Giải chi tiết Công nghệ Lâm nghiệp - Thủy sản 12 Cánh diều bài 15 Đặc điểm sinh sản và kĩ thuật ương giống tôm, cá

KHỞI ĐỘNG

Câu hỏi: Theo em, động vật thủy sản có những kiểu sinh sản nào?

Bài làm chi tiết:

Động vật thủy sản có những kiểu sinh sản:

- Đẻ con, trứng

- Thụ tinh ngoài

- Thụ tinh trong

- Sinh sản bằng bào tử

- …

1. ĐẶC ĐIỂM SINH SẢN CỦA CÁ VÀ TÔM

Câu hỏi: 

1. Hãy nêu đặc điểm sinh sản của cá 

2. Đặc điểm sinh sản của cá nước ngọt và cá nước mặn có gì giống và khác nhau.

Bài làm chi tiết:

1. Đặc điểm sinh sản của cá

- Tuổi sinh sản: mỗi loài có tuổi thành thục khác nhau tùy theo loài

- Mùa sinh sản: Đa số các loài cá sinh sản theo mùa, tập trung vào những tháng có nhiệt độ ấm.

- Phương thức sinh sản: Hầu hết sinh sản bằng phương thức đẻ trứng. Vào mùa sinh sản cá đực và cá cái thường bơi cặp với nhau. Khi điều kiện môi trường thuận lợi cá cái đẻ trứng ra môi trường nước và ngay sau đó cá đực sẽ phóng tinh để thụ tinh. Phôi và cá con phát triển tự nhiên trong môi trường nước. Do quá trình thụ tỉnh và phát triển của con non diễn ra bên ngoài cơ thể nên tỉ lệ sống rất thấp do địch hại, môi trường bất lợi và thức ăn không đầy đủ.

- Điều kiện sinh sản: Hầu hết các loài cá nước ngọt cần các điều kiện sinh thái phù hợp để thực hiện quá trình sinh sản như: tốc độ dòng chảy vừa phải (khoảng 2-5 m/s), oxygen hòa tan cao (khoảng 6-8 mg/L), có giá thể để trứng bám (đối với trứng dính), độ đục vừa phải để tránh dịch hại, nền đáy sạch, nhiệt độ khoảng 25 – 28 °C, thức ăn cho con non dồi dào....

- Sức sinh sản: Khác nhau tùy từng loài có thể dao động từ vài trăm đến hàng triệu trứng.

2. So sánh đặc điểm sinh sản cá nước ngọt và cá nước mặn:

- Giống nhau:

+ Cả hai đều có khả năng sinh sản: Cá nước ngọt và cá nước mặn đều có khả năng sinh sản để duy trì nòi giống.

+ Cả hai đều có thể sinh sản theo nhiều cách: Cá nước ngọt và cá nước mặn đều có thể sinh sản bằng cách đẻ trứng, thụ tinh ngoài hoặc thụ tinh trong.

+ Cả hai đều có mục tiêu chung là tạo ra thế hệ sau: Mục tiêu cuối cùng của việc sinh sản ở cả hai loại cá là tạo ra thế hệ sau để duy trì sự tồn tại của loài.

- Khác nhau: 

Câu hỏi: Nêu đặc điểm sinh sản của tôm biển.

Bài làm chi tiết:

- Tuổi sinh sản: tôm có tuổi sinh sản lần đầu sau 1 tuổi

- Mùa sinh sản: Trong tự nhiên, mùa vụ sinh sản của tôm sú vào tháng 3 đến tháng 4 và tháng 9 đến tháng 10 hằng năm.

- Phương thức sinh sản: Vào mùa sinh sản khi tôm bô mẹ thành thục sinh dục, tôm đực sẽ ghép cặp với tôm cái mới lột xác và gắn túi tinh vào thelycum (giữa đôi chân bỏ thứ 4 và 5) của tôm cái. Khi trứng thành thục con cái sẽ đẻ trứng và được thụ tinh với tinh trùng từ trong túi tỉnh. Quá trình thụ tỉnh, phát triển của phôi cũng diễn ra bên ngoài cơ thể mẹ và phát triển theo các giai đoạn

- Điều kiện sinh sản: Tôm chỉ sinh sản khi có môi trường thích hợp.

- Sức sinh sản: một mùa sinh sản, tôm có thể đẻ từ 3 đến 4 đợt.

