Giải chi tiết Công nghệ Lâm nghiệp - Thủy sản 12 Cánh diều bài 19 Quy trình nuôi thủy sản theo tiếu chuẩn VietGAP

KHỞI ĐỘNG

Câu hỏi: Hãy kể tên các tiêu chuẩn của Việt Nam và quốc tế được áp dụng trong thủy sản.

Bài làm chi tiết:

Các tiêu chuẩn của Việt Nam và quốc tế được áp dụng trong thủy sản:

- Tiêu chuẩn GlobalGAP cho nuôi trồng thủy sản.

- Tiêu chuẩn ASC cho nuôi trồng tôm.

- Tiêu chuẩn ASC cho nuôi trồng cá hồi.

- TCVN 4378:2001 - Cơ sở chế biến thủy sản - Điều kiện đảm bảo chất lượng và vệ sinh an toàn thực phẩm.

- TCVN 5287:2008 - Thủy sản đông lạnh - Phương pháp xác định vi sinh vật.

- TCVN 3701:2009 - Thủy sản và sản phẩm thủy sản - Xác định hàm lượng natri clorua.

- QCVN 8-2:2011/BYT - Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia đối với giới hạn cho phép của kim loại nặng trong thực phẩm.

- …

1. VIETGAP TRONG NUÔI TRỒNG THỦY SẢN

2. QUY TRÌNH NUÔI THỦY SẢN THEO TIÊU CHUẨN VIETGAP

Câu hỏi: Cơ sở hạ tầng của cơ sở nuôi thủy sản theo  tiêu chuẩn VietGAP phải đảm bảo những yêu cầu nào?

Bài làm chi tiết:

Cơ sở hạ tầng của đơn vị nuôi thuỷ sản theo tiêu chuẩn của VietGAP phải đảm bảo các yêu cầu sau:

- Xây dựng bờ ao bằng các vật liệu không gây ô nhiễm môi trường, không gây độc hại cho thuỷ sản nuôi, không rò rỉ nước.

- Có hệ thống nước cấp, nước thải riêng biệt.

- Có nơi chứa và xử lí nước thải, bùn thải từ ao nuôi.

- Có nơi chứa và xử lí nước thải, chất thải sinh hoạt nếu có người lao động ở tại cơ sở nuôi.

- Bố trí nơi chứa rác thải nguy hại riêng biệt với nơi chứa, xử lí thuỷ sản chết; tách biệt với khu nuôi trồng và không làm ảnh hưởng đến môi trường.

- Bố trí nơi chứa vật tư đầu vào theo đúng hướng dẫn của nhà sản xuất, đảm bảo không có sự xâm nhập của địch hại và tránh nhầm lẫn khi sử dụng.

- Có sơ đồ chỉ dẫn khu nuôi thuỷ sản phù hợp với thực tế và có biển báo cho từng khu vực

- Có các biện pháp đảm bảo ngăn ngừa địch hại và các vật nuôi khác (chó, mèo, vịt, gà,...) xâm nhập vào cơ sở nuôi.

Câu hỏi: Hãy nêu các yêu cầu về trang thiết bị, máy móc, dụng cụ của cơ sở  nuôi thủy sản theo tiêu chuẩn VietGAP.

Bài làm chi tiết:

Cơ sở nuôi phải chuẩn bị các trang thiết bị, máy móc, dụng cụ phù hợp với đối tượng nuôi và phải đảm bảo các yêu cầu sau:

- Phù hợp với yêu cầu sản xuất của nuôi trồng thuỷ sản và phù hợp để xử lí các sự cố xảy ra trong quá trình nuôi trồng

- Được làm bằng vật liệu dễ vệ sinh, không gây ô nhiễm môi trường, không gây mất an toàn thực phẩm đối với thuỷ sản nuôi.

- Được vận hành, bảo dưỡng, bảo quản theo hướng dẫn của nhà sản xuất.

Câu hỏi: Nhân sự trong cơ sở nuôi thủy sản theo tiêu chuẩn VietGAP phải đáp ứng những yêu cầu nào?

Bài làm chi tiết:

- Người quản lý cơ sở nuôi phải có kiến thức về nuôi trồng thuỷ sản, được tập huấn thực hành nuôi trồng thuỷ sản tốt theo tiêu chuẩn VietGAP.

- Người lao động làm việc tại cơ sở nuôi phải đủ 16 tuổi trở lên, được trang bị bảo hộ lao động phù hợp, đảm bảo điều kiện làm việc. Đồng thời, người lao động phải được tập huấn về nuôi trồng thuỷ sản, về thực hành nuôi trồng thuỷ sản tốt theo tiêu chuẩn VietGAP và an toàn lao động theo đúng các vị trí làm việc.

