Soạn chi tiết Ngữ văn 9 Cánh diều bài 4: Chiếc lá cuối cùng (O. Hen-ri)

ĐỌC HIỂU VĂN BẢN

Câu 1: Giôn-xi mong muốn điều gì?

Bài làm chi tiết:

Giôn-xi mong muốn nhìn thấy chiếc lá thường xuân cuối cùng rời khỏi cành. Cô tin rằng khi chiếc lá thường xuân cuối cùng rụng xuống, cô cũng sẽ qua đời. Niềm tin này xuất phát từ căn bệnh mà cô đang mắc phải và sự buồn chán, tuyệt vọng do hoàn cảnh khó khăn.

Câu 2: “Chiếc lá cuối cùng” có ý nghĩa như thế nào với Giôn-xi?

Bài làm chi tiết:

Khi Giôn-xi tuyệt vọng và tin rằng mình sẽ chết khi chiếc lá thường xuân cuối cùng rụng xuống, "chiếc lá cuối cùng" xuất hiện như một biểu tượng cho niềm hy vọng. Nó cho thấy rằng dù trong hoàn cảnh khó khăn nhất, vẫn luôn có hy vọng tồn tại.

Chiếc lá cuối cùng là minh chứng cho tình yêu thương cao cả của mọi người dành cho Giôn-xi. Không chỉ Xiu, người bạn cùng phòng luôn quan tâm, chăm sóc em, mà còn có cụ Bơ-men, một họa sĩ già yếu, đã không ngại gian khổ để vẽ chiếc lá cuối cùng cứu sống Giôn-xi. Tình yêu thương của những người xung quanh đã giúp Giôn-xi nhận ra giá trị của cuộc sống và trân trọng từng khoảnh khắc quý giá.

Câu 3:  “Chuyến đi xa xôi bí ẩn” muốn chỉ điều gì?

Bài làm chi tiết:

Cụm từ "chuyến đi xa xôi bí ẩn" được sử dụng để mô tả hành trình về với cái chết mà Giôn-xi tin rằng mình sắp sửa bước vào. Đó là một hành trình xa lạ và đáng sợ, tượng trưng cho sự không chắc chắn và tính cuối cùng của cái chết.

Câu 4: Hoàn cảnh ở đây có tác dụng gì?

Bài làm chi tiết:

Hoàn cảnh giống như một sự thử thách. Trước đó thời tiết rất đẹp nhưng sau đó là gió mưa như đặt dây thưởng xuân vào nghịch cảnh và khiến cho Giôn-xi cảm thấy mất hết hy vọng; để rồi sau đó chiếc lá vẫn nằm trên cây như một sự khẳng định ngoan cường.

Câu 5: Suy luận: Vì sao Giôn-xi bình phục?

Bài làm chi tiết:

Sức mạnh của niềm tin và hy vọng: Khi Giôn-xi tin rằng chiếc lá thường xuân cuối cùng tượng trưng cho cuộc sống của mình, niềm tin vào sự sống của cô bị lung lay bởi từng chiếc lá rụng xuống. Tuy nhiên, khi nhìn thấy chiếc lá cuối cùng vẫn còn sót lại một cách kỳ diệu, niềm tin và hy vọng của cô được khơi dậy mạnh mẽ. Niềm tin này chính là động lực giúp Giôn-xi chiến đấu với bệnh tật và hướng đến tương lai tốt đẹp hơn.

Tình yêu thương và sự quan tâm của mọi người xung quanh: Xiu, người bạn cùng phòng của Giôn-xi, luôn quan tâm, chăm sóc và động viên tinh thần Giôn-xi trong suốt thời gian cô ốm nặng. Xiu là nguồn động lực tinh thần to lớn giúp Giôn-xi vượt qua giai đoạn khó khăn nhất. Đặc biệt, hành động hy sinh cao cả của cụ Bơ-men, người đã thức trắng đêm vẽ chiếc lá cuối cùng trong giá rét để cứu sống Giôn-xi, đã khiến Giôn-xi vô cùng xúc động và nhận ra giá trị của tình yêu thương. Tình yêu thương của mọi người đã tiếp thêm cho Giôn-xi sức mạnh để chiến thắng bệnh tật.

