Tình huống truyện Lặng lẽ Sa Pa là cuộc gặp gỡ tình cờ của mấy người khách trên chuyến xe lên Sa Pa với anh thanh niên làm công tác khí tượng trên đỉnh Yên Sơn. Tác giả tạo ra tình huống như vậy nhằm mục đích khắc họa đầy đủ nhân vật chính là anh thanh niên một cách tự nhiên. Qua đó làm nổi bật chủ đề của tác phẩm: Trong cái lặng lẽ, vắng vẻ trên núi cao Sa Pa, nơi mà nghe tên người ta chỉ nghĩ đến sự nghỉ ngơi, vẫn có bao nhiêu người đang ngày đêm làm việc miệt mài, say mê cho đất nước.