Soạn SBT Ngữ văn 11 Cánh diều Bài 4 Văn bản thông tin: Tạ Quang Bửu - Người thầy thông thái

TẠ QUANG BỬU - NGƯỜI THẦY THÔNG THÁI 

(HÀM CHÂU)  

Câu 1. Chọn phương án trả lời đúng câu hỏi: Tại sao văn bản Tạ Quang Bửu - Người thầy thông thái là một văn bản thông tin tổng hợp?

A. Vì văn bản đã giới thiệu những phẩm chất của Giáo sư Tạ Quang Bửu 

B. Vì văn bản đã so sánh Giáo sư Tạ Quang Bửu với nhiều nhân vật nổi tiếng

C. Vì văn bản đã giới thiệu về Giáo sự Tạ Quang Bửu bằng nhiều cách thức khác nhau

D. Vì văn bản đã làm rõ sự thông thái, uyên bác của Giáo sư Tạ Quang Bửu 

Hướng dẫn trả lời:

Đáp án D. Vì văn bản đã làm rõ sự thông thái, uyên bác của Giáo sư Tạ Quang Bửu

Câu 2. (Câu hỏi 2, SGK) Thống kê và tìm hiểu thông tin về các nhà khoa học có liên quan đến Tạ Quang Bửu được tác giả Hàm Châu dẫn ra trong bài viết. Các nhân vật ấy có đặc điểm chung nào?

Hướng dẫn trả lời:

Các nhân vật liên quan đến Tạ Quang Bửu được tác giả Hàm Châu dẫn ra trong bài viết:

+ Nhà ngôn ngữ - toán học Nô-am Chom-xki được tạp chí Mỹ Newsweek vinh danh là "một trong những nhà bác học lớn nhất của thế kỉ XX".

+ Ông Nguyễn Xuân Huy từng công tác cùng đơn vị với Giáo sư Tạ Quang Bửu.

+ Mi-ku-xin-xki là một nhà toán học người Ba Lan.

+ Nguyễn Xiển là một nhà hoạt động chính trị , người thầy dạy toán kì cựu.

+ Giáo sư Lê Văn Thiêm Lê Văn Thiêm, là tiến sĩ toán học đầu tiên của Việt Nam, giáo sư toán học và là một trong số các nhà khoa học tiêu biểu nhất của Việt Nam trong thế kỷ 20.

+ Phan Đình Diệu, Giáo sư, Tiến sĩ khoa học toán học nổi tiếng của nước ta.

→ Các nhân vật được tác giả nhắc đến nhìn chung đều là những người học rộng tài cao và họ đều khâm phục ông Tạ Quang Bửu.

Câu 3. (Câu hỏi 3, SGK) Văn bản tập trung làm sáng tỏ vấn đề gì? Tác giả đã triển khai bài viết bằng cách nào? Việc trích dẫn ý kiến của nhiều nhân vật trong bài viết có tác dụng gì?

Hướng dẫn trả lời:

- Văn bản tập trung làm sáng tỏ vấn đề ông Tạ Quang Bửu là một người thông thái.

- Tác giả triển khai bài viết bằng cách liệt kê các câu chuyện liên quan đến Tạ Quang Bửu, những hồi ức, câu chuyện, nhận xét của người khác về ông để từ đó chứng minh vấn đề.

- Việc trích dẫn ý kiến của nhiều nhân vật trên đây có tác dụng tăng tính khách quan cho bài viết đồng thời chứng minh vấn đề mà tác phẩm đang đề cập đến.

Câu 4. (Câu hỏi 4, SGK) Phân tích và làm sáng tỏ thái độ, tình cảm của người viết thể hiện trong văn bản qua một số câu văn cụ thể. 

Hướng dẫn trả lời:

Các câu văn trong phần 2 như:

+ "nhà thông thái của chúng ta....": Thể hiện sự kính trọng của tác giả với Giáo sư Tạ Quang Bửu.

+ "Giáo sư Tạ Quang Bửu đột ngột ngừng làm việc": Thay vì dùng từ ngã bệnh, tác giả đã dùng biện pháp nói giảm nói tránh. 

→ Tác giả thể hiện sự kính trọng với Giáo sư Tạ Quang Bửu vì những thành tựu mà giáo sư tạo ra. Đồng thời thể hiện niềm tiếc nuối với sự ra đi của giáo sư Tạ Quang Bửu.

Câu 5. Phân tích tác dụng của đoạn thơ được tác giả dẫn ra ở cuối văn bản Tạ Quang Bửu - Người thầy thông thái. 

Hướng dẫn trả lời:

- Làm rõ thêm tình cảm yêu mến của mọi người đối với Tạ Quang Bửu 

- Làm sáng tỏ thêm tài năng, nhân cách của con người Tạ Quang Bửu 

- Góp phần thể hiện tính chất tổng hợp của văn bản thông tin này. 