Ý chí quyết tâm sống: Khi được Xiu thông báo về sự hy sinh của cụ Bơ-men, Giôn-xi đã trải qua một sự thay đổi lớn về mặt tinh thần. Cô cảm thấy hối hận và day dứt vì những lời nói và hành động của mình trước đây. Hơn hết, Giôn-xi nhận ra rằng mình cần phải trân trọng cuộc sống và chiến đấu với bệnh tật để không phụ lòng mong mỏi của mọi người. Ý chí quyết tâm sống mãnh liệt chính là yếu tố quan trọng giúp Giôn-xi chiến thắng bệnh tật.

Câu 6: Sự việc cụ Bơ-men mất tạo nên điều bất ngờ gì?

Bài làm chi tiết:

Sự ra đi đột ngột của cụ Bơ-men đã tạo nên điều bất ngờ vô cùng lớn:

Đối với Giôn-xi: Giôn-xi vô cùng xúc động và hối hận vì những lời nói và hành động của mình trước đây. Cô không ngờ rằng cụ Bơ-men, một người già yếu, lại hy sinh bản thân để vẽ chiếc lá cuối cùng cứu sống mình.

Đối với Xiu: Xiu cũng vô cùng đau buồn trước sự ra đi của cụ Bơ-men. Cô biết ơn cụ Bơ-men vì đã cứu sống Giôn-xi và cảm thấy hối hận vì không thể giúp đỡ cụ nhiều hơn.

Sự việc cụ Bơ-men qua đời không chỉ là một mất mát lớn cho Giôn-xi và Xiu, mà còn là lời nhắc nhở về giá trị của tình yêu thương và sự hy sinh.

Câu 7: Kết thúc truyện giúp người đọc hiểu ra điều gì?

Bài làm chi tiết:

Kết thúc truyện giúp cho người đọc nhận ra rằng, những bức tranh kiệt tác đôi khi không phải là những bức tranh được đóng khung với giá hàng triệu đô, được triển lãm trong những bảo tàng rộng lớn. Chỉ khi nghệ thuật mang lại giá trị sống cho con người, thì đó mới là bức tranh kiệt tác.

TRẢ LỜI CÂU HỎI

Câu 1: Tóm tắt truyện trong khoảng 5-7 dòng. Nhan đề Chiếc lá cuối cùng có liên quan như thế nào đến nội dung câu chuyện?

Bài làm chi tiết:

Xiu và Giôn-xi là hai nữ họa sĩ trẻ với nhiều khát vọng, sống trong một khu nhà trọ. Cụ Bơ- men là một họa sĩ già cũng sống ở đó, cả đời cụ khao khát vẽ được một kiệt tác nhưng chưa thực hiện được. Mùa đông năm ấy Giôn- xi mắc chứng viêm phổi và tình trạng vô cùng bi kịch. Cô tuyệt vọng không còn lí trí mặc cho Xiu lo lắng và a ủi, khích lệ bạn hết lời. Ngay cửa sổ phòng trọ hai người có một cây thường xuân đang ngày ngày rụng lá. Giôn- xiu quyết định khi chiếc lá thường xuân cuối cùng rụng xuống cũng là lúc cô lìa đời. Nhưng lạ lùng thay, sau cơn bão dữ dội, chiếc lá cuối cùng ấy vẫn không hề rụng và Giôn- xi lấy lại tinh thần rồi hanh chóng thoát khỏi nguy hiểm. Cô nhanh chóng bình phục mỗi ngày và cho đến một ngày, cô được Xiu cho biết chiếc lá cuối cùng ấy là kiệt tác vĩ đại của cụ Bơ- men, cụ mới mất vì chứng viêm phổi nặng, cụ mắc nó chỉ sau một đêm, chính là đêm mà cụ chiếc lá của sự sống khi mà chiếc lá cuối cùng rụng.

