Ôn tập kiến thức địa lí 10 CTST bài 6: Thạch quyển, nội lực

[toc:ul]

I. KHÁI NIỆM THẠCH QUYỂN

- Là phần cứng ngoài cùng của Trái Đất.

- Bao gồm: vỏ Trái Đất và phần trên lớp man-ti, thành phần cấu tạo chủ yếu là các đá ở thể rắn. 

- Giới hạn dưới của thạch quyển ở độ sâu khoảng 100 km, độ dày không đồng nhất, mỏng ở vỏ đại dương, dày hơn ở vỏ lục địa.

II. NỘI LỰC VÀ TÁC ĐỘNG CỦA NỘI LỰC ĐẾN SỰ HÌNH THÀNH ĐỊA HÌNH BỀ MẶT TRÁI ĐẤT

1. NỘI LỰC

- Là lực phát sinh từ bên trong Trái Đất. Được sinh ra do sự phân hủy các nguyên tố phóng xạ, sự dịch chuyển của các dòng vật chất theo trọng lực, năng lượng của các phản ứng hóa học trong lòng đất,…

- Hệ quả: 

+ Làm dịch chuyển các mảng kiến tạo;

+ Hình thành các dãy núi;

+ Tạo ra các uốn nếp, dứt gãy;

+ Gây ra động đất, núi lửa;

+ Làm thay đổi cấu trúc ban đầu, tạo nên cấu trúc mới.

2. TÁC ĐỘNG CỦA NỘI LỰC ĐẾN SỰ HÌNH THÀNH BỀ MẶT TRÁI ĐẤT

a. Vận động theo phương thẳng đứng

- Khái niệm: là vận động nâng lên, hạ xuống diễn ra phổ biến ở nhiều nơi trong vỏ Trái Đất, trên một diện tích lớn.

- Hệ quả: Có thể làm mở rộng hoặc thu hẹp diện tích của một khu vực một cách chậm chạp và lâu dài, gây ra hiện tượng biển tiến và biển thoái.

- Ví dụ: bán đảo Xcan-đi-na-vi (Scandinavia) ở Bắc Âu - vùng phía bắc của Thuy Điển và Phần Lan đang được nâng lên, trong khi phần lớn lãnh thổ Hà Lan bị hạ xuống.

b. Vận động theo phương nằm ngang

- Hiện tượng uốn nếp:

+ Là hiện tượng các lớp đá bị xô ép, uốn cong thành các nếp uốn do tác động của lực nén ép theo phương nằm ngang nhưng không phá vỡ tính liên tục của chúng.

+ Xuất hiện nhiều ở những nơi đá có độ dẻo cao, điển hình nhất là các đá trầm tích.

+ Ví dụ: dãy núi U-ran, Thiên Sơn, Hi-ma-lay-a, Coóc-đi-e, An-đét,…

- Hiện tượng đứt gãy:

+ Là hiện tượng các lớp đất đá bị gãy, đứt ra rồi dịch chuyển ngược hướng nhau theo phương gần như thẳng đứng hay nằm ngang, tạo ra các hẻm vực, thung lũng,... 

Ví dụ: các hồ dài ở Đông Phi, thung lũng sông Hồng,...

+ Khi sự dịch chuyển xảy ra với biên độ lớn sẽ làm cho các lớp đá có bộ phận trồi lên, có bộ phận sụt xuống, hình thành các địa hào, địa lũy,…