Soạn văn 10 ngắn nhất bài: Nội dung và hình thức của văn bản văn học

[toc:ul]

I. Câu hỏi trong bài học: 

Hướng dẫn học bài

Bài tập 1: Trang 130 sgk Ngữ Văn 10 tập hai

Đề tài của văn bản văn học là gì? Cho ví dụ

Bài tập 2: Trang 130 sgk Ngữ Văn 10 tập hai

Chủ để là gì? Cho ví dụ.

Bài tập 3: Trang 130 sgk Ngữ Văn 10 tập hai

Mối quan hệ giữa cảm hứng và tư tưởng trong văn bản văn học

Bài tập 4: Trang 130 sgk Ngữ Văn 10 tập 2

Hãy nêu ý nghĩa quan trọng của nội dung và hình thức văn bản văn học

Luyện tập

Bài tập 1: trang 130 sgK Ngữ văn 10 tập 2

So sánh đề tài của 2 văn bản văn học Tắt đèn của Ngô Tất Tố và bước đường cùng của Nguyễn Công Hoan.

Bài tập 2: trang 130 sgk Ngữ văn 10 tập 2

Phân tích tư tưởng bài thơ sau của Nguyễn Khoa Điềm:

"Những mùa quả mẹ tôi hái được

Mẹ vẫn trông vào tay mẹ vun trồng

Những mùa quả lặn rồi lại mọc

Khi mặt trời khi như mặt trăng

 Lũ chúng tôi từ tay mẹ lớn lên

Còn những bí và bầu thì lớn xuống

Chúng mang dáng giọt mồ hôi mặn

Rỏ xuống lòng thầm lặng mẹ tôi

 Và chúng tôi thứ quả ngọt trên đời

Ba mươi tuổi mẹ đợi chờ được hái

Tôi hoảng sợ ngày bàn tay mẹ mỏi

Mình vẫn còn một thứ quả non xanh?"

(Nguyễn Khoa Điềm)

II. Soạn bài siêu ngắn: Nội dung và hình thức của văn bản văn học

Hướng dẫn học bài

Bài tập 1: Đề tài là lĩnh vực đời sống được nhà văn nhận thức, lựa chọn, khái quát, bình giá và thể hiện trong văn bản. Việc lựa chọn đề tài bước đầu bộc lộ khuynh hướng và ý đồ sáng tác của tác giả.

• Ví dụ:

o Truyện ngắn Lão Hạc (Nam Cao) là cuộc sống và số phận bi thảm của người nông dân Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám.

o Truyện Kiều (Nguyễn Du) là cuộc đời và số phận bất hạnh của người phụ nữ trong bối cảnh xã hội phong kiến thối nát.

Bài tập 2: Chủ đề là vấn đề cơ bản được nêu ra trong văn bản. Chủ đề thể hiện điều quan tâm cũng như chiều sâu nhận thức của nhà văn đối với cuộc sống.

• Ví dụ: Chủ đề của truyện ngắn Lão Hạc (Nam Cao) là nhân cách, lòng tự trọng của người nông dân trước cái đói, sự nghèo khổ.

Bài tập 3: Mối quan hệ giữa cảm hứng và tư tưởng của văn bản văn học:

• Là nội dung tình cảm chủ đạo của văn bản, nó thể hiện những trạng thái cảm xúc, tâm hôn của văn bản.
• Qua cảm hứng nghệ thuật, người đọc có thể cảm nhận được tư tưởng, tình cảm của tác giả gửi gắm vào bên trong tác phẩm.

Bài tập 4: Ý nghĩa

• Mối quan hệ giữa nội dung và hình thức trong tác phẩm văn học là mối quan hệ mật thiết, không thể tách rời nhau. Nội dung phải được thực hiện hóa bằng một hình thức cụ thể và hình thức phải gắn với nội dung nhất định.
• Văn bản văn học cần có sự thống nhất giữa nội dung tư tưởng cao đẹp và hình thức nghệ thuật hoàn mĩ => đây là ý nghĩa quan trọng và cũng là tiêu chuẩn để đánh giá một tác phẩm.
• Chú ý cả nội dung và hình thức, phải kết hợp cả hai yếu tố.

Luyện tập

Bài tập 1: So sánh đề tài của 2 văn bản văn học Tắt đèn của Ngô Tất Tố và bước đường cùng của Nguyễn Công Hoan.

Giống nhau: Đều viết về cuộc sống cơ cực của người nông dân ở nông thôn Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám và sự vùng lên phản kháng tự phát của họ. Đề tài của Tắt đèn và Bước đường cùng có ý nghĩa rất lớn trong việc thức tỉnh người nông dân và ý thức đấu tranh của họ, giục giã họ quyết tâm thay đổi hoàn cảnh sống khi hiểu ra thực trạng bi thảm cuộc sống của mình.