Nhan đề "Chiếc lá cuối cùng" trong truyện ngắn cùng tên của O. Henry mặc dù đơn giản nhưng lại ẩn chứa nhiều ý nghĩa sâu sắc, thể hiện mối liên hệ mật thiết với nội dung tác phẩm. 

Trên phương diện biểu tượng, chiếc lá thường xuân ngoài cửa sổ đại diện cho niềm hy vọng và sự sống mong manh của Giôn-xi, cô gái trẻ mắc bệnh nặng. Khi những chiếc lá rụng dần, hy vọng sống của Giôn-xi cũng dần tan biến, dẫn đến tâm trạng tuyệt vọng. Chiếc lá cuối cùng được cụ Bơ-men, người họa sĩ già, vẽ lên khung cửa sổ tượng trưng cho niềm tin và hy vọng vào sự sống. Chiếc lá ấy đã khơi dậy trong Giôn-xi ý chí chiến đấu với bệnh tật và giành lại sự sống.

Về chủ đề chính, nhan đề thể hiện sức mạnh của tình yêu thương và lòng nhân ái. Cụ Bơ-men đã âm thầm vẽ chiếc lá cuối cùng, hy sinh sức khỏe của mình để mang đến niềm hy vọng cho Giôn-xi. Chiếc lá ấy là minh chứng cho tình yêu thương cao cả có thể chiến thắng mọi khó khăn, thử thách. Nêu bật sự hy sinh thầm lặng. Cụ Bơ-men âm thầm vẽ chiếc lá , thể hiện tinh thần hy sinh thầm lặng vì người khác. Chiếc lá ấy là biểu tượng cho những giá trị tốt đẹp trong cuộc sống.

Về mặt nghệ thuật, nhan đề tạo sự hồi hộp, gay cấn cho câu chuyện. Số phận của chiếc lá thường xuân bên ngoài cửa sổ thu hút sự chú ý của người đọc, tạo nên mạch truyện hấp dẫn. Sự xuất hiện của chiếc lá cuối cùng được vẽ lên khung cửa sổ là một bước ngoặt bất ngờ, mang đến niềm hy vọng cho Giôn-xi và người đọc.

Câu 2: Truyện được kể ở ngôi thứ mấy? Dẫn ra và phân tích tác dụng của một số lời người kể chuyện và lời nhân vật.

Bài làm chi tiết:

- Truyện được kể ở ngôi thứ ba.

- Một số lời người kể chuyện và lời nhân vật:

+ Người kể chuyện: “Sang đến nơi, họ sợ sệt ngó ra ngoài cửa sổ… Một cơn mưa lạnh lẽo, dai dẳng vẫn đang rơi, lẫn cùng với tuyết…”.

+ Lời nhân vật: “…Hôm nay nó sẽ rụng thôi và cùng lúc đó thì em sẽ chết”.

Tác dụng :  Tường thuật lại câu chuyện, miêu tả khung cảnh và các nhân vật một cách khái quát.

Câu 3: Tình huống truyện có gì hấp dẫn? Kết thúc truyện có gì độc đáo? Nếu Xiu và Giôn-xi biết cụ Bơ-men sẽ vẽ chiếc lá trên tường thì câu chuyện có còn hấp dẫn không? Vì sao?

Bài làm chi tiết:

Sự hấp dẫn của tình huống truyện:

- Sự đối lập giữa sự sống và cái chết: Giôn-xi, một họa sĩ trẻ, mắc bệnh viêm phổi và chìm đắm trong tuyệt vọng. Cô tin rằng khi chiếc lá thường xuân cuối cùng ngoài cửa sổ rụng xuống, cô cũng sẽ qua đời. Niềm tin này khiến Giôn-xi ngày càng suy sụp, sức khỏe yếu đi.

