Soạn lịch sử 10 bài 21 trang 106 cực chất

[toc:ul]

Phần I. Câu hỏi và bài tập trong bài

Phần câu hỏi in nghiêng trong bài

Bài tập 1: Nêu nguyên nhân của sự chia cắt đất nước?

Bài tập 2: Nhận xét bộ máy nhà nước thời Lê - Trịnh?

Bài tập 3: Em có nhận định gì về việc làm của chúa Nguyễn Phúc Khoát?

Bài tập 4: Điểm khác biệt của chính quyền Đàng Trong với nhà nước Lê - Trịnh ở Đàng Ngoài là gì?

Phần bài tập cuối bài

Bài tập 1: Em hãy cho biết nguyên nhân sụp đổ của triều Lê sơ?

Bài tập 2: Hãy đánh giá vai trò của Vương triều Mạc?

Bài tập 3: Nêu nguyên nhân của các cuộc chiến tranh phong kiến:Nam - Bắc triều, Trịnh - Nguyễn

Câu 4: Vẽ sơ đồ về tổ chức chính quyền ở Đàng Ngoài, Đàng Trong và so sánh, nhận xét

Phần II.  Hướng dẫn trả lời ngắn gọn

Phần câu hỏi in nghiêng trong bài

Bài tập 1: Nguyên nhân của sự chia cắt đất nước là: Các vua ăn chơi sa đọa; Quan lại, địa chủ chiếm đoạt ruộng đất; Nhân dân đấu tranh ở nhiều nơi; Sự tranh giành quyền lực giữa các thế lực phong kiến.

Bài tập 2: Nhận xét về bộ máy nhà nước thời Lê - Trịnh:

Nhận xét: Quyền lực tập trung vào tay chúa Trịnh, vua Lê chỉ là bù nhìn; Ở Trung ương hình thành hai bộ phận: triều đình và phủ chúa; Về sau, chúa Trịnh đặt thêm 6 phiên, chỉ đạo hoạt động của các bộ.

Bài tập 3: Em có nhận định về việc làm của chúa Nguyễn Phúc Khoát:

- Chúa Nguyễn Phúc Khoát có công trong việc mở mang vùng đất Đàng Trong, mở rộng lãnh thổ quốc gia. Các chúa Nguyễn nối tiếp nhau xây dựng chính quyền riêng của mình. Việc chúa Nguyễn Phúc Khoát quyết định xưng vương, thành lập chính quyền riêng ở Đàng Trong tạo ra nguy cơ chia cắt đất nước lâu dài.

Bài tập 4: Điểm khác biệt của chính quyền Đàng Trong với nhà nước Lê - Trịnh ở Đàng Ngoài là: Chính quyền Đàng Trong so với nhà nước Lê - Trịnh ở Đàng Ngoài vẫn chưa hoàn chỉnh, mới chỉ có chính quyền địa phương dưới sự cai quản của chúa Nguyễn, chưa có chính quyền trung ương.

Phần bài tập cuối bài

Bài tập 1: Nguyên nhân sụp đổ của triều Lê sơ: Các vua ăn chơi sa đọa; Quan lại, địa chủ chiếm đoạt ruộng đất; Nhân dân đấu tranh ở nhiều nơi; Các thế lực phong kiến tranh chấp quyền hành.

Bài tập 2:  Đánh giá vai trò của Vương triều Mạc: tuy lúc đầu có góp phần ổn định tình hình đất nước, nhưng sau đó nhà Mạc cũng nhanh chóng lâm vào tình trạng suy thoái. Từ đây, cục diện chiến tranh, chia cắt đất nước diễn ra suốt mấy thế kỉ.

