Soạn chi tiết Ngữ văn 9 Cánh diều bài 7: Bếp lửa (Bằng Việt)

CHUẨN BỊ

Câu 1: Đọc trước bài thơ Bếp lửa; tìm hiểu thêm thông tin về nhà thơ Bằng Việt.

Soạn chi tiết:

Bằng Việt, nguyên quán xã Chàng Sơn, huyện Thạch Thất, Thành phố Hà Nội, là một nhà thơ Việt Nam. Ông đã từng là Chủ tịch Hội đồng thơ Hội Nhà văn Việt Nam và Chủ tịch Hội Liên hiệp Văn học Nghệ thuật Hà Nội.

Câu 2: Em nhớ nhất kỉ niệm nào với người thân trong gia đình? Hãy chuẩn bị đề chia sẻ với các bạn điều đó.

Soạn chi tiết:

Lật giở từng trang trong cuốn album, em lại nhớ đến những kỉ niệm bên bà. Đó là kí ức ngọt ngào không thể nào phai mờ trong trí nhớ em. Em còn nhớ như in hình ảnh bà nội với mái tóc bạc phơ đang cặm cụi nhóm bếp sau nhà. Em chạy đến ngồi cùng bà nấu cơm. Khói bốc lên làm em cay mắt. Bà thấy vậy liền lau nước mắt cho em. Bà bảo em ra ngoài chơi cho đỡ nóng. Nhìn bà vất vả nấu cơm, em thương bà lắm! Bà là người vô cùng đặc biệt trong lòng em.

ĐỌC HIỂU

Câu 1: Nhân vật trữ tình trong bài thơ là ai?

Soạn chi tiết:

Nhân vật trữ tình trong bài thơ là người cháu.

Câu 2: Xác định vần và nhịp của các dòng thơ.

Soạn chi tiết:

Nhịp thơ chủ yếu : 4/4.

Vần: chân chủ yếu

Câu 3: Chú ý tính tự sự kết hợp với biểu cảm ở các dòng thơ 4-25

Soạn chi tiết:

Tính tự sự kết hợp biểu cảm: "Tám năm ròng" khoảng thời gian dài đằng đẵng cháu cùng bà vẫn luôn nhóm lên ngọn lửa yêu thương, nồng ấm, ngọn lửa của sự sống, khoảng thời gian đó dẫu trải qua khó khăn nhọc nhằn nhưng chỉ cần có bà vẫn thật bình yên. Tuổi thơ người cháu gắn với bà với bếp lửa yêu thương, gắn với cả tiếng tu hú kêu trên những cánh đồng, như thúc giục người nông dân mau ra ruộng thu hoạch thoát khỏi sự đói khát. Từ "tu hú" được lặp lại ba lần như khẳng định nỗi nhớ của tác giả vì trong văn học nghệ thuật, tiếng chim tu hú là biểu tượng của một sự khắc khoải nhớ nhung da diết khôn nguôi. Tiếng tu hú trở thành một khoảng trời kỷ niệm nhẹ nhàng đậm tình yêu thương giữa tác giả và bà. 

Câu 4: Chú ý những lời nói, việc làm của bà

Soạn chi tiết:

Lời nói: “Bố ở chiến khu, bố còn việc bố", “Mày có viết thư chớ kể này, kể nọ,”, “Cứ bảo nhà vẫn được bình yên!”

Việc làm: “Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen"

Câu 5: Xác định các biện pháp tu từ được sử dụng trong đoạn này.

Soạn chi tiết:

Biện pháp tu từ điệp ngữ “nhóm”, đảo ngữ “lận đận đời bà…”, ẩn dụ “nhóm niềm yêu thương, nhóm niềm chung vui, nhóm dậy cả,...” -> bà nhóm dậy cả một cuộc đời mới, ấm no, hạnh phúc và những kỉ niệm ngọt ngào của tuổi thơ.

Câu 6: Khổ thơ cuối thể hiện cảm xúc gì của nhân vật trữ tình?

Soạn chi tiết:

Khổ thơ cuối là cảm xúc kính yêu người bà của nhân vật trữ tình. Vì trong tiềm thức người cháu luôn có ánh sáng và hơi ấm của bà.

TRẢ LỜI CÂU HỎI

Câu 1: Kết cấu của bài thơ Bếp lửa được tổ chức theo trình tự nào? Cảm hứng chủ đạo của tác giả trong bài thơ là gì?

Soạn chi tiết:

Kết cấu của bài thơ Bếp lửa được tổ chức theo trình tự từ quá khứ đến hiện tại.

Cảm hứng chủ đạo của tác giả trong bài thơ là  tình cảm bà cháu.

Câu 2. Người cháu đã hồi tưởng các kỉ niệm về bà và tình bà cháu ở những thời điểm nào? Trong mỗi kỉ niệm đó, tình bà cháu được thể hiện như thế nào? Người bà có ý nghĩa gì với người cháu?

Soạn chi tiết:

- Người cháu đã hồi tưởng các kỉ niệm về bà và tình bà cháu ở những thời điểm:

+ Năm lên 4 tuổi (nạn đói 1945)

+ Tám năm ở cùng với bà khi cha mẹ đi công tác

+ Năm giặc đốt làng

- Trong mỗi kỉ niệm đó, tình bà cháu được thể hiện:

+ Năm lên 4 tuổi: năm đói

+ Tám năm ở cùng với bà khi cha mẹ đi công tác: bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học, bà kể chuyện những ngày ở Huế, bà dạy dỗ cháu nên người.

+ Năm giặc đốt làng: đốt nhà, bà dặn cháu giữ kín để bố mẹ yên tâm.

