Giải kinh tế pháp luật 10 CTST bài 22: Nội dung cơ bản của hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013 về quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân

Câu hỏi trong bài học:

1. Em hay quan sát những tranh sau và trả lời câu hỏi.

- Em hãy cho biết các tranh trên mô tả quyền và nghĩa vụ gì theo Hiến pháp băm 2013?

- Em đã từng thực hiện quyền và nghĩa vụ nào nêu trên?

Trả lời:

- Các tranh trên mô tả quyền và nghĩa vụ:

+ Quyền được bảo vệ, chăm sóc sức khỏe, bình đẳng trong việc sử dụng các dịch vụ y tế và có nghĩa vụ thực hiện các quy định về phòng bệnh, khám chữa bệnh. 

+ Quyền được học tập.

+ Quyền bầu cử.

+ Nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc.

- Em đã thực hiện quyền chăm sóc sức khỏe, quyền được học tập.

2. Em hãy đọc các thông tin sau và trả lời câu hỏi.

• THÔNGTIN 1.

Ngày 2/9/1945 tại Quảng trường Ba Đình, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đọc bản Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà. Bản tuyên ngôn có đề cập: “Tất cả mọi người đều sinh ra có quyền bình đẳng, tạo hóa cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được; trong những quyền ấy, có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc”. Nội dung trong bản Tuyên ngôn độc lập của Việt Nam đã đề cập đến quyền con người, đấy là những quyền tự nhiên vốn có và không thể bị tước bỏ bởi bất cứ cá nhân, tổ chức nào.

• THÔNG TIN 2.

Theo Hiến pháp năm 2013, tại Chương II, Điều 14 ghi nhận: “Ở nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, các quyền con người, quyền công dân về chính trị, dân sự, kinh tế, văn hoá, xã hội được công nhận, tôn trọng, bảo vệ, bảo đảm theo Hiến pháp và pháp luật” Quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân được hiểu là những quyền, nghĩa vụ của một cá nhân đối với quốc gia mình mang quốc tịch được Hiến pháp ghi nhận.

- Em hiểu thế nào là quyền con người?

- Quyền con người được quy định trong Hiến pháp có ý nghĩa như thế nào?

Trả lời:

- Quyền con người là những quyền tự nhiên, vốn có và khách quan của con người và không thể bị tước bỏ bởi bất cứ cá nhân, tổ chức nào.

- Quyền con người được quy định trong Hiến pháp thể hiện sự tôn trọng, đảm bảo quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân, cho thấy trách nhiệm của Nhà nước đối với công dân nước mình.

3. Em hãy đọc trường hợp sau và trả lời câu hỏi.

Trong giờ học môn Giáo dục kinh tế và pháp luật, tìm hiểu về Hiến pháp năm 2013, bạn A cho rằng: quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân là một. Tuy nhiên, B không đồng ý vì cho rằng Hiến pháp năm 2013 đã quy định, ở nước ta, các quyền con người, quyền công dân được công nhận, tôn trọng, bảo vệ, bảo đảm theo Hiến pháp và pháp luật. Như vậy, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân được hiểu là những quyền, nghĩa vụ của một cá nhân đối với quốc gia mình mang quốc tịch được Hiến pháp ghi nhận và không đồng nhất với quyền con người.

- Quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân là gì?

- Quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân được chia thành những nhóm quyền nào?

Trả lời:

- Quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân là những quyền và nghĩa vụ quan trọng, chủ yếu nhất của công dân thể hiện rõ nhất mối quan hệ pháp lý qua lại, bình đẳng giữa Nhà nước và công dân, những quyền tự do cơ bản của công dân xuất phát từ các quyền tự do cơ bản của con người được các Nhà nước dân chủ, tiến bộ thừa nhận, được quy định, thể chế trong Hiến pháp.

- Quyền con người được chia thành 3 nhóm: các quyền dân sự, chính trị; Các quyền kinh tế, xã hội, văn hóa; Quyền của các nhóm dễ bị tổn thương. Các quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân cũng được chia thành 3 nhóm: các quyền dân sự (tự do cá nhân), chính trị; các quyền kinh tế, xã hội, văn hóa; các nghĩa vụ cơ bản của công dân.

4. Em hãy theo dõi sơ đồ sau và trả lời câu hỏi.

- Quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân theo Hiến pháp năm 2013 được quy định như thế nào?

- Em đã từng thực hiện quyền (hoặc nghĩa vụ) nào kể trên? Hãy chia sẻ cùng thầy/cô và các bạn.

Trả lời:

- Hiến pháp nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013 quy định về quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân như sau: Mọi người đều bình đẳng trước pháp luật; không ai bị phân biệt đối xử trong đời sống chính trị, dân sự, kinh tế, văn hoá, xã hội (Điều 16); Quyền sống (Điều 19); Quyền có nơi ở hợp pháp,..; nghĩa vụ trung thành với Tổ quốc (Điều 44); Nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc, thực hiện nghĩa vụ quân sự (Điều 45),... 

- Em đã từng thực hiện các quyền như: Quyền sống, quyền có nơi ở hợp pháp, quyền tự do đi lại và cư trú theo luật định, quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, tiếp cập thông tin, quyền học tập, quyền lựa chọn ngôn ngữ giao tiếp; Các nghĩa vụ: Nghĩa vụ tuân theo Hiến pháp và pháp luật; nghĩa vụ tôn trọng quyền của người khác.

5. Em hãy quan sát hình ảnh dưới đây và trả lời câu hỏi.

- Em hãy cho biết Việt Nam đã có những thành tựu nào trong việc thúc đẩy và bảo vệ quyền của người dân?