Khác nhau:

• Tắt đèn: miêu tả cuộc sống người nông dân trong những ngày sưu thuế nặng nề, nông dân bị áp bức, bóc lột quá mức phải vùng lên phản kháng.
• Bước đường cùng: miêu tả cuộc sống lầm than cơ cực của người nông dân trước những thủ đoạn bóc lột bằng hình thức cho vay nặng lãi của bọn địa chủ ở nông thôn. Bị cướp lúa, cướp đất. bị đẩy vào bước đường cùng, không còn lối thoát, họ phải vùng lên chống lại.

Bài tập 2: Phân tích tư tưởng trong bài thơ Mẹ và quả của Nguyễn Khoa Điềm.

• Hai khổ thơ đầu nói đến lòng mong mỏi đợi chờ cũng như công phu khó nhọc của người mẹ khi chăm sóc cây trái trong vườn.
• Từ chuyện trồng cây chuyển sang chuyện trồng người. Tác giả ví mình như một thứ quả mà người mẹ đã gieo trồng. Phải cố gắng học tập trau dồi để xứng đáng với tấm lòng người mẹ đã cất công nuôi nấng dạy dỗ, và kì vọng vào tương lai của con mình.
• Nhưng sau đó, là nỗi "hoảng sợ" của đứa con:" Tôi hoảng sợ .... non xanh" :  Nỗi "hoảng sợ" đó là sự lo lắng sâu sắc của đứa con, biểu hiện cao của ý thức trách nhiệm phải đền đáp công ơn người đã nuôi nấng dạy dỗ mình. Chữ "mẹ" ở đây có thể hiểu rộng ra là Tổ quốc. Đó là tư tưởng của bài thơ.

III. Soạn bài cực ngắn:  Nội dung và hình thức của văn bản văn học

Hướng dẫn học bài

Bài tập 1: Đề tài: lĩnh vực đời sống được nhà văn nhận thức, lựa chọn, khái quát, bình giá và thể hiện trong văn bản, việc lựa chọn đề tài bước đầu bộc lộ khuynh hướng và ý đồ sáng tác của tác giả.

Ví dụ:

1. Truyện ngắn Lão Hạc (Nam Cao).

=>Cuộc sống và số phận bi thảm của người nông dân Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám.

2. Truyện Kiều (Nguyễn Du.

=>Cuộc đời và số phận bất hạnh của người phụ nữ trong bối cảnh xã hội phong kiến thối nát.

Bài tập 2: Chủ đề là vấn đề cơ bản được nêu ra trong văn bản, thể hiện điều quan tâm cũng như chiều sâu nhận thức của nhà văn đối với cuộc sống.

Ví dụ: Chủ đề của truyện ngắn Lão Hạc (Nam Cao) => nhân cách, lòng tự trọng của người nông dân trước cái đói, sự nghèo khổ.

Bài tập 3: Mối quan hệ:

- Là nội dung tình cảm chủ đạo của văn bản, thể hiện trạng thái cảm xúc, tâm hồn của văn bản.

- Người đọc có thể cảm nhận được tư tưởng, tình cảm của tác giả gửi gắm vào tác phẩm.

Bài tập 4: Ý nghĩa

• Mối quan hệ giữa nội dung và hình thức là mối quan hệ mật thiết, không thể tách rời nhau. 
• Cần có sự thống nhất giữa nội dung tư tưởng cao đẹp và hình thức nghệ thuật hoàn mĩ

 =>  Ý nghĩa quan trọng và cũng là tiêu chuẩn để đánh giá một tác phẩm.

• Chú ý cả nội dung và hình thức, phải kết hợp cả hai yếu tố.

Luyện tập

Bài tập 1: So sánh đề tài của 2 văn bản văn học 

1. Giống nhau: 

- Đều viết về cuộc sống cơ cực của người nông dân ở nông thôn Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám và sự vùng lên phản kháng tự phát của họ. 

Đề tài cùng có ý nghĩa rất lớn trong việc thức tỉnh người nông dân và ý thức đấu tranh của họ, giục giã họ quyết tâm thay đổi hoàn cảnh sống khi hiểu ra thực trạng bi thảm cuộc sống của mình.

2. Khác nhau:

- Tắt đèn => miêu tả cuộc sống người nông dân trong những ngày sưu thuế nặng nề, nông dân bị áp bức, bóc lột quá mức phải vùng lên phản kháng.

- Bước đường cùng => miêu tả cuộc sống lầm than cơ cực của người nông dân trước những thủ đoạn bóc lột bằng hình thức cho vay nặng lãi của bọn địa chủ ở nông thôn. Bị cướp lúa, cướp đất. bị đẩy vào bước đường cùng, không còn lối thoát, họ phải vùng lên chống lại.

