Giải chi tiết Tiếng việt 5 CTST bài: Ôn tập giữa học kì I

TIẾT 1

Câu 1: Bắt thăm, đọc thành tiếng “Mùa cơm mới” và trả lời câu hỏi:

1. Đọc đoạn từ đầu đến "đôi tay mềm" và trả lời câu hỏi:

Cách mặt trời nấu cơm có gì thú vị?

2. Đọc đoạn từ đầu đến "đôi tay mềm" và thực hiện yêu cầu:

Tìm những hình ảnh nói lên nỗi vất vả của mẹ.

3. Đọc đoạn từ “Khói trời” đến hết và trả lời câu hỏi:

Bạn nhỏ trong bài thơ đã làm những việc gì cho mẹ? Những việc làm ấy nói lên điều gì.

4. Đọc đoạn từ “Khói trời” đến hết và trả lời câu hỏi:

Khổ thơ cuối bài nói về điều gì?

Bài làm chi tiết:

1. Mặt Trời nấu cơm bằng những vật liệu từ thiên nhiên (mây vàng, khói trời).

2. Khói trời hun nắng như nung

Gió vung từng nắm xuống đồng sém cây

    Mẹ em lượm cả bóng mây

Mang theo cái nắng đỏ gay về nhà.

3. Bạn nhỏ trong bài thơ đã pha trà, chuẩn bị ghế và quạt mát cho mẹ. Những việc làm ấy cho thấy tình yêu thương và sự quan tâm của bạn nhỏ dành cho mẹ.

4. Khổ thơ cuối nói về bữa cơm nhà với hương cơm mới thơm lừng. Sau một ngày làm lụng vất vả của mẹ, bữa cơm càng thêm ngon, khi mà thiên nhiên cũng chiều lòng người.

Câu 2: Tìm và nêu tác dụng của các hình ảnh so sánh, nhân hoá trong bài thơ “Mùa cơm mới”.

Bài làm chi tiết:

Hình ảnh so sánh:

- Mây vàng như những sợi rơm

- Khói trời hun nắng như nung

- Nước tươi biêng biếc như là gương soi

Hình ảnh nhân hóa:

- Mặt trời ham chơi, giữa trưa mới vội vàng nấu cơm

- Gió vung từng nắm xuống đồng

- Mặt trời nheo mắt nhìn em/Ý chừng biết lỗi nên đền bóng râm.

- Mời ông trời xuống vui chung tiếng cười.

=> Tác dụng: Làm cho cách diễn đạt gợi hình, gợi cảm, mô tả bức tranh thiên nhiên sinh động với các sự vật có suy nghĩ và hành động như con người.

TIẾT 2

Câu 1: Thực hiện yêu cầu:

a. Đặt câu để phân biệt các từ sau:

- xách

- khiêng

- vác

b. Tìm thêm 2 - 3 từ đồng nghĩa với các từ ở bài tập a.

Bài làm chi tiết:

a. 

- Bà xách làn đi chợ.

- Cái tủ này to nên cần ba người để khiêng nó vào nhà.

- Chú Tư vác bao gạo trên vai.

b. Từ đồng nghĩa với các từ ở bài tập a: đeo, kẹp…

Câu 2:  Tìm 3 - 4 từ đồng nghĩa:

a. Cùng chỉ màu vàng. 

b. Cùng chỉ màu xanh. 

c. Cùng chỉ màu đỏ.

Bài làm chi tiết:

Từ đồng nghĩa là:

a. vàng hoe, vàng vọt, vàng xuộm, vàng ươm, vàng ối,...

b. xanh tươi, xanh biếc, xanh lơ, xanh ngắt, xanh rì,...

c. đỏ tươi, đo đỏ, đỏ gay, đỏ hoe, đỏ chót, đỏ au, đỏ ối, đỏ ửng,..

Câu 3: Viết đoạn văn (từ 4 đến 5 câu) tả cảnh đồi núi hoặc cánh đồng, trong đó có 2 - 3 từ đồng nghĩa chỉ màu sắc. Chỉ ra các từ đồng nghĩa đã sử dụng.