- Ngoài ra, cơ sở nuôi phải đảm bảo yêu cầu về đa dạng sinh học, bảo vệ môi trường, an toàn lao động và trách nhiệm xã hội.

Câu hỏi: Giống thuỷ sản cần đảm bảo những yêu cầu nào theo tiêu chuẩn VietGAP?

Bài làm chi tiết:

Những yêu cầu theo tiêu chuẩn của giống thủy sản:

- Con giống phải nằm trong Danh mục các loài thuỷ sản được phép kinh doanh. Con giống phải đảm bảo chất lượng và được kiểm dịch theo quy định, đồng thời không sử dụng con giống biến đổi gene và không sử dụng con giống khai thác từ bãi đẻ, khu vực di cư sinh sản.

- Quá trình vận chuyển con giống phải đảm bảo không ảnh hưởng đến sức sống về chất lượng con giống. Khi thả giống lưu ý cân bằng giữa môi trường ao (bể) nuôi và môi trường nước vận chuyển, tránh gây sốc cho con giống. Mật độ và mùa vụ thả phải tuân theo quy trình nuôi.

Câu hỏi: Việc sử dụng thức ăn phải đảm bảo những yêu cầu gì?

Bài làm chi tiết:

Những yêu cầu của việc sử dụng thức ăn:

- Cơ sở nuôi phải sử dụng thức ăn phù hợp với nhu cầu dinh dưỡng, độ tuổi của đối tượng nuôi. Thức ăn không chứa chất cấm theo quy định của pháp luật, không sử dụng hormone và chất kích thích sinh trưởng trong quá trình nuôi, không sử dụng sản phẩm hết hạn, không rõ nhãn, không đảm bảo chất lượng. Thức ăn phải được bảo quản theo hướng dẫn của nhà sản xuất.

- Trong trường hợp tự sản xuất thức ăn, cơ sở phải công bố tiêu chuẩn áp dụng nhằm đảm bảo các chỉ tiêu an toàn đáp ứng quy định của pháp luật

Câu hỏi: Môi trường nuôi thuỷ sản được kiểm soát như thế nào trong tiêu chuẩn VietGAP?

Bài làm chi tiết:

Trong tiêu chuẩn VietGAP, môi trường nuôi thủy sản được kiểm soát:

- Nước cấp vào ao nuôi phải được xử lý và kiểm soát các chỉ tiêu về an toàn thực phẩm. Chất lượng nước nuôi phải thích hợp với loài thuỷ sản và không là mối nguy gây mất an toàn thực phẩm, an toàn dịch bệnh. 

- Cơ sở nuôi cần định kì kiểm tra chất lượng nước ao nuôi về một số chỉ tiêu lí – hoá phù hợp với - loài thuỷ sản và hình thức nuôi trồng. Các chỉ tiêu môi trường theo dõi bao gồm: pH, hàm lượng oxygen hòa tan, lượng chất rắn lơ lửng, hàm lượng ammonia, hydro sulfide, độ mặn

Câu hỏi: Việc quản lý dịch bệnh trong quy trình nuôi thuỷ sản theo tiêu chuẩn VietGAP được thực hiện như thế nào?

Bài làm chi tiết:

Việc quản lý dịch bệnh trong quy trình nuôi thuỷ sản theo tiêu chuẩn VietGAP được thực hiện:

- Cơ sở nuôi phải thường xuyên theo dõi, kịp thời phát hiện dấu hiệu bị sốc, bị bệnh, nghi ngờ bị bệnh, các dấu hiệu bất thường khác trên thuỷ sản nuôi và thực hiện các biện pháp cần thiết để ngăn ngừa phát sinh dịch bệnh. Đồng thời, phải thực hiện cách lì, ngăn chặn sự lây lan dịch bệnh giữa các ao nuôi và từ ao nuôi ra bên ngoài.

- Nếu thuỷ sản mắc bệnh thuộc Danh mục bệnh thuỷ sản phải công bố dịch thì phải báo cáo ngay cho các cơ quan có trách nhiệm nơi gần nhất.

- Cơ sở nuôi sử dụng thuốc thú y thuỷ sản nằm trong danh mục thuốc được lưu hành theo phác đồ của cán bộ chuyên môn, không sử dụng thuốc trong danh mục cấm và phải tuân thủ thời gian ngừng sử dụng thuốc thú y thuỷ sản, kháng sinh trước khi thu hoạch theo khuyến cáo của nhà sản xuất hoặc cơ quan quản lí

Tìm hiểu thêm: Tìm hiểu chứng nhận nuôi thuỷ sản GlobalGAP, ASC, MSC.

