Soạn chi tiết Ngữ văn 9 Cánh diều bài 10: Phân tích bài “Khóc Dương Khuê” (Hoàng Hữu Yên)

CHUẨN BỊ

Câu 1: Đọc trước văn bản Phân tích bài “Khóc Dương Khuê”; tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Hoàng Hữu Yên. 

Bài làm chi tiết:

Thông tin về tác giả Hoàng Hữu Yên:

+ Sinh năm: 1927 tại Nghệ An

+ Học hàm: Phó Giáo sư (1984)

+ Công tác tại Khoa từ 1958 - 1970

+ Nguyên Phó Chủ nhiệm Khoa Văn học, trường đại học Tổng hợp Hà Nội

Câu 2: Liên hệ với những hiểu biết khi đọc hiểu bài thơ Khóc Dương Khuê của Nguyễn Khuyến đã học ở Bài 1 (sách Ngữ văn 9, tập một) để đọc hiểu văn bản này. 

Bài làm chi tiết:

Khóc Dương Khuê là bài thơ khóc bạn rất tha thiết cảm động của Nguyễn Khuyến đối với người bạn tri kỉ tên Dương Khuê của mình. Đây cũng là bài thơ rất nổi tiếng trong nền thơ ca dân tộc. Trong thời loạn lạc bấy giờ, để tìm được một người cùng chí hướng, cùng tiếng nói là một điều khó khăn. Thật may mắn khi Nguyến Nguyễn lại tìm được Dương Khuê để bầu bạn. Dương Khuê là bạn đồng khoa với Nguyễn Khuyến tại khoa thi Hương năm 1864. Dương Khuê đỗ tiến sĩ, làm quan to, để lại nhiều bài thơ hát nói tuyệt bút. Từ bạn đồng khoa rồi phát triển thành bạn tri âm tri kỉ. Bởi vậykhi người bạn ấy mất, Nguyễn Khuyến mới có thơ khóc bạn cảm động và tha thiết như vậy. Có thể xem đây cũng là một bài văn tế được viết bằng thể thơ song thất lục bát. Bài thơ có 38 câu, tuy là thơ nhưng giọng thơ réo rắt thấm đầy lệ.

Câu 3: Chú ý để rút ra điểm giống nhau và khác nhau trong cách phân tích một văn bản thơ (Khóc Dương Khuê - Nguyễn Khuyến) so với cách phân tích một văn bản truyện (Chuyện người con gái Nam Xương - Nguyễn Dữ; Làng - Kim Lân). 

Bài làm chi tiết:

*Giống nhau: Mục đích: Cả hai đều nhằm mục đích hiểu rõ hơn về tác phẩm, ý đồ sáng tác của tác giả, giá trị tư tưởng, nghệ thuật của tác phẩm. -> bàn luận xoay quanh tác phẩm chính.

*Khác nhau:

- Cách phân tích văn bản thơ: Tập trung vào cảm xúc, phân tích hình ảnh và ngôn ngữ thơ, 

- Cách phân tích văn bản truyện: Tập trung vào sự kiện, Phân tích nhân vật và xung đột cốt truyện.

ĐỌC HIỂU

Câu 1: Vấn đề cần làm sáng tỏ ở bài này là gì?

Bài làm chi tiết:

Vấn đề cần làm sáng tỏ ở bài này là: tình bạn cao cả bất chấp sự loạn lạc của xã hội của Dương Khuê - Nguyễn Khuyến.

Câu 2: Các ý gạch đầu dòng làm rõ nội dung nào?

Bài làm chi tiết:

Các ý này khơi gợi lại những kỉ niệm khi xưa của đôi bạn Nguyễn Khuyến - Dương Khuê.

Câu 3: Chữ nào được chú ý phân tích?

Bài làm chi tiết:

Đó là chữ “thôi”

Câu 4: Dấu ba chấm giữa đoạn thơ có ý nghĩa gì? 

Bài làm chi tiết:

Ý nghĩa: chỉ những câu văn nữa vẫn chưa được trích

Câu 5: Chú ý cách tóm tắt ý thơ.

Bài làm chi tiết:

Tác giả tóm tắt ý thơ bằng cách liệt kê những câu thơ thành 1 đoạn

Câu 6: Tại sao phần còn lại của bài thơ lại là phần quan trọng?

Bài làm chi tiết:

Vì diễn tả nỗi đau mất bạn của Nguyễn Khuyến, cảm xúc của cả bài.

Câu 7: Câu văn nào nêu nhận xét chủ quan của người viết?

