Giải sách bài tập Lịch sử 8 cánh diều bài 7: Phong trào Tây Sơn thế kỉ XVIII

Câu 1. Phong trào Tây Sơn bùng nổ năm 1771 do một trong những nguyên nhân nào sau đây?

A. Triều đình Mãn Thanh đưa quân xâm lược Đại Việt.

B. Nguyễn Ánh cầu viện vua Xiêm đem quân sang giúp đỡ.

C. Chính quyền phong kiến đã khủng hoảng, suy yếu trầm trọng.

D. Trương Phúc Loan tạo phản, lật đổ chính quyền chúa Nguyễn.

Hướng dẫn trả lời:

C. Chính quyền phong kiến đã khủng hoảng, suy yếu trầm trọng.

Câu 2. Từ năm 1771 đến năm 1789, phong trào Tây Sơn đã giành được những thắng lợi tiêu biểu nào sau đây? 

A. Lật đổ chính quyền chúa Nguyễn, chúa Trịnh, vua Lê, đánh đuổi quân Xiêm và đại phá quân Thanh.

B. Lật đổ chính quyền phong kiến Đảng Trong và Đàng Ngoài, đánh tan quân xâm lược Mông – Nguyên. 

C. Xoá bỏ chính quyền của chúa Nguyễn, đại phá quân Mông – Nguyên và lật đổ chính quyền họ Trịnh.

D. Đánh đuổi quân Minh và quân Xiêm, quân Thanh, xoá bỏ chính quyền vua Lê — chúa Trịnh.

Hướng dẫn trả lời:

A. Lật đổ chính quyền chúa Nguyễn, chúa Trịnh, vua Lê, đánh đuổi quân Xiêm và đại phá quân Thanh.

Câu 3. Ý nào sau đây mô tả sự thất bại của quân Thanh trước quân Tây Sơn?

A. 29 vạn quân Thanh đều bị tiêu diệt ở trận Ngọc Hồi – Đống Đa.

B. Tướng Sầm Nghi Đống và tướng Tôn Sĩ Nghị tử trận ở Thăng Long. 

C. Sau lần bại trận năm 1789, quân Thanh sợ quân Tây Sơn như sợ cọp.

D. Tướng Sầm Nghi Đống phải thắt cổ tự tử, Tôn Sĩ Nghị bỏ chạy về nước. 

Hướng dẫn trả lời:

D. Tướng Sầm Nghi Đống phải thắt cổ tự tử, Tôn Sĩ Nghị bỏ chạy về nước. 

Câu 4. Nội dung nào sau đây không đúng nguyên nhân dẫn đến thắng lợi của phong trào Tây Sơn?

A. Sự ủng hộ và giúp đỡ nhiệt tình của nhân dân Chăm-pa. 

B. Nhờ có sự ủng hộ của đông đảo các tầng lớp nhân dân.

C. Sự lãnh đạo, chỉ huy tài tình của bộ chỉ huy nghĩa quân.

D. Truyền thống yêu nước chống ngoại xâm của dân tộc.

Hướng dẫn trả lời:

A. Sự ủng hộ và giúp đỡ nhiệt tình của nhân dân Chăm-pa. 

Câu 5. Nội dung nào sau đây không đúng ý nghĩa lịch sử về thắng lợi của phong trào Tây Sơn đối với lịch sử dân tộc?

A. Thể hiện và chứng minh sức mạnh to lớn của quần chúng nhân dân. 

B. Xoá bỏ ranh giới sông Gianh đã đặt cơ sở cho việc thống nhất đất nước.

C. Nhờ tài chỉ huy và nghệ thuật quân sự của Nguyễn Huệ – Quang Trung. 

D. Đã góp phần vào bảo vệ nền độc lập và toàn vẹn lãnh thổ của đất nước,

Hướng dẫn trả lời:

C. Nhờ tài chỉ huy và nghệ thuật quân sự của Nguyễn Huệ – Quang Trung. 

Câu 6. Đọc đoạn tư liệu sau đây và trả lời câu hỏi:

“Khi Phúc Khoát chết, thái giám Chủ Đức hầu cùng quốc phủ ngoại tả Đạt quận công Trương Phúc Loan âm mưu đổi di chúc, lập con út là Phúc Thuần [lên thay]... [Phúc Thuần tuổi trẻ, thích chơi bời múa hát, có bệnh... chuyên dùng Phúc Loan, tôn làm Quốc phó. Phúc Loan bán quan, buôn ngục, [đưa ra] hình phạt và thuế má nặng nề... Người họ Nguyễn đều oán mà không dám nói".

