểm xã hội và các phúc lợi công.
2. Xã hội
Câu hỏi: Đọc thông tin, hãy :
- Trình bày đặc điểm xã hội của Nhật Bản
- Phân tích tác động của đặc điểm xã hội đến phát triển kinh tế - xã hội Nhật Bản.
* Đặc điểm xã hội của Nhật Bản:
- Nhật Bản có nền văn hoá khá đặc sắc, các giá trị văn hoá góp phần tạo nên sự ổn định của xã hội và tạo sức hấp dẫn của Nhật Bản trong quá trình hội nhập toàn cầu. Giáo dục được coi trọng giúp đất nước phát triển, hệ thống y tế phát triển giúp nâng cao tuổi thọ của dân số Nhật Bản.
* Tác động của đặc điểm xã hội đến phát triển kinh tế - xã hội Nhật Bản:
Từ những đặc điểm trên Nhật Bản ngaỳ càng hoà nhập với thế giới đẩy mạnh phát triển du lịch, con người Nhật Bản có kiến thức cao khiến cho việc các du học sinh nước ngoài đẩy mạnh du học cùng với đó hệ thống kinh tế phát triển cao ta có thể thấy được bằng chứng là độ tuổi ở Nhật Bản rất cao so với thế giới.
LUYỆN TẬP
Bài tập 1. Lập sơ đồ thể hiện ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên Nhật Bản đến phát triển kinh tế - xã hội
| Nhân tố | Đặc điểm | Tác động |
| Địa hình | - Chủ yếu là đồi núi thấp, có nhiều núi lửa và có các đồng bằng nhỏ hẹp ven biển. | - Thiếu đất canh tác. |
| - Bờ biển dài và khúc khuỷa. | - Động đất, núi lửa phun trào. | |
| - Phát triển nông nghiệp ở các đồng bằng ven biển. | ||
| - Có nhiều cảnh quan đẹp để phát triển du lịch. Xây dựng các hải cảng. | ||
| Khí hậu | Gió mùa và mưa nhiều. | -Tạo nên cơ cấu cây trồng và vật nuôi đa dạng. |
| Có sự phân hóa từ Bắc xuống Nam: Bắc - Ôn đới gió mùa và Nam - Cận nhiệt đới gió mùa. | - Thiên tai: bão, lũ và mùa đông lạnh giá, tuyết rơi nhiều. | |
| Sông ngòi | -Nhỏ, ngắn và dốc. | -Có giá trị thủy điện và tưới tiêu. |
| - Có nhiều suối nước nóng. | -Phát triển du lịch. | |
| Khoáng sản | Nghèo, chỉ có một số loại: than đá, đồng. | Thiếu nhiên liệu để phát triển công nghiêp. |
VẬN DỤNG
Bài tập 2. Thu thập thông tin về một trong các vấn đề sau của Nhật Bản trình độ học vấn, đô thị hoá, cơ cấu dân số theo độ tuổi.
*Trình độ học vấn: Trình độ học vấn đang thấp hơn so với các nước phát triển khác
* Đô thị hóa:
- Nhật Bản là một trong những nước đô thị hóa nhanh nhất thế giới, với hơn 90% dân số của nước này sống trong các khu vực đô thị.
- Đô thị hoá tại Nhật Bản bắt đầu vào những năm 1950, khi nước này trải qua một quá trình phục hưng kinh tế và đô thị hóa tăng nhanh trong suốt những năm 1960 và 1970. Thành phố Tokyo là một trong những thành phố đầu tiên tại Nhật Bản trở thành một trung tâm kinh tế và đô thị lớn, và sau đó, các thành phố khác như Osaka, Nagoya và Fukuoka cũng phát triển rất nhanh.
* Cơ cấu dân số theo độ tuổi:
- Hiện nay, Nhật Bản là một trong những quốc gia có tuổi thọ trung bình cao nhất thế giới, với khoảng 28% dân số là người trên 65 tuổi. Cơ cấu dân số tại Nhật Bản đang trở nên già hơn và đang gặp phải nhiều thách thức về mặt kinh tế và xã hội.
- Tỷ lệ người trên 65 tuổi tại Nhật Bản đang tăng lên đáng kể, trong khi đó tỷ lệ người dưới 15 tuổi lại giảm. Theo ước tính, vào năm 2050, tỷ lệ người trên 65 tuổi tại Nhật Bản sẽ đạt mức trên 40%, trong khi tỷ lệ người dưới 15 tuổi chỉ là khoảng 10%. Điều này đặt ra những thách thức lớn về mặt tài chính, bởi vì những người già sẽ tạo ra áp lực tài chính cho chính phủ và các hệ thống bảo hiểm xã hội.