2. KĨ THUẬT ƯƠNG, NUÔI CÁ, TÔM GIỐNG.

Câu hỏi: Nêu kĩ thuật ương, nuôi cá giống.

Bài làm chi tiết:

* Giai đoạn 1: ương nuôi từ cá bột lên cá hương

- Bước 1: Chuẩn bị ao:

+ Nên chọn ao hình chữ nhật có diện tích từ 1.500 đến 2.000 m² và sâu khoảng 1,2 – 1,5 m, đáy ao phăng và có lớp bùn từ 10 đến 15 cm, bờ ao chắc chắn.

+ Làm cạn ao, tẩy dọn (có thể dùng vôi bột hoặc các loại hóa chất diệt tạp khác), phơi ao tối thiểu 3 ngày nhằm diệt trừ địch hại và mầm bệnh.

+ Cấp nước vào ao qua túi lọc (hạn chế chất thải và sinh vật địch hại). Tiến hành bón phân vi sinh, phân vô cơ và phân xanh để bổ sung các chất dinh dưỡng cho sinh vật phù du phát triển, làm thức ăn cho cá.

+ Sau khoảng 2 đến 3 ngày, nước trong ao đã ổn định và có màu xanh của tảo (xanh nõn chuối) là có thể thả cá vào ao.

- Bước 2: Lựa chọn và thả cá

+ Lựa chọn cá: Chọn cá bột từ 2 đến 10 ngày tuổi tính từ khi nở (tuỳ theo loài).

+ Mùa vụ thả: Miền Bắc thường có 2 thời điểm chính là cuối tháng 3 đến đầu tháng 4 và tháng 9 hằng năm (để nuôi lưu qua mùa đông). Miền Nam có thể thả nuôi quanh năm nhưng thường tập trung nhiều vào mùa mưa.

+ Thả cá: thả với mật độ từ 250 đến 350 con/m². Thả túi đựng cá bột xuống ao để cân bằng nhiệt độ trước khi mở và cho cá từ từ bơi ra khỏi túi. Nên thả cá vào sáng sớm hoặc chiều mát.

- Bước 3: Chăm sóc, quản lý

+ Trong 2 tuần đầu có thể cho ăn các loại thức ăn dạng bột mịn như lòng đỏ trứng gà, sữa đậu nành, bột ngô, ... với lượng thức ăn từ 100 đến 200g cho 10.000 cá/ngày và cho ăn làm 2 lần (sáng và chiều). Từ tuần thứ 3 trở đi cả đã bắt đầu ăn thức ăn đặc trưng của loài nên cần quan sát để điều chỉnh thức ăn và bổ sung phân bón. Nếu cho cá ăn thức ăn công nghiệp thì cho ăn với lượng từ 10 đến 15% tổng khối lượng thân cả (cần cân lấy mẫu cá để ước lượng tổng khối lượng cá). Thường xuyên kiểm tra, ngăn ngừa, loại bỏ các sinh vật hại cá và phòng trừ dịch bệnh.

- Bước 4: Thu hoạch

Sau khi ương từ 25 đến 30 ngày, cả đạt đến giai đoạn cá hương, tiến hành thu hoạch hoặc san thưa để ương tiếp lên cá giống. Dùng cho cá ăn ít nhất một ngày trước khi kéo lưới đánh bắt. Cá cần phải được luyện, ép để loại bỏ chất thải trong ống tiêu hoá và quen với điều kiện thiếu dưỡng khí trước khi vận chuyển, tránh hiện tượng chết hàng loạt.

* Giai đoạn 2: ương nuôi từ cá ương lên cá giống.

- Bước 1: Chuẩn bị ao

Các bước chuẩn bị ao tương tự như chuẩn bị ao ương cá bột.

- Bước 2: Lựa chọn và thả cá

+ Lựa chọn cả: cả có chiều dài cơ thể từ 0,16 đến 7cm (tùy theo từng loài).

+ Mùa vụ thả: Sau khi kết thúc giai đoạn ương cá bột lên cá hương tiến hành ương cá hương lên cá giống. Ở miền Bắc, ương cá hương thường bắt đầu từ cuối tháng 4 đến đầu tháng 5 hoặc cuối tháng 8 đến đầu tháng 9 (ương giống qua mùa đông).