Bài làm chi tiết:

Buổi sáng sớm ban mai, mây trắng vờn quanh, Ba Vì thấp thoáng sau làn sương mỏng, trông càng thêm huyền ảo. Buổi trưa, nắng trung du xứ Đoài vàng như hổ phách. Không khí trong veo. Nắng phủ vàng rực triền núi, lấp lánh trên những tán cổ thụ của đại ngàn. Càng về chiều, màu núi càng tím sẫm lại, nổi bật trên nền ráng đỏ của hoàng hôn. Núi Ba Vì lúc ấy trông kì vĩ lạ lùng! Trải dài ven chân núi là những dãy đồi chập chùng, nhấp nhô như sóng lượn. Màu vàng nâu của những trảng cỏ tranh xen lẫn màu xanh ngăn ngắt của đồng cỏ..

TIẾT 3

Câu 1: Thực hiện yêu cầu:

a. Tra từ điển đề tìm nghĩa gốc và 2 - 3 nghĩa chuyển của từ “ăn”.

b. Đặt câu để phân biệt các nghĩa của từ “ăn” tìm được ở bài tập a.

Bài làm chi tiết:

a. Nghĩa gốc: Cho vào cơ thể qua miệng

Nghĩa chuyển:

Tiếp nhận, tiêu thụ

Ăn uống nhân dịp mừng, dịp lễ

Phá hư, hủy hoại dần

b. Đặt câu:

Ăn nhiều rau xanh và hoa quả để đẹp da.

Xe này ăn tốn xăng.

Hàng năm, gia đình tôi đều về quê ăn tết cùng ông bà.

Nước mưa ăn mòn kim loại.

Câu 2: Đọc các đoạn thơ sau và thực hiện yêu cầu:

a. Nắng vàng tươi rải nhẹ                   b. Chiều qua cỏ héo rũ

    Bưởi tròn mọng trĩu cành                   Vì nắng nóng cỏ ơi

    Hồng chín như đèn đỏ                        Sớm nay tươi lại rồi

    Thắp trong lùm cây xanh                   Nhờ uống sương đêm đấy

- Từ “tươi” trong mỗi đoạn thơ được dùng với nghĩa gốc hay nghĩa chuyển?

- Đặt 1 - 2 câu có từ “tươi” mang nghĩa chuyển.

Bài làm chi tiết:

- Từ “tươi” trong đoạn thơ a được dùng với nghĩa chuyển, đoạn b được dùng với nghĩa gốc.

- Đặt câu:

+ Chữ viết còn tươi nét mực.

+ Mặt tươi như hoa.

+ Bữa cơm hôm nay tươi hơn hôm qua.

Câu 3: Đọc các thành ngữ, tục ngữ sau và thực hiện yêu cầu:

a. Chỉ ra cặp từ đồng nghĩa trong mỗi thành ngữ, tục ngữ.

b. Đặt câu với 1 - 2 thành ngữ, tục ngữ đã cho.

Bài làm chi tiết:

Đặt câu:

a. 

- Ở hiền gặp lành: hiền - lành

- Nhìn xa trông rộng: nhìn - trông

- Non xanh nước biếc: xanh - biếc

b. 

- Công ty phát triển nhờ đội ngũ lãnh đạo biết nhìn xa trông rộng.

- Truyện cổ tích dạy ta bài học ở hiền gặp lành.

Câu 4: Đọc đoạn thơ sau và thực hiện yêu cầu:

Mười lăm năm…mỗi sáng chiều

Bác Hồ chăm chút, nâng niu từng cành

Cây càng khỏe, lá càng xanh

Như miền Nam đó trưởng thành nở hoa

Cành cao che mát sân nhà

Từng ôm bóng dáng Cha già sớm trưa

Dạn dày sương gió nắng mưa

Trái ngon vẫn đậu đợi mùa chín thơm

Mặc cho lửa đạn mưa bom

Ong xây bọng mật trong vòm lá xanh

Đã nghe thơm nắng Ba Đình

Ngọt mùa vú sữa bờ kênh Tháp Mười

Cây ơi! Ơn Bác đời đời

Bác đi - Con cháu thay Người chăm cây!

