Hướng dẫn giải nhanh sinh học 11 Cánh diều bài 1: Khái quát về trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng

MỞ ĐẦU

Câu 1: Năng lượng chủ yếu cung cấp cho sinh vật trên Trái Đất bắt nguồn từ đâu và được hấp thụ, chuyển hóa như thế nào?

Hướng dẫn trả lời:

Năng lượng chủ yếu cung cấp cho sinh vật trên Trái Đất bắt nguồn từ năng lượng ánh sáng: Sinh vật quang tự dưỡng hấp thụ và chuyển hóa thành năng lượng hóa học tích lũy trong các hợp chất hữu cơ sử dụng cho các hoạt động sống, đồng thời cung cấp nguyên liệu và năng lượng cho hoạt động sống của các sinh vật khác.

I. QUÁ TRÌNH TRAO ĐỔI CHẤT VÀ CHUYỂN HÓA NĂNG LƯỢNG TRONG SINH GIỚI

Câu 1: Cho biết vai trò của sinh vật tự dưỡng trong sinh giới.

Hướng dẫn trả lời:

Sinh vật tự dưỡng là các sinh vật có khả năng tổng hợp chất hữu cơ từ các chất vô cơ, là sinh vật sản xuất, cung cấp nguyên liệu và năng lượng cho các sinh vật trong sinh giới.

Câu 2: Quan sát hình 1.1 trang 6 và mô tả quá trình chuyển hóa vật chất và năng lượng trong sinh giới.

Hướng dẫn trả lời:

Quá trình chuyển hóa vật chất và năng lượng trong sinh giới: Năng lượng ánh sáng được sinh vật sản xuất hấp thụ và chuyển hóa thành năng lượng hóa học tích lũy trong các hợp chất hữu cơ → cung cấp cho hoạt động sống của các sinh vật tiêu thụ và phân giải. Năng lượng được giải phóng từ các sinh vật sản xuất, tiêu thụ và phân giải trở lại mội trường dưới dạng nhiệt.

Câu 3: Quan sát hình 1.2 trang 6 và mô tả các giai đoạn của quá trình chuyển hóa năng lượng trong sinh giới.

Hướng dẫn trả lời:

Quá trình chuyển hóa năng lượng gồm ba giai đoạn: tổng hợp, phân giải và huy động năng lượng.

• Ttổng hợp: Sinh vật quang tự dưỡng chuyển hóa năng lượng ánh sáng thành năng lượng hóa học.

• Phân giải: Biến đổi các chất hữu cơ lớn thành các phân tử nhỏ hơn, tạo ATP.

• Huy động năng lượng: Các liên kết giữa các gốc phosphate trong ATP bị phá vỡ, giải phóng năng lượng cung cấp cho các hoạt động sống. Một phần giải phóng dưới dạng nhiệt tỏa ra môi trường.

II. QUÁ TRÌNH TRAO ĐỔI CHẤT, CHUYỂN HÓA NĂNG LƯỢNG Ở CẤP TẾ BÀO VÀ CẤP CƠ THỂ

Câu 4: Hãy phân tích mối quan hệ giữa trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng ở cấp tế bào và cấp cơ thể.

Hướng dẫn trả lời:

Trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng ở cấp tế bào và cấp cơ thể có mối quan hệ mật thiết với nhau:

• Cơ thể lấy chất dinh dưỡng và năng lượng từ môi trường → sử dụng trực tiếp hoặc biến đổi thành chất khác.

• Tế bào sử dụng nguyên liệu nhận được để thực hiện quá trình trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng ở cấp độ tế bào cung cấp năng lượng cho các hoạt động sống khác.

• Các chất không sử dụng sẽ được đào thải ra ngoài môi trường.

• Quá trình trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng được điều hòa thông qua hormone hoặc hệ thần kinh.

•  Quá trình trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng ở cấp tế bào và cấp cơ thể có mối quan hệ mật thiết với nhau, cấp độ này là tiền đề của cấp độ kia và ngược lại.

III. VAI TRÒ CỦA TRAO ĐỔI CHẤT VÀ CHUYỂN HÓA NĂNG LƯỢNG ĐỐI VỚI SINH VẬT

Câu 5: Cho biết vai trò của trao đổi chất vào chuyển hóa năng lượng đối với sinh vật. Nêu ví dụ minh họa.

Hướng dẫn trả lời:

• Vai trò: Cung cấp năng lượng và nguyên liệu cho cơ thể, thải các chất dư thừa ra ngoải môi trường

• Ví dụ: Cơ thể người lấy từ môi trường O2, nước và thức ăn; chuyển hoá chúng thành nguyên liệu và năng lượng; thải ra môi trường khí CO2 và các chất thải khác, một phần năng lượng trả lại môi trường dưới dạng nhiệt.

Luyện tập: Tìm hiểu thông tin và hoàn thành bảng 1.1 trang 6.

Hướng dẫn trả lời:

VẬN DỤNG

Câu 1: Cho biết ý nghĩa của việc trồng và bảo vệ cây xanh.

Hướng dẫn trả lời:

• Cung cấp oxy cho sự sống của các sinh vật.

• Điều hòa carbon dioxide trong không khí giúp giảm bớt hiện tượng hiệu ứng nhà kính.

• Tổng hợp chất hữu cơ, cung cấp thức ăn cho sinh vật khác.

• Cung cấp thức ăn và nơi ở cho nhiều loài sinh vật.

• Giúp bảo vệ đất, nước ngầm; hạn chế thiên tai

• Cung cấp đủ nguyên, nhiên liệu cho con người.