Bài tập 3: Nguyên nhân của các cuộc chiến tranh phong kiến: Nam - Bắc triều, Trịnh - Nguyễn:

•  Nguyên nhân sâu xa: do sự suy yếu của nhà nước phong kiến tập quyền
•  Nguyên nhân trực tiếp:

o Chiến tranh Nam – Bắc triều : Không chấp nhận chính quyền của họ Mạc.

o Chiến tranh Trịnh Nguyễn: Năm 1545, Nguyễn Kim chết, con rể là Trịnh Kiểm được cử lên thay, nắm toàn bộ binh quyền. Người con thứ của Nguyễn Kim là Nguyễn Hoàng xin được vào trấn thủ đất Thuận Hoá. Đất Thuận Hoá trở thành nơi dấy nghiệp của họ Nguyễn. 

Câu 4: Vẽ sơ đồ về tổ chức chính quyền ở Đàng Ngoài, Đàng Trong:

So sánh, nhận xét: Bộ máy chính quyền ở Đàng Ngoài việc tổ chức là chặt chẽ từ trung ương đến địa phương; Bộ máy chính quyền ở Đàng Trong bộ máy chính quyền còn chưa hoàn chỉnh.

Phần III.  Hướng dẫn trả lời chi tiết

Phần câu hỏi in nghiêng trong bài

Bài tập 1: Nguyên nhân của sự chia cắt đất nước là:

1. Các vua ăn chơi sa đọa.

2. Quan lại, địa chủ chiếm đoạt ruộng đất.

3. Nhân dân đấu tranh ở nhiều nơi

4. Sự tranh giành quyền lực giữa các thế lực phong kiến: Nam triều - Bắc triều, Trịnh - Nguyễn.

Bài tập 2: Nhận xét về bộ máy nhà nước thời Lê - Trịnh:

Nhận xét: 

1. Như thời Lê – Trịnh những quyền lực tập trung vào tay chúa Trịnh, vua Lê chỉ là bù nhìn.

2. Ở Trung ương hình thành hai bộ phận: triều đình và phủ chúa.

3. Triều đình đứng đầu là vua Lê được tổ chức như cũ nhưng quyền hành bị thu hẹp. Phủ chúa gồm một số quan văn, quan võ cao cấp chuyên cùng chúa bàn bạc, quyết định các chủ trương, chính sách lớn của nhà nước và trực tiếp chỉ đạo việc thực hiện.

4. Về sau, chúa Trịnh đặt thêm 6 phiên, chỉ đạo hoạt động của các bộ.

Bài tập 3: Em có nhận định về việc làm của chúa Nguyễn Phúc Khoát:

- Năm 1744, sau một thời kì phát triển ổn định của xã hội Đàng Trong, chúa Nguyễn Phúc Khoát quyết định xưng vương, thành lập triều đình trung ương, đổi 3 ti thành 6 bộ và đặt thêm quan chức. Các dinh vẫn giữ như cũ.

=>Với những việc làm như vậy, ta thấy việc làm của chúa Nguyễn Phúc Khoát có công trong việc mở mang vùng đất Đàng Trong, mở rộng lãnh thổ quốc gia. Các chúa Nguyễn nối tiếp nhau xây dựng chính quyền riêng của mình. Việc chúa Nguyễn Phúc Khoát quyết định xưng vương, thành lập chính quyền riêng ở Đàng Trong tạo ra nguy cơ chia cắt đất nước lâu dài.

Bài tập 4: Điểm khác biệt của chính quyền Đàng Trong với nhà nước Lê - Trịnh ở Đàng Ngoài là:

1. Năm 1545, Nguyễn Kim mất, con rễ là Trịnh Kiểm lên nắm quyền. Nguyễn Hoàng xin vào Thuận Hóa (Huế). Chiến tranh Trịnh – Nguyễn từ năm 1627 – 1672 bất phân thắng bại, nên lấy sông Gianh làm ranh giới: Đàng Ngoài (họ Trịnh) và Đàng Trong (họ Nguyễn).

2. Hai bên đều xây dựng cho mình chính quyền riêng. Tuy nhiên, chính quyền Đàng Trong so với nhà nước Lê - Trịnh ở Đàng Ngoài vẫn chưa hoàn chỉnh, mới chỉ có chính quyền địa phương dưới sự cai quản của chúa Nguyễn, chưa có chính quyền trung ương.