                                                Quốc Tấn

a. Tìm các danh từ được viết hoa đề thể hiện sự tôn trọng đặc biệt trong đoạn thơ.

b. Việc viết hoa các danh từ đó nói lên tình cảm gì của tác giả và nhân dân Việt Nam đối với Bác Hồ?

Bài làm chi tiết:

a. Bác Hồ, Cha, Bác, Người.

b. Việc viết hoa các danh từ đó cho thấy tình cảm yêu mến, kính trọng và biết ơn của tác giả và nhân dân Việt Nam đối với Bác Hồ

TIẾT 4

Đề bài: Viết bài văn tả một cơn mưa.

Bài làm chi tiết:

Mùa hạ là mùa của ánh nắng vàng nhuộm hết cả những con đường với những cơn gió mát lành, giúp cho cái nắng gắt như được giảm xuống, là mùa của những tiếng ve kêu lẫn trong những cành hoa phượng đỏ rực cả một góc trời. Và hơn hết, em yêu nhất chính là những cơn mưa rào chợt đến chợt đi tưới mát tất cả vạn vật.

Buổi chiều hôm ấy, trời bỗng nhiên oi ả hơn mọi ngày. Ánh nắng như chói chang hơn, cả một vùng không hề có lấy một chút gió nào. Ai ai cũng cảm thấy mệt mỏi, những chiếc quạt máy như không đủ công suất để phục vụ cho tất cả mọi người nữa. Chúng chỉ chạy một cách lờ đờ. Ngay cả với những hàng cây cổ thụ và những bãi cỏ dài mấy hôm nay cũng như không còn sức sống nữa. Chúng như héo rũ, không còn được đung đưa theo những cơn gió như thường ngày.

Ai cũng mong có một cơn mưa mát lành tới để làm dịu bớt cái oi nóng của những ngày hè. Và rồi, chỉ khoảng nửa tiếng sau đó, trời đất như thay đổi. Những đám mây đen sì từ chân trời bay về. Trời bỗng nổi lên những trận gió lớn như mang biết bao hơi lạnh từ biển vào trong đất liền. Trẻ con cùng nhau reo vui, chào đón cơn mưa đến với niềm vui hân hoan, hạnh phúc.

Và rồi “Ầm ầm!” một tia chớp như xé toạc cả bầu trời cùng với tiếng sấm ì ùng. Ngay lập tức, người lớn vội vàng chạy về nhà đóng cửa, cất đồ, quần áo phơi ở bên ngoài. Lũ trẻ thì cười vui sướng, hẹn cùng nhau đá bóng dưới trời mưa. Hoạt động của con người như nhanh hơn để chạy đua với thời tiết. Những hạt mưa lớn bắt đầu rơi “lộp bộp” ở trên mái hiên, trên những con đường.

Và nhanh chóng sau đó, cơn mưa lớn bắt đầu rơi như trút, những hạt mưa mát lạnh đậu xuống như xua tan hết tất cả cái oi nóng của mùa hè, làm cho lòng người cũng cảm thấy trong lành vui sướng hơn bao giờ hết. Cơn mưa tưới mát vạn vật, mang đến cho con người và thiên nhiên một sức sống mới hơn bao giờ hết. Cây cối như được gột rửa, tẩy đi hết những bụi bẩn của những ngày qua.

Cơn mưa mùa hạ tới nhanh mà đi cũng nhanh. Sau cơn mưa, tất cả mọi thứ như được khoác thêm một lớp áo mới, tươi mát và trong xanh hơn bao giờ hết. Mọi vật cùng vui sướng khi được tắm mát sau rất nhiều ngày oi bức. Phía xa xa, trên bầu trời trong xanh sau trận mưa, bỗng nhiên xuất hiện những tia sáng lung linh, cong cong vươn lên giữa bầu trời, đó là cầu vồng sau mưa.

Mưa mùa hạ không chỉ tưới mát sức sống cho vạn vật mà còn làm cho con người cảm thấy yêu đời hơn bởi những gì mà nó đem tới. Những cơn mưa chợt tới chợt đi đã trở thành một hình ảnh tượng trưng cho mùa hè, giúp chúng ta được gần nhau hơn, để có những phút giây gần bên nhau, cùng lắng nghe những tiếng mưa rơi bên hiên nhà.