- Sự hy sinh cao cả: Cụ Bơ-men, một họa sĩ già, và Xiu, bạn cùng phòng của Giôn-xi, chứng kiến tình trạng của Giôn-xi và vô cùng lo lắng. Họ quyết định vẽ một chiếc lá thường xuân lên khung cửa sổ vào đêm bão giông để mang lại hy vọng cho Giôn-xi.

-Bất ngờ và hồi hộp: Chiếc lá cuối cùng bên ngoài cửa sổ rụng xuống trong đêm bão, nhưng trên khung cửa sổ lại xuất hiện một chiếc lá mới. Chi tiết này tạo nên sự bất ngờ, hồi hộp cho câu chuyện và khơi gợi niềm hy vọng cho Giôn-xi.

Kết thúc truyện độc đáo:

- Sự hy sinh thầm lặng: Cụ Bơ-men vì quá sức trong đêm vẽ lá đã mắc bệnh sưng phổi và qua đời. Sự hy sinh thầm lặng của cụ Bơ-men mang đến một kết thúc đầy bất ngờ và xúc động cho câu chuyện.

- Thông điệp sâu sắc: Cái chết của cụ Bơ-men đối lập với sự hồi phục của Giôn-xi, thể hiện sức mạnh của niềm tin và hy vọng, đồng thời ca ngợi tình yêu thương cao cả và tinh thần hy sinh thầm lặng.

Câu chuyện sẽ mất đi tính hấp dẫn nếu Xiu và Giôn-xi biết cụ Bơ-men vẽ chiếc lá:

-Mất đi yếu tố bất ngờ: Nếu Xiu và Giôn-xi biết cụ Bơ-men vẽ chiếc lá, yếu tố bất ngờ và hồi hộp sẽ không còn, khiến câu chuyện trở nên đơn điệu.

-Mất đi ý nghĩa hy vọng: Việc Giôn-xi tự mình nhìn thấy chiếc lá và lấy lại niềm tin mang ý nghĩa sâu sắc hơn so với việc biết được sự thật từ người khác.

-Mất đi thông điệp về tình yêu thương: Sự hy sinh thầm lặng của cụ Bơ-men là điểm nhấn quan trọng trong câu chuyện, thể hiện sức mạnh của tình yêu thương và lòng nhân ái. Nếu Xiu và Giôn-xi biết sự thật, ý nghĩa hy sinh này sẽ bị giảm đi.

Câu 4: Phân tích tâm trạng của Giôn-xi qua hai lần yêu cầu "kéo mành lên". Vì sao "chiếc lá cuối cùng” đã giúp Giôn-xi hồi sinh?

Bài làm chi tiết:

Hai lần yêu cầu "kéo mành lên" thể hiện sự thay đổi rõ rệt trong tâm trạng của Giôn-xi:

Lần 1:

• Tâm trạng tuyệt vọng: Giôn-xi chìm trong tuyệt vọng, tin rằng khi chiếc lá thường xuân cuối cùng rụng xuống, cô cũng sẽ qua đời.
• Sự ám ảnh: Giôn-xi liên tục nhìn ra ngoài cửa sổ, đếm từng chiếc lá rụng, tâm trạng ngày càng trở nên nặng nề và u ám.

Lần 2:

• Hy vọng le lói: Sau khi nhìn thấy chiếc lá cuối cùng vẫn còn bám trên cây, Giôn-xi cảm thấy bất ngờ và xuất hiện tia hy vọng le lói.
• Sự thay đổi tích cực: Giôn-xi yêu cầu Xiu kéo mành lên một cách mạnh mẽ hơn, giọng nói cũng trở nên rõ ràng và có sức sống.
• Mong muốn được sống: Giôn-xi bắt đầu quan tâm đến việc ăn uống, muốn soi gương và thậm chí muốn vẽ tranh, thể hiện mong muốn được sống mãnh liệt.