Phần bài tập cuối bài

Bài tập 1: Nguyên nhân sụp đổ của triều Lê sơ:

1. Các vua ăn chơi sa đọa.

2. Quan lại, địa chủ chiếm đoạt ruộng đất.

3. Nhân dân đấu tranh ở nhiều nơi

4. Các thế lực phong kiến tranh chấp quyền hành.

Bài tập 2: Đánh giá vai trò của Vương triều Mạc:

Năm 1527, Mạc Đăng Dung ép vua Lê nhường ngôi, lập ra triều Mạc. Sau khi thành lập, nhà Mạc đã:

1. Xây dựng chính quyền theo mô hình của nhà Lê.

2. Tổ chức thi cử tuyển chọn quan lại

3. Giải quyết vấn đề ruộng đất

4. Xây dựng quân đội…

5. Tuy nhiên, nhà Mạc đã không đủ vững mạnh để ổn định tình hình đất nước. Khi quân Minh tiến xuống nước ta, nhà Mạc đã lúng túng, dâng sổ sách cho quân Minh. Qua việc này, nhà Mạc đã mất đi sự tin tưởng của nhân dân.

=> Như vậy, tuy lúc đầu có góp phần ổn định tình hình đất nước, nhưng sau đó nhà Mạc cũng nhanh chóng lâm vào tình trạng suy thoái. Từ đây, cục diện chiến tranh, chia cắt đất nước diễn ra suốt mấy thế kỉ.

Bài tập 3: Nguyên nhân của các cuộc chiến tranh phong kiến: Nam - Bắc triều, Trịnh - Nguyễn:

1. Nguyên nhân sâu xa: do sự suy yếu của nhà nước phong kiến tập quyền

2. Nguyên nhân trực tiếp:

- Chiến tranh Nam – Bắc triều : Không chấp nhận chính quyền của họ Mạc, một số quan lại cũ của nhà Lê, đứng đầu là Nguyễn Kim, đã họp quân, nêu danh nghĩa “phù Lê diệt Mạc”, nổi dậy ở vùng Thanh Hoá. Một nhà nước mới được thành lập ở đây, sử cũ gọi là Nam triều để phân biệt với Bắc triều của nhà Mạc. Chiến tranh Nam – Bắc triều bùng nổ, kéo dài cho đến cuối thế kỉ XVI.

- Chiến tranh Trịnh Nguyễn: Năm 1545, Nguyễn Kim chết, con rể là Trịnh Kiểm được cử lên thay, nắm toàn bộ binh quyền. Người con thứ của Nguyễn Kim là Nguyễn Hoàng xin được vào trấn thủ đất Thuận Hoá. Đất Thuận Hoá trở thành nơi dấy nghiệp của họ Nguyễn. Năm 1627, cuộc chiến tranh Trịnh – Nguyễn bùng nổ, kéo dài đến cuối năm 1672

Câu 4: Vẽ sơ đồ về tổ chức chính quyền ở Đàng Ngoài, Đàng Trong:

So sánh, nhận xét:

1. Bộ máy chính quyền ở Đàng Ngoài do mô phỏng bộ máy chính quyền thời Lê sơ đã hoàn chỉnh ở thế kỉ XV nên việc tổ chức là chặt chẽ từ trung ương đến địa phương.

2. Bộ máy chính quyền ở Đàng Trong lúc đầu chỉ là chính quyền ở địa phương, phải đến giữa thế kỉ XVII mới thành lập chính quyền ở trung ương, tuy nhiên bộ máy chính quyền còn chưa hoàn chỉnh.

3. Tổ chức chính quyền ở Đàng Ngoài thời vua Lê, chúa Trịnh là một bộ máy đặc biệt chưa từng có trong lịch sử phong kiến: vừa có triều đình vừa có phủ chúa, vua Lê chỉ đứng đầu trên danh nghĩa chứ không có thực quyền mà trên thực tế quyền hành thuộc về phủ chúa.