TIẾT 5

Đề bài: Viết chương trình cho một hoạt động do lớp em dự kiến tổ chức nhân ngày Nhà giáo Việt Nam.

Gợi ý:

a. Lớp em dự kiến tổ chức hoạt động gì nhân ngày Nhà giáo Việt Nam?

- Hội diễn văn nghệ

- Lễ tri ân thầy cô

- ?

b. Bản chương trình hoạt động đó gồm những nội dung gì?

Bài làm chi tiết:

I. Mục đích:

Chúc mừng và bày tỏ lòng biết ơn thầy cô giáo nói chung và cô giáo chủ nhiệm nói riêng.

II. Phân công chuẩn bị:

- Bánh kẹo, hoa quả, chén, đĩa, hoa,...: Tâm Như, Mỹ Anh, Hà My

- Trang trí: Quang, Thành, Minh

- Báo tường: Ngọc, Tuấn Anh, Cường, Ngân Hà.

- Dẫn chương trình: Lớp phó Thu Hương

- Tiết mục văn nghệ: Đội văn nghệ lớp chuẩn bị 3 tiết mục (2 bài hát và 1 bài múa)

- Kịch câm: Tuấn, Nam, Thành (chủ đề nhớ ơn thầy cô)

- Tiết mục hát tập thể bài "Người thầy": Cả lớp

- Dọn vệ sinh lớp sau buổi lễ: Cả lớp.

III. Chương trình cụ thể:

- Giới thiệu thành phần tham gia và chương trình văn nghệ chào mừng ngày 20/11: Lớp phó Thu Hương.

- Chương trình văn nghệ mở đầu bài hát: "mái trường mến yêu"

- Phát biểu chúc mừng và tặng hoa thầy cô: Lớp trưởng Thủy Minh

- Giới thiệu báo tường của lớp: Ngân Hà

- Biểu diễn: Diễn kịch

- Tiết mục múa "Cô ơi"

- Thầy cô phát biểu cảm nghĩ

- Tiết mục hát "Bụi phấn"

- Thầy cô và cả lớp cùng hát chung bài "Người thầy" và liên hoan bánh kẹo, trò chuyện, kết thúc buổi lễ.

TIẾT 6 VÀ TIẾT 7

Câu 1: Đọc bài và thực hiện yêu cầu: NHỮNG VAI DIỄN THÚ VỊ

Tìm ý trả lời đúng cho các câu hỏi dưới đây:

a. Buổi sáng đầu tuần, cô Oanh thông báo với lớp điều gì?

- Cả lớp sẽ cổ vũ đội kịch trong hội diễn văn nghệ của trường.

- Cả lớp sẽ đóng kịch trong hội diễn văn nghệ của trường.

- Cả lớp sẽ xem kịch trong hội diễn văn nghệ của trường.

- Cả lớp sẽ xem các tiết mục trong hội diễn văn nghệ của trường.

b. Vì sao cả lớp phần khích khi nhận vai diễn được phân công?

- Vì được tham gia hội diễn văn nghệ của trường.

- Vì được xem kịch trong hội diễn văn nghệ.

- Vì hầu như đó là vai diễn đầu tiên với đa số các bạn.

- Vì vở kịch sắp diễn có đến ba mươi binh lính.

c. Những từ nào cho thấy Nguyên rất coi trọng vai diễn của mình?

- thú vị 

- hấp dẫn 

- hoan hỉ 

- nghiêm nghị

d. Những hành động nào của mẹ giúp Nguyên thêm hào hứng?

- Động viên Nguyên về vai diễn.

- Gật đầu hưởng ứng lời Nguyên kể.

- Chăm chú nghe Nguyên kể chuyện.

- Yên lặng nhìn Nguyên say ngủ.

e. Cặp từ nào dưới đây là từ đồng nghĩa?

- phấn khích - hào hứng 

- thú vị - tưng bừng

- hứng thú - tưng bừng 

- phấn khích - thú vị

g. Trong câu “Nhìn Nguyên, mẹ thấy một điều thật giản đơn và đẹp đẽ mà cô Oanh đã làm: Gieo cho học trò niềm vui từ những việc làm tưởng như rất nhỏ.”, từ “gieo” được dùng với nghĩa nào?