Bài làm chi tiết:

Đó là câu văn: Giờ này, trước mắt và trong lòng tác giả là cả một sự trống vắng ghê người

Câu 8: Phần kết bài tác giả nêu lên nội dung gì?

Bài làm chi tiết:

Đó là nhận xét, đánh giá về bài thơ Khóc Dương Khuê, là bài thơ viết về tình bạn hay nhất của nền văn học nước nhà.

TRẢ LỜI CÂU HỎI

Câu 1: Mục đích của văn bản Phân tích bài “Khóc Dương Khuê” là gì?

Bài làm chi tiết:

Mục đích: ca ngợi bài thơ là một tuyệt tác viết về tình bạn vĩnh cửu trong nền văn học nước nhà.

Câu 2. Bố cục của văn bản gồm mấy phần? Nội dung chính của mỗi phần là gì?

Bài làm chi tiết:

- Văn bản gồm 3 phần

+ Phần 1 (trong nhiều mối quan hệ … ông đã viết một áng thơ khóc bạn): Giới thiệu vấn đề cần nghị luận.

+ Phần 2 (tiếp … chân thành về tình bạn): Triển khai vấn đề về nghị luận.

+ Phần 3 (còn lại): Tổng kết vấn đề nghị luận.

Câu 3: Tác giả đã phân tích bài thơ theo cách nào? Cách phân tích ấy có tác dụng gì trong việc làm rõ nội dung chính của bài thơ?

Bài làm chi tiết:

- Theo cách phần tích lần lượt các câu thơ trong bài.

- Tác dụng làm rõ từng ý tứ, cảm xúc của tác giả khi mất bạn. 

Câu 4: Chỉ ra luận đề và các luận điểm chính trong văn bản. Em hãy cho biết: Các luận điểm trong văn bản có làm sáng tỏ được luận đề không? Vì sao?

Bài làm chi tiết:

- Luận đề: Tình bạn lấp lánh bất chấp sự thay đổi của thời thế và cảnh ngộ riêng.

- Luận điểm 1: Tất cả nỗi đau mất bạn dường như dồn nén vào câu lục bát mở đầu này.

- Luận điểm 2: Với Nguyễn Khuyến, sau giây phút bình tĩnh lại, cả một quãng đời thanh xuân thơ mộng, êm đẹp đầy ắp kỉ niệm về tình bạn lần lượt hiện ra cụ thể, sinh động, sống dậy trong lòng và trước mắt tác giả cũng như độc giả.

- Luận điểm 3: Với mạch cảm xúc ấy, tác giả đưa chúng ta về những ấn tượng mới khó quên trong lần gặp gỡ cuối cùng của ông với bạn cố tri Dương Khuê.

- Luận điểm 4: Phần còn lại gồm mười sáu câu là phần quan trọng của tác phẩm Khóc Dương Khuê, diễn tả nỗi đau không còn bạn nữa!

- Luận điểm 5: Mấy câu kết của đoạn này làm hiện lên hình tượng nỗi đau khôn tả, tiếng khóc không nước mắt, nỗi đau dường như đã dồn cả vào lòng.

- Các luận điểm làm sáng tỏ được luận đề vì những luận điểm trên đã được tác giả triển khai rất chi tiết và rõ ràng.

Câu 5: Dẫn ra một số bằng chứng cho thấy tác giả đã sử dụng cách trình bày kết hợp nêu vấn đề khách quan và phát biểu ý kiến chủ quan

Bài làm chi tiết:

- Nêu vấn đề khách quan:

+ Trước ông, Phạm Thái chẳng đã viết văn tế Trương Đăng Thụ và sau ông, Phan Bội Châu cũng viết văn tế Phan Châu Trinh.

+ Nỗi đau mất bận hiện ra dưới nhiều cung bậc: lúc bộc phát, lục ngậm ngùi nuối tiếc, lúc lắng đọng thấm sâu, chi phối tuổi già của tác giả.

- Phát biểu ý kiến chủ quan:

+ Tiếc thay đó lại là sự thật nghiệt ngã!

+ Kì tái ngộ quý hóa biết dường nào!

+ Đúng là nỗi mừng biết lấy chi cân?

Câu 6: Từ văn bản trên, em rút ra được kinh nghiệm nào về cách thức phân tích một bài thơ?

Bài làm chi tiết:

Em rút ra được kinh nghiệm từ văn bản trên là: khi phân tích một tác phẩm thơ ta cần chia luận điểm theo cảm xúc, tư tưởng của tác giả. Đưa ra thêm những dẫn chứng tương tự, trình bày kết hợp nêu vấn đề khách quan và phát biểu ý kiến chủ quan.