- Theo em, học sinh trung học phổ thông có thể đóng góp cho việc thúc đẩy và bảo vệ quyền của người dân bằng những hành vi thực tế nào phù hợp với lứa tuổi?

Trả lời:

- Việt Nam đã có những thành tựu trong việc thúc đẩy và bảo vệ quyền của người dân như: 

• Quyền về dân sự, chính trị:

+ Hiến pháp 2013 có một chương riêng về "Quyền con người, quyền và nghĩa vụ công dân".

+ Ban hành 96 văn bản luật, pháp lệnh liên quan đến việc bảo đảm quyền con người, quyền công dân.

+ Báo chí phát triển không ngừng, trở thành diễn đàn ngôn luận của các tổ chức xã hội, nhân dân.

+ Tham gia hầu hết các công ước của LHQ về quyền con người.

+ Các tôn giáo chung sống hòa hợp, được tôn trọng, đảm bảo sự bình đẳng.

+ Cơ chế tố tụng được đảm bảo theo hướng công khai, minh bạch, tôn trọng và bảo vệ quyền con người.

+ Đơn giản hóa thủ tục hành chính, tạo thuận lợi cho người dân,...

• Quyền kinh tế, xã hội và văn hóa

+ Duy trì mức tăng trưởng kinh tế cao trong nhiều năm.

+ Chất lượng dịch vụ y tế tiếp tục được nâng lên.

+ Tỉ lệ dân số trên 15 tuổi biết đọc, biết viết chiếm hơn 95% (năm 2019)

+ Giảm tỉ lệ đói nghèo

+ Số lượng người tham gia BHXH tăng nhanh.

• Quyền của các nhóm dễ bị tổn thương

- Người khuyết tật được cấp thẻ BHYT miễn phí.

+ Thực hiện các quyền trẻ em, cải thiện cuộc sống cho hàng triệu trẻ em.

+ Phụ nữ đóng góp vào các mặt của đời sống kinh tế - xã hội.

- Theo em, học sinh trung học phổ thông có thể đóng góp cho việc thúc đẩy và bảo vệ quyền của người dân bằng cách thực hiện các chiến dịch tuyên truyền về quyền con người, quyền và nghĩa vụ của công dân; vận động người dân trong nhà, trong khu phố của mình tham gia đóng BHXH, quyên góp cho những người có hoàn cảnh khó khăn thông qua các quỹ từ thiện của Nhà nước; có thái độ quyết liệt, lên án, tố cáo những hành vi xâm phạm quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân,...

6. Em hãy đọc các trường hợp sau và trả lời câu hồi.

• Trường hợp 1.

Anh A và chị K có hợp đồng mua bán cung cấp rau củ quả. Trong quá trình kí kết, anh A muốn giảm giá trị trên hợp đồng để tránh một phần thuế nộp cho Nhà nước. Tuy nhiên, chị K không đồng ý vì cho rằng nộp thuế là nghĩa vụ khi thực hiện quyền kinh doanh được Hiến pháp quy định. Chị K bày tỏ với anh A điều này và anh A cũng đồng tình. Cả hai kí kết hợp đồng đúng giá trị và đóng thuế đây đủ cho Nhà nước.

- Em có nhận xét như thế nào về việc làm của anh A và chị K?

- Theo em, việc đóng thuế thể hiện nghĩa vụ gì của công dân đối với Nhà nước?

Trả lời:

- Anh A và chị K đã tuân thủ quy định của pháp luật về việc đóng thuế đầy đủ cho Nhà nước.

- Việc đóng thuế là nghĩa vụ chuyển giao tài sản cho nhà nước khi có đủ điều kiện, đóng góp cho sự phát triển kinh tế của đất nước, đảm bảo an sinh, xã hội.

• Trường hợp 2.

A là học sinh giỏi nhưng vì hoàn cảnh khó khăn nên A có ý định nghỉ học để phụ giúp gia đình. Sau khi nắm được thông tin, Quỹ khuyến học tại địa phương quyết định trao tặng học bổng cho A, A rất mừng và hứa ra sức học tập để sau này trở thành công dân tốt, đóng góp cho xã hội.

- Theo em, A đã được bảo đảm thực hiện quyền gì?

- Học tập có phải là nghĩa vụ không? Vì sao?

Trả lời:

- A đã được bảo đảm thực hiện quyền học tập.

- Học tập vừa là quyền, đồng thời là nghĩa vụ của mỗi công dân Việt Nam vì nghĩa vụ phải học tập học tập không chỉ thể hiện trách nhiệm với bản thân mình mà còn thể hiện trách nhiệm với đất nước, góp phần phát triển đất nước, giúp nước,cứu nước.....

7. Em hãy đọc trường hợp sau và trả lời câu hỏi.

Anh H và chị C cùng làm việc tại cơ quan M. Cả hai đều có những thành tích tốt trong lao động, nhận được sự tín nhiệm của đồng nghiệp và cũng là ứng viên cho vị trí lãnh đạo của cơ quan. Tuy nhiên, khi bổ nhiệm, Phòng nhân sự không bổ nhiệm chức vụ cho chị C với lí do đang nuôi con nhỏ và nhà ở xa.

- Theo em, quyết định của Phòng nhân sự là đúng hay sai? Tại sao?

- Việc làm của Phòng nhân sự đã vi phạm quyền gì theo Hiến pháp năm 2013?

Trả lời:

- Theo em, quyết định của Phòng nhân sự là sai vì việc bổ nhiệm của họ thiếu tính khách quan, gây ra sự mất công bằng trong việc bổ nhiệm chức vụ.

- Việc làm của Phòng nhân sự đã vi phạm quyền con người, cụ thể là quyền bình đẳng giới trong Hiến pháp 2013.