- Rắc hạt giống để cho mọc mắm, lên cây.

- Làm cho nảy sinh, phát triển và lan truyền.

- Thả cho con xúc xắc rơi xuống để tính điểm.

- Thả cho thân mình rơi xuống, buông xuống tự do.

Trả lời câu hỏi và thực hiện các bài tập dưới đây:

h. Chi tiết “Nguyên đã chìm sâu vào giấc ngủ nhưng trên môi cậu vẫn còn đọng lại nụ cười rất tươi.” nói lên điều gì?

i. Vì sao mẹ của Nguyên tin các con đều có thể lớn lên từ những niềm vui bé nhỏ mà cô giáo đã gieo?

k. Đặt một tên khác cho câu chuyện và giải thích lí do em chọn tên đó.

l. Đặt 2 - 3 câu kể về một niềm vui của em ở trường, trong đó có sử dụng từ đồng nghĩa với từ “vui”.

Bài làm chi tiết:

a. Buổi sáng đầu tuần, cô Oanh thông báo với lớp điều gì?

- Cả lớp sẽ đóng kịch trong hội diễn văn nghệ của trường.

b. Vì sao cả lớp phần khích khi nhận vai diễn được phân công?

- Vì hầu như đó là vai diễn đầu tiên với đa số các bạn.

c. Những từ nào cho thấy Nguyên rất coi trọng vai diễn của mình?

- hoan hỉ 

- nghiêm nghị

d. Những hành động nào của mẹ giúp Nguyên thêm hào hứng?

- Động viên Nguyên về vai diễn.

- Chăm chú nghe Nguyên kể chuyện.

e. Cặp từ nào dưới đây là từ đồng nghĩa?

- phấn khích - hào hứng 

g. Trong câu “Nhìn Nguyên, mẹ thấy một điều thật giản đơn và đẹp đẽ mà cô Oanh đã làm: Gieo cho học trò niềm vui từ những việc làm tưởng như rất nhỏ.”, từ “gieo” được dùng với nghĩa nào?

- Làm cho nảy sinh, phát triển và lan truyền.

h. Chi tiết “Nguyên đã chìm sâu vào giấc ngủ nhưng trên môi cậu vẫn còn đọng lại nụ cười rất tươi.” cho thấy sự hào hứng, niềm vui và sự tự tin ở Nguyên sau khi được mẹ động viên về vai diễn.

i. Vì mẹ tin tưởng ở cô giáo và các con, tin rằng những niềm vui ấy sẽ cho các con trải nghiệm thú vị cùng những bài học đáng nhớ.

k. Đặt tên khác: Niềm vui của em. Em chọn tên này vì em thấy được sự hào hứng và niềm vui của các bạn học sinh khi lần đầu được đóng kịch.

l. Niềm vui khi ở trường của em đó là được tham gia câu lạc bộ Họa sĩ nhí. Mỗi lần họp cùng các bạn trong câu lạc bộ em lại thấy rất hào hứng. Em được cùng các bạn nói chuyện, chơi đùa và vẽ những bức tranh đầy sắc màu.

Câu 2: Thực hiện một trong hai đề bài sau:

a. Viết bài văn tả một đêm trăng đẹp.

b. Viết bài văn tả một cảnh đẹp sông nước (biển, hồ, sông, suối,...) mà em biết.

Bài làm chi tiết:

a. Trời chưa tối hẳn, nền trời mới chuyển màu lam mà đã thấy mặt trăng tròn vành vạnh trên nền trời. Đến khi màn đêm buông xuống thì mặt trăng đã lên cao hơn và sáng hơn. Trăng rằm tháng Tám đêm nay mới đẹp làm làm sao.

Trên những ngọn tre cao vút trăng treo lơ lửng, tròn như vành nón của mẹ. Màu vàng bạc tỏa xuống mọi cảnh vật thứ ánh sáng dịu mát và mê đắm lòng người. Gió thu khẽ thổi, làm lay động từng chiếc lá trong vườn như đang thì thầm trò chuyện. Những chú dế mèn thi thoảng cất lên những bản nhạc nghe thật là vui tai.