- Người bà là tia sáng, chắp cánh ước mơ cho cháu trên mọi chặng đường.

Câu 3: Hình ảnh bếp lửa trong bài thơ có đặc điểm gì? Vì sao khi nhắc đến bếp lửa, người cháu lại nhớ đến bà và ngược lại? Hãy chỉ ra ý nghĩa của hình ảnh bếp lửa được khắc họa trong bài thơ.

Soạn chi tiết:

- Hình ảnh bếp lửa được nhắc đến 12 lần trong bài thơ và là hình ảnh quen thuộc mà bà nhóm lửa mỗi sáng. Khi nhắc đến bếp lửa, người cháu lại nhớ đến bà bởi ngọn lửa tượng trưng cho tình cảm của bà, là ngọn lửa niềm tin mà bà truyền cho cháu.

- Ý nghĩa của hình ảnh bếp lửa: bếp lửa là nơi thắp sáng niềm tin, tình yêu thương to lớn của bà, tiếp nối tình yêu từ bà sang cháu.

Câu 4: Hãy xác định những dòng thơ trong bài có hình ảnh ẩn dụ và nêu tác dụng của các hình ảnh đó. Em thích hình ảnh nào nhất? Vì sao?

Soạn chi tiết:

- Những dòng thơ trong bài có hình ảnh ẩn dụ:

+ Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm

+ Nhóm niềm yêu thương, khoai sắn ngọt bùi

+ Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui

+ Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ

- Em thích hình ảnh: bếp lửa nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ. Bởi vì hình ảnh bếp lửa đã gắn liền với tuổi thơ tác giả, nhắc đến bếp lửa là nhắc đến hình ảnh người bà tần tảo, giàu tình yêu thương. Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ là khơi dậy những kỉ niệm ngọt ngào của tuổi thơ.

Câu 5: Theo em, những điều gì tạo nên sức hấp dẫn của bài thơ Bếp lửa?

Soạn chi tiết:

- Điều tạo nên sức hấp dẫn của bài thơ Bếp lửa:

+ Ngôn ngữ giàu tính biểu đạt.

+ Kết hợp nhuần nhuyễn giữa miêu tả, tự sự và biểu cảm.

+ Hình ảnh thơ gần gũi, giàu liên tưởng, mang ý nghĩa biểu tượng.

+ Nội dung về lòng biết ơn, kính yêu của người cháu đối với bà, với quê hương, đất nước.

Câu 6: Từ bài thơ Bếp lửa, em hãy lí giải vì sao những gì thân thiết nhất của tuổi thơ mỗi người đều có sức tỏa sáng, nâng đỡ con người trong suốt hành trình dài rộng của cuộc đời.

Soạn chi tiết:

Những gì thân thiết nhất của tuổi thơ: Nguồn động lực cho hành trình cuộc đời

Câu nói "Những gì thân thiết nhất của tuổi thơ đều có sức tỏa sáng và nâng đỡ con người trong suốt hành trình dài rộng của cuộc đời" là một lời khẳng định đầy ý nghĩa về tầm quan trọng của tuổi thơ đối với cuộc sống mỗi con người.

Tuổi thơ là khoảng thời gian vô cùng quý giá, là nền tảng cho sự phát triển toàn diện của mỗi con người. Trong giai đoạn này, chúng ta được tiếp nhận những bài học đầu tiên về cuộc sống, được hình thành những giá trị nhân cách và bồi dưỡng những ước mơ, hoài bão. Những gì thân thiết nhất của tuổi thơ, bao gồm tình yêu thương của gia đình, những kỷ niệm đẹp đẽ, những bài học quý giá,... đều có sức ảnh hưởng mạnh mẽ đến con người trong suốt hành trình dài rộng của cuộc đời.

Tình yêu thương của gia đình là nguồn động lực vô giá giúp con người vượt qua những khó khăn, thử thách và hướng đến thành công. Khi được lớn lên trong một gia đình hạnh phúc, tràn đầy yêu thương, con người sẽ cảm thấy an toàn, tự tin và có niềm tin vào cuộc sống.

Những kỷ niệm đẹp đẽ của tuổi thơ là hành trang quý giá giúp con người đối mặt với những khó khăn, thử thách trong cuộc sống. Nhớ về những ngày tháng ấu thơ hồn nhiên, vô tư, con người sẽ có thêm động lực để vượt qua những khó khăn, thử thách hiện tại và hướng đến tương lai tốt đẹp hơn.

Những bài học quý giá học được từ tuổi thơ là kim chỉ nam giúp con người định hướng cuộc sống. Những bài học về lòng trung thực, lòng nhân ái, sự kiên trì,... được học hỏi từ gia đình, nhà trường và xã hội sẽ giúp con người trở thành những người có ích cho xã hội.

Ngoài ra, tuổi thơ còn là giai đoạn bồi dưỡng niềm đam mê. Niềm đam mê là động lực mạnh mẽ giúp con người vượt qua những khó khăn, thử thách và gặt hái thành công. Khi được khám phá và phát triển niềm đam mê từ nhỏ, con người sẽ có cơ hội phát triển toàn diện và đạt được những thành tựu to lớn trong cuộc sống.

Tóm lại, những gì thân thiết nhất của tuổi thơ đều có sức tỏa sáng và nâng đỡ con người trong suốt hành trình dài rộng của cuộc đời. Do đó, mỗi người cần trân trọng và gìn giữ những kỷ niệm đẹp đẽ của tuổi thơ, đồng thời bồi dưỡng cho con em mình những giá trị tốt đẹp để các em có thể phát triển toàn diện và đạt được thành công trong cuộc sống.