"Chiếc lá cuối cùng" đóng vai trò quan trọng trong việc giúp Giôn-xi hồi sinh:

• Biểu tượng của niềm hy vọng: Chiếc lá cuối cùng tượng trưng cho sự sống và niềm hy vọng, là động lực giúp Giôn-xi vượt qua tâm lý tuyệt vọng.
• Sức mạnh của niềm tin: Khi nhìn thấy chiếc lá vẫn còn bám trụ, Giôn-xi tin tưởng rằng mình có thể chiến thắng bệnh tật. Niềm tin này là nguồn sức mạnh giúp cô hồi phục sức khỏe.
• Lòng nhân ái và sự hy sinh: Chiếc lá cuối cùng là minh chứng cho tình yêu thương và sự hy sinh thầm lặng của cụ Bơ-men và Xiu dành cho Giôn-xi. Tình cảm này đã sưởi ấm tâm hồn Giôn-xi và giúp cô có thêm động lực để sống.

Như vậy, hai lần yêu cầu "kéo mành lên" cho thấy sự thay đổi rõ rệt trong tâm trạng của Giôn-xi từ tuyệt vọng đến hy vọng. "Chiếc lá cuối cùng" đóng vai trò then chốt trong việc giúp Giôn-xi hồi sinh nhờ tượng trưng cho niềm hy vọng, khơi dậy niềm tin và thể hiện sức mạnh của tình yêu thương.

Câu 5: Nếu là Giôn-xi, em sẽ có suy nghĩ, cảm xúc như thế nào khi nghe Xiu kể lại sự việc cụ Bơ-men đã qua đời vì sưng phổi sau đêm vẽ “chiếc là cuối cùng"?

Bài làm chi tiết:

Nếu là Giôn-xi, khi nghe Xiu kể lại sự việc cụ Bơ-men đã qua đời vì sưng phổi sau đêm vẽ "chiếc lá cuối cùng", em sẽ có những suy nghĩ và cảm xúc sau:

Bàng hoàng, sửng sốt và đau buồn: Giôn-xi vốn dĩ là một cô gái yếu đuối, hay lo lắng và dễ bị ảnh hưởng bởi những điều xung quanh. Tin tức về cái chết của cụ Bơ-men sẽ như một cú sốc lớn đối với em, khiến em bàng hoàng, sửng sốt và chìm trong đau buồn. Em sẽ cảm thấy vô cùng hối hận vì những lời nói và hành động của mình trước đây. Giôn-xi đã từng nghi ngờ và trách móc cụ Bơ-men vì vẽ chiếc lá cuối cùng, không quan tâm đến sức khỏe của bản thân. Giờ đây, khi biết được sự thật rằng cụ Bơ-men đã hy sinh sức khỏe của mình để vẽ chiếc lá cuối cùng, cứu sống em, Giôn-xi sẽ cảm thấy vô cùng hối hận và day dứt.

Thấm thía và biết ơn: Sau khi trải qua biến cố này, Giôn-xi sẽ hiểu được giá trị của tình yêu thương, sự hy sinh và lòng vị tha. Em sẽ nhận ra rằng cụ Bơ-men không chỉ là một người nghệ sĩ tài ba mà còn là một con người có trái tim cao cả, luôn sẵn sàng giúp đỡ người khác. Giôn-xi sẽ cảm thấy vô cùng biết ơn cụ Bơ-men vì đã cứu sống em. Em sẽ trân trọng cuộc sống hơn và cố gắng sống một cuộc đời ý nghĩa để không phụ lòng mong mỏi của cụ Bơ-men.

Thay đổi nhận thức về cuộc sống: Trải nghiệm này sẽ khiến Giôn-xi thay đổi nhận thức về cuộc sống. Em sẽ không còn bi quan, yếm thế như trước đây mà sẽ trở nên lạc quan, yêu đời và trân trọng từng khoảnh khắc của cuộc sống. Giôn-xi sẽ hiểu ra rằng cuộc sống không chỉ có những điều đẹp đẽ mà còn có những khó khăn, thử thách. Tuy nhiên, chúng ta cần phải mạnh mẽ và lạc quan để vượt qua những khó khăn đó.