Em cùng với các bạn và anh chị lớn hơn trong xóm ríu rít rủ nhau đi rước đèn phá cỗ đêm rằm Trung thu. Đi qua cánh đồng lúa mới thấy quê hương mình đẹp biết bao nhiêu. Cánh đồng lúa như một thảm vàng óng ánh, bồng bềnh như những cánh sóng trải dài đến tít tắp. Con đường mà chúng em đi qua không có đèn điện mà vẫn sáng rõ chính là nhờ ánh trăng rằm đêm nay. Đoàn rước kiệu chúng em vừa đi vừa gõ trống, cười nói xôn xao khiến cho xóm nhỏ trở nên rộn ràng hơn. Những chiếc đèn ông sao, đèn lồng, đèn cá chép,... làm thành những đốm sáng lung linh dưới ánh trăng. Đi hết một vòng quanh xóm, chúng em về sân kho phá cỗ và chơi đùa.

Đến mười giờ đêm, khi tất cả đã thấm mệt thì ai về nhà nấy trong tâm trạng hân hoan khó tả. Đêm đã về khuya, trăng lên cao tận đỉnh đầu và ánh trăng cũng trở nên bàng bạc hơn. Tất cả mọi vật như đang chìm vào trong tĩnh mịch để nghỉ ngơi sau một ngày dài lao động.

Em rất yêu ánh trăng rằm trên quê hương em. Bởi trăng rằm không chỉ tròn và đẹp mà nó còn gợi lên sự thanh bình, yên ấm và hạnh phúc. Ánh trăng hòa bình luôn nhắc nhở e phải cố gắng học tập thật giỏi để góp phần xây dựng quê hương mình ngày một giàu đẹp hơn.

b.  Quê ngoại em ở Hòa Bình – cửa ngõ vùng Tây Bắc trùng điệp núi non. Nhà bà ngoại nằm ngay ven dòng sông Đà nên con sông này là nơi lưu giữ không ít những kỉ niệm ngày hè của em.

    Dòng sông Đà yên bình, trong lành lắm! Từ trên cao nhìn xuống, dòng sông như hòa với núi đồi xanh ngát. Không giống dòng sông Hồng đỏ nặng phù sa, sông Đà chỉ lặng lẽ mang một màu xanh ngọc bích. Bầu trời xanh thẳm và núi non cây cối xanh um đã soi bóng làn nước trong vắt để tạo nên màu sắc độc đáo này. Bờ bãi sông Đà nhỏ hẹp. Một vài chiếc thuyền, chiếc ghe neo đậu để đánh bắt tôm cá. Đêm đêm, vẻ yên bình ven sông càng rõ rệt. Ánh điện lấp lánh như muôn vì sao sa phản chiếu làn nước. Nước háo hức đón lấy thứ ánh sáng ấy để mình cũng tỏa sáng. Mấy cửa hàng, mấy quán cà phê ven bờ đê phát những bản nhạc êm dịu “Hòa Bình mến yêu ơi! Thành phố bên sông Đà…”

    Mùa mưa, ông trời đổ muôn thác nước xuống nhân gian. Dòng nước kia cũng biến mất sự yên ả và màu xanh mát. Chẳng rõ sông giận giữ hay mừng vui, chỉ biết chúng cứ cuồn cuộn chảy. Làn nước khi đục ngầu, khi trắng xóa. Từng con sóng nhô cao khỏi mặt nước, liên tiếp nhau xuôi dòng. Em thích nhất những ngày đập thủy điện xả nước. Từng dòng nước trắng xóa ào ra như những làn khói dày đặc. Dòng chảy phóng lên rất cao rồi dội xuống hạ lưu. Chúng chảy một đoạn khá dài, biến thành những con sóng dữ dội dạt sang hai bên bờ. Dòng nước như vừa biểu diễn một màn xiếc hấp dẫn vậy.

    Mỗi chiều hè, mấy chị em em lại ra bờ đê thả diều. Những cánh diều phấp phới trong gió. Em lại thấy yêu dòng sông này đến kì lạ. Dòng sông như chính cái tên của mảnh đất “Hòa Bình” – thanh bình, yên ả, tươi đẹp.