Giải địa lí 12 bài 39: Vấn đề khai thác lãnh thổ theo chiều sâu ở Đông Nam Bộ

Vị trí địa lí và phạm vi lãnh thổ của vùng Đông Nam Bộ:

Đông Nam Bộ gồm có các tỉnh, thành phố: TP.Hồ Chí Minh, Bình Dương, Bình Phước, Tây Ninh, Đồng Nai và Bà Rịa-Vũng Tàu.
Đông Nam Bộ tiếp giáp với: Nam Trung Bộ, Tây Nguyên, Đồng bằng sông Cửu Long, Campuchia và biển Đông.

Thuận lợi về vị trí địa lí của Đông Nam Bộ:

Nằm liền kề Tây Nguyên, Đồng bằng sông Cửu Long là những nguồn nguyền liệu dồi dào phục vụ cho các ngành công nghiệp chế biến, dễ dàng giao lưu bằng đường bộ, kể cả với Campuchia, Duyên Hải Nam Trung Bộ.

Như vậy, Trong điều kiện giao thông vận tải ngày càng hiện đại, vị trí địa lí đó đã cho phép Đông Nam Bộ mở rộng giao lưu trong và ngoài nước, mở rộng vùng cung cấp nguyên liệu, năng lượng cũng như vùng tiêu thụ sản phẩm.

Nhân tố giúp Đông Nam Bộ tiếp tục giữ vị trí dẫn đầu trong phân công lao động giữa các vùng trong nước:

• Đông Nam Bộ là địa bàn thu hút mạnh lực lượng lao động có chuyên môn cao. Sự phát triển kinh tế năng động của vùng càng tạo điều kiện cho vùng có được nguồn tài nguyên chất xám lớn. TP. Hồ Chí Minh là thành phố lớn nhất cả nước về diện tích và dân số, đồng thời cũng là trung tâm công nghiệp, giao thông vận tải và dịch vụ lớn nhất cả nước.
• Là địa bàn có sự tích tụ lớn về vốn và kĩ thuật, lại tiếp tục thu hút đầu tư trong nước và quốc tế.
• Có cơ sở hạ tầng phát triển tốt, đặc biệt về giao thông vận tải và thông tin liên lạc.

Khai thác lãnh thổ theo chiều sâu là việc nâng cao hiệu quả khai thác lãnh thổ trên cơ sở đẩy mạnh đầu tư vốn, khoa học công nghệ nhằm khai thác tốt nhất các nguồn lực tự nhiên và kinh tế - xã hội, để vừa tăng thu nhập quốc dân, vừa bảo vệ môi trường và sử dụng hợp lí tài nguyên.

Chính vì vậy, đối với sự phát triển công nghiệp theo chiều sâu thì việc thu hút đầu tư nước ngoài sẽ góp phần tăng nguồn vốn đầu tư, đổi mới trang thiết bị và công nghệ nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm, tăng khả năng cạnh tranh, đồng thời hạn chế ô nhiễm môi trường,…

• Vị trí địa lý: Giáp với đồng sông Cửu Long, Tây Nguyên là những vùng nguyên liệu dồi dào để phát triển công nghiệp chế biến.
• Điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên:
• Đất đai: đất badan chiếm 40% diện tích của vùng, đất xám bạc bạc màu trên phù sa cổ, thoát nước  tốt.
• Khí hậu: cận xích đạo => hình thành các vùng chuyên canh cây công nghiệp, cây ăn quả cận nhiệt đới qui mô lớn.
• Thủy sản: gần các ngư trường lớn, nguồn hải sản phong phú => phát triển ngư nghiệp.
• Rừng ngập mặn để nuôi trồng thủy sản nước lợ. Có vườn quốc gia Cát Tiên, khu dự trữ sinh quyển Cần Giờ.
• Khoáng sản: dầu khí với trữ lượng lớn, sét, cao lanh => thúc đẩy ngành công nghiệp năng lượng, vật liệu xây dựng.
• Sông ngòi : hệ thống sông Đồng Nai có tiềm năng thủy điện lớn.
• Kinh tế – xã hội:
• Nguồn lao động: có chuyên môn cao
• Cơ sở vật chất kĩ thuật: có sự tích tụ lớn, có nhiều trung tâm công nghiệp lớn.
• Cơ sơ hạ tầng: thông tin liên lạc và mạng lưới giao thông phát triển, là đầu mối của các tuyến đường bộ, sắt, biển, hàng không.

Tuy nhiên, bên cạnh những điều kiện thuận lợi để phát triển kinh tế thì vùng cũng gặp một số khó khăn như:

• Mùa khô kéo dài có khi tới 4 tháng gây ra tình trạng thiếu nước ngọt để sinh hoạt và sản xuất.
• Vùng có khá ít về chủng loại khoáng sản và các nguồn nguyên nhiên liệu, chủ yếu phải nhập từ các vùng khác…

Trong cơ cấu công nghiệp của cả nước, vùng Đông Nam Bộ chiếm tỉ trọng cao nhất, nổi bật với các ngành công nghiệp cao như : luyện kim, điện tử, chế tạo máy, tin học, hóa chất, hóa dược, thực phẩm…

Tuy nhiên, để khai thác lãnh thổ theo chiều sâu trong công nghiệp của vùng theo hướng lâu dài và bền vững thì đòi hỏi vùng phải có phương hướng khai thác.

Trước hết là vấn đề năng lượng. Là vùng công nghiệp lớn nhất và phát triển nhất cả nước nên vùng cần phải tiêu hao một lượng lớn về năng lượng. Để đáp ứng vấn đề đó, vùng đã cho xây dựng các nhà máy thủy điện, nhà máy điện tuốc bin cũng như là nhà máy nhiệt điện. Ngoài ra, còn đưa vào vận hành các đường dây siêu cao áp 500 KV Hòa Bình – Phú Lâm để đảm bảo nhu cầu năng lượng cho vùng.

Thúc đẩy và mở ruộng các mối quan hệ bên ngoài và thu hút vốn đầu tư nước ngoài. Tuy nhiên, trong quá trình hợp tác cần phải luôn luôn quan tâm đến vấn đề ô nhiễm môi trường…

Đông Nam Bộ là vùng có khí hậu nóng quanh năm, có hai mùa là mùa mưa và mùa khô. Có những năm mùa khô kéo dài và sâu sắc, lại có những vùng thấp dọc sông Đồng Nai và sông La Ngà bị ngập úng trong mùa mưa. Do đó, việc xây dựng các công trình thủy lợi ở đây có ý nghĩa rất quan trọng. Nó không chỉ hạn chế lũ lụt ngập úng vào mùa mưa mà còn cung cấp nước tưới tiêu vào mùa khô. Điều đó được thể hiện rõ nhất từ khi nhiều công trình thủy lợi ở đây đã được xây dựng và đưa vào hoạt động. Một trong những công trình tiêu biểu của vùng đó là Hồ Dầu Tiếng (Tây Ninh).

Từ khi đưa vào hoạt động, hồ Dầu Tiếng đã đảm bảo tưới tiêu cho 170.000 ha của Tây Ninh và Củ Chi. Hay công trình thủy lợi Phước hòa ở Bình Dương, Bình Phước cung cấp nước cho sản xuất và sinh hoạt.

Từ khi giải quyết xong vấn đề nước tưới  và nước sinh hoạt thì diện tích cây trồng của vùng ngày càng tăng lên, đảm bảo lương thực, thực phẩm của vùng cũng khá lớn.