Tâm trạng người tù – chiến sĩ được thể hiện rất rõ nét thông qua tiếng chim tu hú.
- Các từ ngữ diễn đạt hoạt động, trạng thái với sắc thái mạnh : dậy, đạp tan, ngột, chết uất.
- Các từ ngữ cảm thán, diễn đạt sự bức xúc : ôi, làm sao, thôi, cứ...
Mở đầu và kết thúc bài thơ đều có tiếng tu hú kêu, nhưng tâm trạng của người tù khi nghe tiếng tu hú thể hiện ở đoạn thơ đầu và đoạn cuối rất khác nhau. Tiếng chim gọi bầy tha thiết gợi mở một thế giới bao la, cảnh tượng của mùa hè, của cuộc sống tự do háo hức, rộn rã. Nhưng thế giới đó càng rộng rãi, rực rỡ bao nhiêu thì lại càng khiến cho người tù (đã bị tách biệt khỏi thế giới ấy) cảm thấy ngột ngạt và khao khát bấy nhiêu. Khi cảm giác ngột ngạt, u uất lên đến cao độ thì tâm trạng người chiến sĩ thêm đau khổ, bức bối vì cảnh giam hãm, mất tự do.