- Thả cá: mật độ thả tùy theo loài cá, tuổi cá và khả năng quản lí của người nuôi. Ví dụ: các loài như mè vinh, he vàng, sặc rằn có thể thả với mật độ từ 100 đến 120 con/m². Đối với các loài chép, trắm cỏ, trôi, mè trắng, tai tượng, trê vàng và trê lai, mật độ thả từ 40 đến 50 con/m².

- Bước 3: Chăm sóc, quản lý

+ Cho cá ăn thức ăn có hàm lượng protein từ 28 đến 35% đối với cá chép, rô phi, rô đồng và 35 đến 40% đối với cá trắm đen, cá lóc, cá trê. Hai tuần đầu tiên cho cả ăn với lượng thức ăn là 3 kg/10 000 cá/ngày. Những tuần tiếp theo cho cả ăn với lượng thức ăn là 5 kg/10 000 cá/ngày. Đối với các loài như mè vinh, trắm cỏ, thì cần phải cho ăn thêm các loại bèo tấm, cỏ xanh....

+ Người nuôi cần thường xuyên quan sát để căn chỉnh lượng thức ăn phù hợp.

- Bước 4: Thu hoạch

Thường sau 2 đến 3 tháng nuôi là cả hương có thể đạt kích cỡ của cá giống và có thể chuyển sang giai đoạn nuôi thương phẩm. Lưu ý: cá cần phải được luyện, ép trước khi đánh bắt vận chuyển.

Luyện tập: Hãy nêu điểm khác biệt của kĩ thuật ương nuôi cá bột lên cá hương và cá hương lên cá giống

Bài làm chi tiết:

Điểm khác biệt của kỹ thuật ương nuôi cá bột lên cá hương và cá hương lên cá giống

- Mật độ thả:

+ Ương nuôi cá bột lên cá hương: Mật độ thả cao hơn, dao động từ 100.000-300.000 con/m².

+ Ương nuôi cá hương lên cá giống: Mật độ thả thấp hơn, dao động từ 20.000-50.000 con/m².

- Thức ăn:

+ Ương nuôi cá bột lên cá hương: Thức ăn chủ yếu là thức ăn tự nhiên như tảo, trùng roi, rotifer.

+ Ương nuôi cá hương lên cá giống: Thức ăn chủ yếu là thức ăn nhân tạo dạng viên, có thể kết hợp với thức ăn tự nhiên.

- Thời gian ương nuôi:

+ Ương nuôi cá bột lên cá hương: Thời gian ương nuôi ngắn hơn, khoảng 25-30 ngày.

+ Ương nuôi cá hương lên cá giống: Thời gian ương nuôi dài hơn, khoảng 2-3 tháng.

- Chăm sóc:

+ Ương nuôi cá bột lên cá hương: Cần chú ý đến việc thay nước, cung cấp đủ oxy và thức ăn cho cá.

+ Ương nuôi cá hương lên cá giống: Cần chú ý đến việc quản lý chất lượng nước, phòng ngừa dịch bệnh và cho cá ăn đầy đủ.

- Kỹ thuật:

+ Ương nuôi cá bột lên cá hương: Kỹ thuật ương nuôi cá bột phức tạp hơn, đòi hỏi người nuôi phải có kinh nghiệm và kỹ thuật cao.

+ Ương nuôi cá hương lên cá giống: Kỹ thuật ương nuôi cá hương đơn giản hơn, có thể áp dụng cho nhiều đối tượng nuôi.

Câu hỏi: Nêu các bước trong kĩ thuật ương nuôi tôm giống.

Bài làm chi tiết:

Các bước trong kĩ thuật ương nuôi tôm giống

- Bước 1: Chuẩn bị bể

Bể ương ấu trùng tôm cần phải đặt nổi trong nhà để giảm thiểu tác động của môi trường. Bể ương tôm giống thường có dung tích từ 9 đến 12 m³ và độ cao không quá 1,2 m. Có thể kết nối bể với hệ thống lọc tuần hoàn để đảm bảo chất lượng nước luôn ở ngưỡng tối ưu. Bể ương ấu trùng và toàn bộ vật dụng phải được sát trùng. Nước sau khi được lọc và xử lí bằng hoá chất cần được sục khí để loại bỏ các chất độc trước khi cấp vào bể ương rồi cấp tảo tươi vào bể. Nước cần đảm bảo được các thông số như: độ mặn từ 28 đến 32 %%; nhiệt độ từ 27 đến 30 °C; pH từ 7,5 đến 8,5; DO 4 mg/L; NH, <0,1 mg/L; NO < 0,02 mg/L

- Bước 2: Chọn và thả giống

Lựa chọn ấu trùng tôm hoạt động nhanh nhẹn và đồng đều, không dị hình và không có dấu hiệu của bệnh. Trước khi thả tôm vào bể ương cần phải tiến hành tắm sát trùng cho tôm bằng iodine. Có thể tiến hành thả với mật độ từ 350 đến 400 ấu trùng/L nước.