Bài tập 2: Phân tích tư tưởng

- Nói đến lòng mong mỏi đợi chờ cũng như công phu khó nhọc của người mẹ khi chăm sóc cây trái trong vườn.

- Từ chuyện trồng cây chuyển sang chuyện trồng người. Ví mình như một thứ quả mà người mẹ đã gieo trồng. Phải cố gắng học tập trau dồi để xứng đáng với tấm lòng người mẹ đã cất công nuôi nấng dạy dỗ, và kì vọng vào tương lai của con mình.

- Nỗi "hoảng sợ" của đứa con:" Tôi hoảng sợ .... non xanh" :  Nỗi "hoảng sợ" => lo lắng sâu sắc của đứa con, biểu hiện ý thức trách nhiệm phải đền đáp công ơn người đã nuôi nấng dạy dỗ mình. Chữ "mẹ" ở đây có thể hiểu rộng ra là Tổ quốc => tư tưởng của bài thơ.

IV. Soạn bài cực ngắn:  Nội dung và hình thức của văn bản văn học

Hướng dẫn học bài

Bài tập 1: 

1. Đề tài => lĩnh vực đời sống được nhà văn nhận thức, lựa chọn, khái quát, bình giá và thể hiện trong văn bản, việc lựa chọn đề tài bước đầu bộc lộ khuynh hướng và ý đồ sáng tác của tác giả.

2. Ví dụ:

- Lão Hạc (Cuộc sống và số phận bi thảm của người nông dân Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám.)

- Truyện Kiều (Cuộc đời và số phận bất hạnh của người phụ nữ trong bối cảnh xã hội phong kiến thối nát.)

Bài tập 2: Chủ đề là vấn đề cơ bản được nêu ra trong văn bản, thể hiện điều quan tâm cũng như chiều sâu nhận thức của nhà văn đối với cuộc sống.

- Chủ đề của truyện ngắn Lão Hạc 

=> nhân cách, lòng tự trọng của người nông dân trước cái đói, sự nghèo khổ.

Bài tập 3: Mối quan hệ: Là nội dung tình cảm chủ đạo của văn bản, thể hiện trạng thái cảm xúc, tâm hồn của văn bản, người đọc có thể cảm nhận được tư tưởng, tình cảm của tác giả gửi gắm vào tác phẩm.

Bài tập 4: Ý nghĩa: Mối quan hệ giữa nội dung và hình thức là mối quan hệ mật thiết, không thể tách rời nhau, Cần có sự thống nhất giữa nội dung tư tưởng cao đẹp và hình thức nghệ thuật hoàn mĩ. =>  Ý nghĩa quan trọng và cũng là tiêu chuẩn để đánh giá một tác phẩm, chú ý cả nội dung và hình thức, phải kết hợp cả hai yếu tố.

Luyện tập

Bài tập 1: So sánh 

Giống nhau: Đều viết về cuộc sống cơ cực của người nông dân ở nông thôn Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám và sự vùng lên phản kháng tự phát của họ, cùng có ý nghĩa rất lớn trong việc thức tỉnh người nông dân và ý thức đấu tranh của họ, giục giã họ quyết tâm thay đổi hoàn cảnh sống khi hiểu ra thực trạng bi thảm cuộc sống của mình.

Khác nhau:

1. Tắt đèn => miêu tả cuộc sống người nông dân trong những ngày sưu thuế nặng nề, nông dân bị áp bức phải vùng lên phản kháng.

2. Bước đường cùng => miêu tả cuộc sống lầm than cơ cực của người nông dân trước những thủ đoạn bóc lột bằng hình thức cho vay nặng lãi của bọn địa chủ ở nông thôn, không còn lối thoát, họ phải vùng lên chống lại.

Bài tập 2: Nói đến lòng mong mỏi đợi chờ cũng như công phu khó nhọc của người mẹ khi chăm sóc cây trái trong vườn, Từ chuyện trồng cây chuyển sang chuyện trồng người. Ví mình như một thứ quả mà người mẹ đã gieo trồng. Phải cố gắng học tập trau dồi để xứng đáng với tấm lòng người mẹ đã cất công nuôi nấng dạy dỗ, và kì vọng vào tương lai của con mình. Nỗi "hoảng sợ" của đứa con:" Tôi hoảng sợ .... non xanh" :  Nỗi "hoảng sợ"  lo lắng sâu sắc của đứa con, biểu hiện ý thức trách nhiệm phải đền đáp công ơn người đã nuôi nấng dạy dỗ mình. Chữ "mẹ"  thể hiểu rộng ra là Tổ quốc.