(Lê Quý Đôn, Phủ biên tạp lục, NXB Văn hoá – Thông tin, Hà Nội, 2007, tr.87)

a. Cho biết bối cảnh lịch sử của Đàng Trong được phản ánh qua đoạn tư liệu 

b. Phong trào Tây Sơn bùng nổ có phải là một tất yếu lịch sử không? Vì sao?

Hướng dẫn trả lời:

a. Bối cảnh lịch sử Đàng Trong được phản ánh qua tư liệu:

Đoạn trích cho thấy chính quyền chúa Nguyễn ở Đàng Trong vào cuối thế kỉ XVIII đã suy yếu và tồn tại nhiều mâu thuẫn. Bên cạnh đó là sự lộng quyền và tham tàn của Trương Phúc Loan.

b. Phong trào Tây Sơn bùng nổ là một tất yếu lịch sử, vì: 

• Nổ ra trong bối cảnh các chính quyền phong kiến thống trị trên cả nước đã suy yếu và khủng hoảng trầm trọng. Mâu thuẫn giữa nhân dân lao động, đặc biệt là giữa giai cấp nông dân với chính quyền phong kiến, trở nên gay gắt. 

• Phong trào nhận được sự ủng hộ của đông đảo các tầng lớp nhân dân. 

• Giải quyết được các nhiệm vụ lịch sử: lật đổ các chính quyền phong kiến (chúa Nguyễn, chúa Trịnh, vua Lê); đánh đuổi ngoại xâm; đặt cơ sở cho sự nghiệp thống nhất đất nước.

Câu 7. Chọn thông tin cho sẵn sau đây đặt vào các ô từ (1) đến (5) để hoàn thành sơ đồ trong hình 7.1: 

A. Đàng Ngoài rối loạn, Nguyễn Huệ cử Vũ Văn Nhậm ra Bắc dẹp loạn để ổn định tình hình; B. Quân Tây Sơn chiếm phủ thành Quy Nhơn; 

C. Nguyễn Huệ tiến quân ra Bắc lật đổ chúa Trịnh; 

D. Nguyễn Huệ lại tiến quân ra Bắc. Chính quyền vua Lê sụp đổ; 

E. Quân Tây Sơn lật đổ chính quyền chúa Nguyễn  ở Đàng Trong.

Hình 7.1 Sơ đồ một số sự kiện tiêu biểu của phong trào Tây Sơn trong quá trình lật đổ chúa Nguyễn, chúa Trịnh và vua Lê.

Hướng dẫn trả lời:

Câu 8. Quan sát hình 7.2, kết hợp những kiến thức đã học, em hãy:

a. Mô tả trận Rạch Gầm – Xoài Mút. 

b. Cho biết nghệ thuật quân sự của Nguyễn Huệ trong trận đánh này.

Hướng dẫn trả lời:

a. Mô tả trận Rạch Gầm – Xoài Mút

• Cuối năm 1784, vua Xiêm sai tướng Chiêu Tăng và Chiêu Sương đem 5 vạn quân tiến vào Gia Định, với sự dẫn đường của Nguyễn Ánh.

• Nhận được tin báo, Nguyễn Nhạc cử Nguyễn Huệ đem binh thuyền vào đánh đuổi quân Xiêm.  Với sự ủng hộ của nhân dân địa phương, Nguyễn Huệ cho xây dựng trận địa mai phục ở Rạch Gầm - Xoài Mút (một khúc sông Tiền).

• Sáng ngày 19/1/1785, quân Tây Sơn dùng cách đánh nghi binh, dụ quân Xiêm vào trận địa mai phục, rồi đồng loạt tấn công.

b. Nghệ thuật quân sự của Nguyễn Huệ trong trận đánh này

Trận đánh Rạch Gầm Xoài Mút là một ví dụ tiêu biểu về nghệ thuật quân sự của Nguyễn Huệ, người sau này trở thành vị vua Gia Long - người sáng lập triều đại Nguyễn đầu tiên ở Việt Nam.

• Chuẩn bị nghi binh:

Trước khi trận đánh diễn ra, Nguyễn Huệ đã đưa nghi binh (quân đội) của mình vào trận địa và chuẩn bị kỹ càng. Điều này thể hiện khả năng lãnh đạo và tổ chức của ông trong việc tập hợp lực lượng và đặt chúng vào vị trí chiến đấu hợp lý.