Bài làm chi tiết:

- GlobalGAP:

+ Là tiêu chuẩn quốc tế về thực hành nông nghiệp tốt (Good Agricultural Practices) được áp dụng cho nhiều loại nông sản, bao gồm cả thủy sản.

+ Mục đích: Đảm bảo sản xuất thủy sản an toàn, bền vững và có trách nhiệm với môi trường.

- ASC:

+ Là viết tắt của Aquaculture Stewardship Council, là tổ chức phi lợi nhuận phát triển tiêu chuẩn cho nuôi trồng thủy sản bền vững.

+ Mục đích: Khuyến khích thực hành nuôi trồng thủy sản có trách nhiệm, bảo vệ môi trường và hệ sinh thái.

- MSC:

+ Là viết tắt của Marine Stewardship Council, là tổ chức phi lợi nhuận phát triển tiêu chuẩn cho nghề cá bền vững.

+ Mục đích: Bảo vệ nguồn lợi thủy sản và hệ sinh thái biển.

Câu hỏi: Theo quy trình nuôi thuỷ sản theo tiêu chuẩn VietGAP, chất thải được thu gom và xử lý như thế nào?

Bài làm chi tiết:

Theo quy trình nuôi thuỷ sản theo tiêu chuẩn VietGAP, chất thải được thu gom và xử lý:

- Nước thải phải được thu gom và xử lí đạt tiêu chuẩn theo quy định trước khi xả ra môi trường.

- Chất thải rắn được thu gom, lưu giữ, vận chuyển đến nơi quy định bằng phương tiện, thiết bị chuyên dụng.

- Chất thải nguy hại cần được phân loại, thu gom, lưu giữ và xử lí theo quy định về quản lí chất thải nguy hại.

- Thuỷ sản bị chết, bị nhiễm bệnh, nghi nhiễm bệnh trong Danh mục bệnh thuỷ sản phải công bố dịch phải được xử lí đúng cách tránh gây lây lan dịch bệnh.

- Cơ sở nuôi phải thực hiện đầy đủ các quy định về vệ sinh nhằm ngăn ngừa ô nhiễm môi trường và phát sinh mầm bệnh trong khu vực nuôi, phải thực hiện tẩy trùng, cải tạo ao sau mỗi vụ nuôi trồng, đảm bảo thời gian ngừng hoặc nghỉ giữa hai vụ nuôi ít nhất là 30 ngày tùy theo từng nhóm loài thuỷ sản, hình thức nuôi trồng và địa điểm nuôi trồng

Luyện tập: Vì sao nuôi trồng thuỷ sản theo tiêu chuẩn VietGAP không gây ô nhiễm môi trường?

Bài làm chi tiết:

Nuôi trồng thuỷ sản theo tiêu chuẩn VietGAP không gây ô nhiễm môi trường là vì:

- VietGAP giúp kiểm soát nguồn gốc con giống giúp hạn chế nguy cơ dịch bệnh, giảm thiểu sử dụng hóa chất và thuốc thú y, góp phần bảo vệ môi trường.

- Theo tiêu chuẩn VietGAP, sử dụng thức ăn hiệu quả giúp giảm thiểu lượng thức ăn dư thừa, hạn chế ô nhiễm môi trường nước do chất thải từ thức ăn.

- VietGAP chỉ cho phép sử dụng hóa chất và thuốc thú y khi thật sự cần thiết, và phải tuân thủ theo hướng dẫn sử dụng của nhà sản xuất. Việc sử dụng hóa chất và thuốc thú y một cách hợp lý giúp giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và hệ sinh thái.

- VietGAP yêu cầu xây dựng hệ thống xử lý chất thải hợp lý, đảm bảo an toàn cho môi trường. Việc xử lý chất thải hiệu quả giúp giảm thiểu ô nhiễm môi trường nước, bảo vệ hệ sinh thái và sức khỏe cộng đồng.

Tìm hiểu thêm: Tìm hiểu Danh mục bệnh thuỷ sản phải công bố dịch.

Bài làm chi tiết:

- Tại Việt Nam, Danh mục bệnh thủy sản phải công bố dịch được quy định trong các văn bản sau:

+ Thông tư 04/2016/TT-BNNPTNT ngày 16/05/2016 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn quy định về phòng, chống bệnh động vật thủy sản.

+ Quyết định số 23/2019/QĐ-BNNPTNT ngày 28/03/2019 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn ban hành Quy định chi tiết về công bố dịch bệnh động vật thủy sản.