- Bước 3: Chăm sóc và quản lý: 

+ Tôm rất phàm ăn nên có thể cho chúng ăn 8 đến 10 bữa trong một ngày và cho ăn đến no để tránh hiện tượng tấn công đồng loại khiến tỷ lệ hao hụt cao. Thường xuyên quan sát hoạt động của tôm và tính trạng thức ăn trong ống tiêu hoá để điều chỉnh lượng thức ăn. 

+ Trong quá trình ương, cần thường xuyên kiểm tra chất lượng nước, siphon đáy để hút loại bỏ cặn bã, thức ăn thừa, vỏ và xác chết ấu trùng tích tụ ở đáy bể ra ngoài. Có thể siphon thay nước 10 đến 50% lượng nước trong bể tuỳ theo chất lượng nước. Ngoài ra, có thể bổ sung men vi sinh hoặc áp dụng ương tôm theo công nghệ biofloc,

- Bước 4: Thu hoạch:

Khi tôm chuyển sang giai đoạn hậu ấu trùng PL12 (đối với tôm thẻ chân trắng) và PL15 (đối với tôm sú) là có thể thu tôm để bán giống hoặc chuyển sang hệ thống nuôi thương phẩm

Luyện tập: Giả sử thả 1 triệu ấu trùng tôm mới nở, sau khi ương thu được 400000 con tôm PL12 thì tỉ lệ sống của tôm sau giai đoạn ương đạt được là bao nhiêu?

Bài làm chi tiết:

Công thức tính:

Tỷ lệ sống (%) = (Số lượng tôm sống sau khi ương / Số lượng ấu trùng ban đầu) x 100%

Dựa vào thông tin đề bài:

Số lượng ấu trùng ban đầu: 1 triệu con

Số lượng tôm PL12 sau khi ương: 400.000 con

Thay số vào công thức, ta được:

Tỷ lệ sống (%) = (400.000 / 1.000.000) x 100% = 40%

Vậy, tỷ lệ sống của tôm sau giai đoạn ương đạt được là 40%.

Vận dụng: Tìm hiểu và nêu các kĩ thuật ương cá và tôm giống của một số cơ sở sản xuất giống thuỷ sản mà em biết.

Bài làm chi tiết:

a. Kỹ thuật ương cá hương:

- Ao ương: Ao ương cần được chuẩn bị kỹ lưỡng trước khi thả cá hương, bao gồm: vệ sinh ao, bón lót, tạo thức ăn tự nhiên.

- Thức ăn: Cá hương được cho ăn thức ăn nhân tạo dạng viên, có thể kết hợp với thức ăn tự nhiên. Cần cho ăn đúng thời điểm, số lượng và chất lượng thức ăn phù hợp.

- Quản lý chất lượng nước: Cần thay nước thường xuyên, đảm bảo nước trong ao sạch và đủ oxy.

- Theo dõi và chăm sóc: Cần theo dõi sức khỏe của cá hương, phát hiện và xử lý kịp thời các bệnh dịch.

b. Kỹ thuật ương tôm giống:

- Ao ương: Ao ương cần được chuẩn bị kỹ lưỡng trước khi thả ấu trùng tôm, bao gồm: vệ sinh ao, bón lót, tạo thức ăn tự nhiên.

- Thức ăn: Tôm giống được cho ăn thức ăn nhân tạo dạng viên, có thể kết hợp với thức ăn tự nhiên. Cần cho ăn đúng thời điểm, số lượng và chất lượng thức ăn phù hợp.

- Quản lý chất lượng nước: Cần thay nước thường xuyên, đảm bảo nước trong ao sạch và đủ oxy.

- Theo dõi và chăm sóc: Cần theo dõi sức khỏe của tôm giống, phát hiện và xử lý kịp thời các bệnh dịch.