Câu 6. Đọc đoạn trích sau và trả lời các câu hỏi bên dưới:

“Bác sĩ Đặng Thùy Trâm sinh ra trong một gia đình trí thức ở Huế, lớn lên tại Hà Nội. Bố là ông Đặng Ngọc Khuê (Huế), bác sĩ ngoại khoa; mẹ là bà Doãn Ngọc Trâm (Quảng Nam), giảng viên trường Đại học Dược Hà Nội. [...]

“Tôi đứng đây giữa núi rừng lộng gió

Mưa đan dày trùm cả rừng cây 

Nghe gió mùa đông bắc thổi về đây 

Lòng bỗng thấy nhớ thương da diết.

Ơi những người thân yêu ở nơi xa có biết

Tôi nghĩ gì trong giá lạnh chiều nay

Chiều nay…

Ai đi giữa hàng cây

Trên những con đường thênh thang của trái tim Tổ quốc”.”

(Theo Thanhthuy Tphcm.vn; https://www.hcmcpv.org.vn/) 

a. Nội dung chính của đoạn trích trên là gì? Em thấy thông tin nào về Đặng Thùy Trâm là đặc sắc nhất?

b. Vì sao văn bản trên được coi là văn bản thông tin tổng hợp?

c. Có thể đặt nhan đề văn bản trên như thế nào?

d. Văn bản trên và văn bản Tạ Quang Bửu - Người thầy thông thái có điểm chung nào?

e. Nếu cần giới thiệu về liệt sĩ Đặng Thùy Trâm (từ 8-10 dòng), em sẽ nêu những nội dung gì? 

Hướng dẫn trả lời:

a. Giới thiệu về Đặng Thùy Trâm và sự nhiệt huyết, lòng tận tâm trong công việc cùng tình yêu rộng lớn bao la của chị. Thông tin về sự kiện khi Đặng Thùy Trâm là Bệnh xá trưởng Bệnh xá Đức Phổ luôn sẵn sàng, nhiệt tình, lăn xả hết mình vì công việc và bệnh nhân. 

b. Văn bản trên được coi là văn bản thông tin tổng hợp là do tác giả đã giới thiệu về cuộc đời và công việc cùng tình yêu thương con người rộng lớn của bác sĩ Đặng Thùy Trâm. Hơn nữa, Đặng Thùy Trâm là tấm gương sáng không chỉ trong ngành y mà còn nhiều ngành khác noi theo. 

c. Với nội dung văn bản, có thể đặt là: Đặng Thùy Trâm - Tấm gương sáng về lòng yêu nước; Đặng Thùy Trâm - Người bác sĩ kiên trung… 

d. Điểm chung của 2 văn bản là cùng viết về những con người Việt Nam có phẩm chất cao đẹp. 

e. Bác sĩ Đặng Thùy Trâm và chàng trai Nguyễn Văn Thạc là một trong những tấm gương sáng, đại diện cho thế hệ trẻ thời chiến, với suy nghĩ  “là người xin một lần ngã xuống, nhìn anh em đứng lên cắm cao ngọn cờ”. Đặng Thùy Trâm một  Bác sĩ tuổi đời còn rất trẻ, Cô tốt nghiệp Đại học y Hà Nội trong một gia đình tri thức, cô tham gia cách mạng với niềm tin chiến thắng, niềm tin đầy thánh thiện của cô gái tuổi đôi mươi. Mang trong lòng một tình yêu đằm thắm, dịu dàng thời con gái, bằng một trái tim nhân hậu cô ấy quyết hiến dâng cả tuổi thanh xuân cho cách mạng.  Cô đã dũng cảm hy sinh trong một chuyến công tác bị địch phục kích,  đứng trước 120 tên lính Mỹ Cô vẫn hiên ngang  bảo vệ các thương binh, Cô đã ngã xuống như một  người lính vừa rời tay súng.  Những trang nhật ký của cô để lại bao xúc động cho thế hệ trẻ chúng ta, quyển nhật ký tái hiện rất chân thật cuộc chiến tranh khốc liệt của nhân dân ta trong những năm đầu thời kì kháng chiến chống Mỹ. Sự chân thành, mộc mạc, đầy nhiệt huyết trong từng trang  viết của một người con gái tri thức, chân yếu tay mềm đã chinh phục được người lính ở bên kia chiến tuyến phải cứu cho bằng được cuốn nhật ký trong khói lửa đạn bom. Tác phẩm vượt qua cả không gian và thời gian để hôm nay chúng ta có được nó, một tác phẩm  có sức sống bền bỉ trong trái tim nhân loại, trái tim những người yêu hòa bình, tự do.