- Danh mục bệnh thủy sản phải công bố dịch bao gồm:

+ Bệnh do virus: Bệnh hoại tử gan tụy cấp (IHHNV) trên tôm sú; Bệnh đầu vàng (YHV) trên tôm sú; Bệnh đốm trắng (WSSV) trên tôm sú; Bệnh do virus gây hoại tử cơ trên cua (IMNV); Bệnh do virus gây hoại tử cơ trên cá (IMNV); Bệnh do virus gây xuất huyết trên cá (SVC).

+ Bệnh do vi khuẩn: Bệnh do vi khuẩn Vibrio parahaemolyticus trên tôm sú; Bệnh do vi khuẩn Vibrio alginolyticus trên tôm sú; Bệnh do vi khuẩn Vibrio cholerae trên tôm sú;...

+ Bệnh do nấm: Bệnh do nấm Aphanomyces invadans trên tôm sú; Bệnh do nấm Lagenidium giganteum trên tôm sú; Bệnh do nấm Saprolegnia spp. trên cá;...

+ Bệnh do ký sinh trùng: Bệnh do trùng mỏ neo (Lernaea spp.) trên cá; Bệnh do trùng dẹp (Gyrodactylus spp.) trên cá; Bệnh do trùng bánh xe (Dactylogyrus spp.) trên cá;…

Câu hỏi: Việc lưu trữ hồ sơ trong quy trình nuôi thuỷ sản theo tiêu chuẩn VietGAP nhằm mục đích gì?

Bài làm chi tiết:

- Hồ sơ giúp truy xuất nguồn gốc sản phẩm thủy sản, từ con giống, thức ăn, thuốc thú y, đến quá trình nuôi trồng, thu hoạch và chế biến. Việc truy xuất nguồn gốc giúp đảm bảo an toàn thực phẩm, bảo vệ thương hiệu và uy tín của sản phẩm.

- Hồ sơ giúp các cơ quan chức năng đánh giá và kiểm tra việc tuân thủ các quy định của VietGAP. Việc kiểm tra giúp đảm bảo sản phẩm thủy sản được sản xuất theo đúng tiêu chuẩn, an toàn cho người tiêu dùng.

- Hồ sơ giúp người nuôi thủy sản ghi chép, theo dõi và đánh giá quá trình sản xuất. Việc này giúp họ xác định được những điểm mạnh, điểm yếu và đưa ra các biện pháp cải tiến để nâng cao hiệu quả sản xuất.

- Hồ sơ cung cấp bằng chứng cho các tuyên bố về chất lượng sản phẩm. Ví dụ, hồ sơ có thể chứng minh sản phẩm được nuôi trồng theo tiêu chuẩn VietGAP, không sử dụng hóa chất độc hại.

- Nhiều thị trường nhập khẩu yêu cầu sản phẩm thủy sản phải có đầy đủ hồ sơ chứng minh nguồn gốc và chất lượng. Việc lưu trữ hồ sơ giúp đáp ứng yêu cầu của thị trường và nâng cao khả năng cạnh tranh của sản phẩm.

Câu hỏi: Vì sao quy trình truy xuất nguồn gốc phải được vận hành thử trước khi chính thức thực hiện?

Bài làm chi tiết:

Quy trình truy xuất nguồn gốc phải được vận hành thử trước khi chính thức thực hiện vì: 

- Vận hành thử giúp xác định các vấn đề tiềm ẩn trong quy trình truy xuất nguồn gốc

- Vận hành thử giúp đào tạo nhân viên về cách thức thực hiện quy trình truy xuất nguồn gốc

- Vận hành thử giúp nâng cao hiệu quả của quy trình truy xuất nguồn gốc thông qua việc: Cải thiện quy trình thu thập dữ liệu; Hoàn thiện hệ thống lưu trữ dữ liệu; Bổ sung thông tin thiếu hụt; Đơn giản hóa quy trình truy xuất thông tin

- Vận hành thử giúp tạo sự tin tưởng cho các bên liên quan

- Vận hành thử giúp đảm bảo doanh nghiệp tuân thủ các quy định về truy xuất nguồn gốc. Việc tuân thủ quy định giúp doanh nghiệp tránh được các rủi ro pháp lý.

Luyện tập: Bảng 19.1 – 19.3 được sử dụng để ghi chép, theo dõi lưu trữ thông tin cho bước nào trong quy trình nuôi thủy sản theo tiêu chuẩn VietGAP.

Bài làm chi tiết:

- Bảng 19.1 – 19.3 ứng với bước quản lý và chăm sóc

Vận dụng: 

1. Hãy tìm hiểu một số cơ sở nuôi thuỷ sản mà em biết. Các cơ sở nuôi đó đã đảm bảo được những tiêu chí nào của quy trình nuôi thuỷ sản theo tiêu chuẩn VietGAP? Vì sao?