• Tận dụng địa hình và sông nước:

Nguyễn Huệ đã khai thác tốt địa hình và sông nước trong trận đánh. Rạch Gầm Xoài Mút có đặc điểm là vùng đất ngập nước và có mạng lưới sông rạch chằng chịt. Ông đã tận dụng vị trí này để thiết lập hệ thống mai phục, giúp quân đội của mình có lợi thế trong chiến thuật.

• Đánh nhanh, tiêu diệt gọn:

Trong trận đánh này, Nguyễn Huệ đã sử dụng chiến thuật đánh nhanh và tiêu diệt gọn lẹ. Quân đội của ông tấn công mạnh mẽ và bất ngờ, tạo ra áp lực lớn đối với đối phương. Sự tập trung và sử dụng linh hoạt lực lượng đã giúp ông nhanh chóng áp đảo kẻ thù và đánh bại chúng.

Như vậy, nghệ thuật quân sự của Nguyễn Huệ trong trận đánh Rạch Gầm Xoài Mút tập trung vào sự chuẩn bị kỹ lưỡng, tận dụng hiệu quả địa hình và sự tập trung lực lượng để thực hiện chiến thuật đánh nhanh, tiêu diệt gọn. Điều này đã mang lại chiến thắng quyết định và ghi dấu ấn về khả năng lãnh đạo và chiến lược của ông.

Câu 9. Đánh giá vai trò của Nguyễn Huệ - Quang Trung trong phong trào Tây Sơn và đối với lịch sử dân tộc.

Hướng dẫn trả lời:

Nguyễn Huệ, còn được biết đến với tên Quang Trung, có vai trò quan trọng và to lớn trong phong trào Tây Sơn và lịch sử dân tộc Việt Nam.

• Lãnh đạo phong trào Tây Sơn

Nguyễn Huệ là một trong những người lãnh đạo chính của phong trào Tây Sơn, cùng với Nguyễn Nhạc và Nguyễn Lữ. Ông dẫn dắt phong trào Tây Sơn từ việc khởi đầu tại khu vực Phú Yên đến khi lật đổ các thế lực phong kiến: chúa Nguyễn ở Đàng Trong, chúa Trịnh ở Đàng Ngoài, và vua Lê triều hậu Lê Trung Hưng. Thành công của ông đã làm rúng động các trung tâm quyền lực truyền thống, thay đổi hoàn toàn bức tranh chính trị ở Việt Nam.

• Xoá bỏ ranh giới sông Gianh và thống nhất đất nước

Nguyễn Huệ đã xoá bỏ ranh giới tỉnh lỵ sông Gianh, đánh bại quân Trịnh ở trận Ngọc Hồi - Đống Đa (1789) và lập nên một triều đại mới là triều đại Nguyễn. Ông đã thống nhất đất nước, kết thúc thời kỳ loạn lạc và xích mích triều đại, đem lại sự ổn định cho quốc gia.

• Kháng chiến và bảo vệ độc lập

Nguyễn Huệ không chỉ là người đứng đầu trong việc thống nhất đất nước, mà còn là lãnh đạo trong hai cuộc kháng chiến quan trọng chống lại quân xâm lược từ Tây Nguyên và quân Trung Quốc. Ông đã bảo vệ vững chắc độc lập dân tộc và giữ vững lãnh thổ quốc gia trong những thời kỳ khó khăn.

• Nhà quân sự tài giỏi

Nguyễn Huệ được biết đến như một nhà quân sự tài giỏi, ông có khả năng tổ chức quân đội mạnh mẽ, thiết lập chiến thuật linh hoạt và tận dụng tốt địa hình trong các trận đánh. Chiến thắng của ông tại trận Ngọc Hồi - Đống Đa (1789) đã chứng minh tài năng lãnh đạo và quân sự của ông.

Tóm lại, vai trò của Nguyễn Huệ - Quang Trung trong phong trào Tây Sơn và đối với lịch sử dân tộc là vô cùng quan trọng. Ông đã lãnh đạo phong trào thống nhất đất nước, đánh bại các thế lực phong kiến, và bảo vệ độc lập dân tộc bằng cách sử dụng tài năng lãnh đạo và nghệ thuật quân sự của mình.