Soạn chi tiết Ngữ văn 9 Cánh diều bài 8: Thực hành tiếng Việt câu rút gọn và câu đặc biệt

Câu 1: Tìm câu rút gọn trong những câu dưới đây. Xác định thành phần bị lược bỏ và chỉ ra văn cảnh cho phép hiểu đúng, hiểu rõ nghĩa của mỗi câu rút gọn tìm được.

a) Tiếng hát ngừng. Cả tiếng cười. (Nam Cao)

b) Hai người qua đường đuổi theo nó. Rồi ba bốn người, sáu bảy người. (Nguyễn Công Hoan)

c) Cũng chỉ được bằng ấy câu, ông lão lại lật đật bỏ đi nơi khác. Còn phải kể cho người khác biết chứ. (Kim Lân)

d) Anh cảm thấy yên tâm, và cái ý định đưa vợ con đi chơi đây đó mỗi nơi một tí cho mở mang tầm mắt cứ nhạt dần. Ngại, rất ngại. Ban ngày bận bù đầu lên ở cơ quan. (Trần Đức Tiến)

Soạn chi tiết:

a.

- Câu rút gọn: Cả tiếng cười.

=> Rút gọn VN “ngừng".

- Văn cảnh: Trong tình huống này, việc ngừng cất lên tiếng hát cũng đồng nghĩa với việc cười ngừng lại.

b.

- Câu rút gọn: Rồi ba bốn người, sáu bảy người.

=> Rút gọn VN “đuổi theo nó".

- Văn cảnh: Tính chất hành động trước tiên của hai người là đuổi theo, rồi số lượng người tham gia sau đó tăng tiếp theo.

c.

- Câu rút gọn: Còn phải kể cho người khác biết chứ.

=> Rút gọn CN “Ông lão".

- Văn cảnh: Ông lão chỉ dừng lại ở một câu chuyện mới, sau đó lại nhanh chóng rời khỏi nơi đó để chuyển sang kể tiếp cho người khác.

d.

- Câu rút gọn:

+ Ngại, rất ngại.

+ Ban ngày bận bù đầu lên ở cơ quan.

=> Rút gọn CN “Anh".

- Văn cảnh: Anh muốn thực hiện một kế hoạch với vợ con nhưng ngại, lười và sự bận rộn vào ban ngày khiến ý định đó trở nên khó khăn.

Câu 2: Trong những câu sau, thành phần nào đã bị lược bỏ? Những câu đó được sử dụng trong hoàn cảnh, tình huống giao tiếp nào?

a) Chớ thấy sóng cả mà ngã tay chèo. (Tục ngữ)

b) Đi một ngày đàng, học một sàng khôn. (Tục ngữ)

c) Hãy cứu lấy Trái Đất! (Khẩu hiệu)

d) Sống, làm việc theo Hiến pháp và pháp luật! (Khẩu hiệu)

Soạn chi tiết:

a) Thành phần bị lược bỏ: "Bạn".

=> Được sử dụng trong tình huống cảnh báo, khuyên nhủ hoặc răn dạy dựa trên kinh nghiệm.

b) Thành phần bị lược bỏ: "Bạn".

=> Được sử dụng để khích lệ, khuyên bảo hoặc chia sẻ kinh nghiệm.

c) Thành phần bị lược bỏ: "Chúng ta".

=> Được sử dụng để kích động, cổ vũ hoặc thúc đẩy hành động cụ thể.

d) Thành phần bị lược bỏ: "Chúng ta hãy".

=> Được sử dụng để kêu gọi, khích lệ hoặc tuyên bố mục tiêu.

Câu 3: Tìm câu đặc biệt trong những câu dưới đây. Chỉ ra ý nghĩa, tác dụng của mỗi câu đặc biệt tìm được.

a) Chao ôi! Ông lão nhớ làng, nhớ cái làng quá. (Kim Lân)

b) Khốn nạn! Nào tôi có tiếc gì đâu? (Ngô Tất Tố)

c) Thu! Để ba con đi. (Nguyễn Quang Sáng)

d) Đình chiến. Các anh bộ đội đội nón lưới có gắn sao kéo về đầy nhà Út. (Nguyễn Thi)

e) Một đêm mùa xuân. Trên dòng sông êm ả, cái đồ cũ của bác tài Phán từ từ trôi. (Nguyên Hồng)

Soạn chi tiết:

a) Câu đặc biệt: "Chao ôi!"

=> Ý nghĩa và tác dụng: Câu này thường được sử dụng để thể hiện sự kinh ngạc, ngạc nhiên hoặc tiêu cực đối với tình hình, sự việc hoặc hành động của người khác.

b) Câu đặc biệt: "Khốn nạn!"

=> Ý nghĩa và tác dụng: Câu này thường được sử dụng để bày tỏ sự phẫn nộ, tức giận trước hành động không tốt của người khác hoặc của bản thân.

c) Câu đặc biệt: "Thu!"

=> Ý nghĩa và tác dụng: Câu này thường được sử dụng để chỉ ra hành động quyết định, cắt đứt, hoặc thể hiện sự mạnh mẽ, quyết liệt.

d) Câu đặc biệt: "Đình chiến!"

=> Ý nghĩa và tác dụng: Liệt kê, thông báo về sự tồn tại của sự vật, hiện tượng

e) Câu đặc biệt: "Một đêm mùa xuân."

=> Ý nghĩa và tác dụng: Câu này thường được sử dụng để làm nổi bật một tình tiết quan trọng, tạo ra sự chú ý đặc biệt đến khía cạnh nào đó của câu chuyện.

Câu 4: Viết đoạn văn (khoảng 8 - 10 dòng) nêu cảm xúc của em khi đến thăm một di tích lịch sử, trong đoạn văn có sử dụng câu đặc biệt (hoặc câu rút gọn).

Soạn chi tiết:

Khi đến thăm di tích lịch sử, cảm xúc của em tràn ngập lòng tự hào và kính phục trước vẻ đẹp huy hoàng của di sản văn hóa. Trong không gian trầm mặc, hình ảnh lịch sử hiện ra rõ nét trước mắt, khiến tim em xuyến xao. Cảm giác như thời gian đã ngừng trôi, đưa em quay về quá khứ hào hùng và đong đầy ý nghĩa. Mỗi bước chân đặt lên mảnh đất cố đô, em như nghe thấy tiếng reo hò của lịch sử và khát vọng mãnh liệt của dân tộc. Chao ôi! Đó thật sự là một trải nghiệm không thể nào quên được, khiến em cảm thấy hòa mình vào dòng chảy lịch sử vĩ đại của Tổ quốc, với lòng biết ơn và tự hào sâu sắc. 

- Câu đặc biệt: “Chao ôi!”.