2. Nuôi thuỷ sản theo theo tiêu chuẩn VietGAP mang lại lợi ích gì cho người nuôi?

Bài làm chi tiết:

1. Một số cơ sở nuôi thủy sản theo tiêu chuẩn VietGAP

a. CÔNG TY CỔ PHẦN THỦY SẢN BÌNH ĐỊNH (BIFISH)

- Địa chỉ: Khu công nghiệp Nhơn Hội, xã Nhơn Hải, thị xã An Nhơn, tỉnh Bình Định

- Sản phẩm: Cá chình, cá mú, cá bống mú, cá lóc, tôm sú,...

- Tiêu chí VietGAP đảm bảo:

+  An toàn thực phẩm: Thức ăn, hóa chất sử dụng có nguồn gốc rõ ràng, được kiểm tra chất lượng định kỳ. Ao nuôi được xử lý nước trước khi thả giống. Cá được kiểm tra dịch bệnh định kỳ.

+ Quản lý sức khỏe thủy sản nuôi: Ghi chép nhật ký về tình trạng sức khỏe, sử dụng thuốc thú y theo hướng dẫn của cơ quan chuyên môn.

+ Bảo vệ môi trường: Xử lý nước thải trước khi thải ra môi trường, sử dụng thức ăn có hàm lượng dinh dưỡng phù hợp để hạn chế ô nhiễm môi trường.

b. HỢP TÁC XÃ NUÔI TÔM SÚ BÌNH AN (BÌNH ĐỊNH)

- Địa chỉ: Xã Bình An, huyện Hoài Nhơn, tỉnh Bình Định

- Sản phẩm: Tôm sú

- Tiêu chí VietGAP đảm bảo:

+ An toàn thực phẩm: Sử dụng thức ăn VietGAP, không sử dụng hóa chất cấm. Tôm được kiểm tra dư lượng kháng sinh trước khi thu hoạch.

+  Quản lý sức khỏe thủy sản nuôi: Áp dụng các biện pháp phòng ngừa dịch bệnh, sử dụng thuốc thú y theo hướng dẫn.

+ Bảo vệ môi trường: Lắp đặt hệ thống xử lý nước thải, sử dụng vi sinh để xử lý chất thải trong ao nuôi.

2. Lợi ích Nuôi thuỷ sản theo theo tiêu chuẩn VietGAP mang lại cho người nuôi: 

- Nâng cao chất lượng sản phẩm:

+ An toàn thực phẩm: Hạn chế sử dụng hóa chất, thuốc thú y, đảm bảo sản phẩm an toàn cho người tiêu dùng.

+ Chất lượng tốt: Cá, tôm nuôi theo VietGAP có chất lượng tốt, thịt dai ngon, giàu dinh dưỡng.

- Tăng năng suất:

+ Áp dụng các kỹ thuật nuôi tiên tiến: Giúp kiểm soát tốt dịch bệnh, tăng tỷ lệ sống và tăng năng suất.

+ Giảm hao hụt: Nhờ áp dụng các biện pháp phòng ngừa dịch bệnh, hao hụt trong quá trình nuôi giảm.

- Tiết kiệm chi phí:

+ Sử dụng thức ăn hiệu quả: Nhờ sử dụng thức ăn VietGAP, thức ăn được sử dụng hiệu quả hơn, giảm chi phí thức ăn.

+ Giảm chi phí cho thuốc thú y: Nhờ áp dụng các biện pháp phòng ngừa dịch bệnh, chi phí cho thuốc thú y giảm.

- Mở rộng thị trường:

+  Sản phẩm VietGAP được thị trường ưa chuộng: Người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến sản phẩm an toàn, chất lượng, do đó sản phẩm VietGAP có nhiều cơ hội tiếp cận thị trường cao cấp, giá bán cao hơn.

+ Dễ dàng xuất khẩu: Sản phẩm VietGAP đáp ứng được các yêu cầu về an toàn thực phẩm của các thị trường xuất khẩu, do đó dễ dàng xuất khẩu sang các nước khác.

- Nâng cao thu nhập:

+ Giá bán cao hơn: Nhờ chất lượng tốt và an toàn cho người tiêu dùng, sản phẩm VietGAP có giá bán cao hơn so với sản phẩm thông thường.

+ Thu nhập ổn định: Nhờ năng suất cao, chi phí thấp và thị trường rộng mở, người nuôi thủy sản theo VietGAP có thu nhập ổn định hơn.