Hướng đến tương lai tốt đẹp hơn: Cái chết của cụ Bơ-men sẽ là động lực để Giôn-xi sống tốt hơn, hoàn thiện bản thân hơn. Em sẽ cố gắng học tập, rèn luyện để trở thành một người có ích cho xã hội. Giôn-xi sẽ trân trọng những người thân yêu xung quanh và luôn quan tâm, giúp đỡ mọi người. Em sẽ sống một cuộc đời ý nghĩa để không phụ lòng mong mỏi của cụ Bơ-men và những người đã yêu thương em.

Câu 6: Vì sao "chiếc lá cuối cùng" mà cụ Bơ-men vẽ lại được coi là một "kiệt tác"? Theo em, truyện nhằm gửi đến người đọc thông điệp gì?

Bài làm chi tiết:

Có thể nói trong truyện ngắn "Chiếc lá cuối cùng" của O Hen-ri, chiếc lá cụ Bơ-men vẽ trên tường là một kiệt tác. Chiếc lá ấy là sản phẩm nghệ thuật của một họa sĩ. Bởi vì:

Trước hết chiếc lá được coi là một kiệt tác bởi độ chân thực của nó. Chiếc lá màu xanh sẫm, rìa lá đã nhuốm màu vàng úa, ấy vậy mà bằng tất cả tài năng của mình cụ Bơ men đã vẽ nó giống y như thật. Mức độ chân thực và sống động của nó khiến cho cả hai cô họa sĩ là Xiu và Giôn-xi không hề nhận ra đó chỉ là một chiếc lá được vẽ trên trường bằng sự pha chế các loại màu mực hết sức tinh vi của người họa sĩ già, cả một đời vẫn hằng ao ước có thể tạo nên một kiệt tác để lại cho thế hệ sau. 

Không chỉ vậy, chiếc lá cuối cùng còn được cho là một kiệt tác bởi nó được vẽ bằng tình yêu thương chân thành cụ Bơ-men dành cho Giôn-xi. Ngày cụ biết Giôn-xi có ý nghĩa điên rồ sẽ chết sau khi chiếc lá cuối cùng rụng xuống, cụ đã đau đớn và buồn rầu biết chừng nào. Tuy chỉ là người hàng xóm, là đồng nghiệp, nhưng bằng tấm lòng bao dung, vị tha, tình yêu thương cụ đã sẵn sàng hi sinh bản thân, trong đêm mưa gió cụ không quản ngại cái lạnh thấu da vẽ nên chiếc lá kiệt tác. Để rồi sau đó cụ phải đánh đổi bằng chính tính mạng của mình. Cái chết của cụ và kiệt tác của cụ để lại hình là hình ảnh đẹp đẽ, cao thượng của con người có lối sống đẹp, luôn sẵn sàng hi sinh, không màng đến tính mệnh bản thân.

Quan trọng nhất, chiếc là cuối cùng được cho là một kiệt tác khi nó đã đem lại niềm tin, niềm hi vọng sống cho một con người tưởng như đã tuyệt vọng tận cùng. Nhìn thấy chiếc lá cuối cùng vẫn dũng cảm treo bám trên cành cây sau những cơn mưa gió điên cuồng, Giôn-xi mới bất chợt nhận ra mình đã tệ bạc đến như thế nào, “muốn chết là một tội”. Để từ đó đem lại cho cô hi vọng sống, và ngay sau đó cô đã xin Xiu cháo, chút rượu vang. Sức khỏe tinh thần đã được lấy lại nhờ chiếc lá, đó chính là ý nghĩa nhân văn cao cả của nghệ thuật. Nghệ thuật chân chính được tạo ra không chỉ đơn thuần là nghệ thuật vị nghệ thuật mà nó phải là nghệ thuật vị phân sinh, phục vụ cho cuộc sống con người.

Chiếc lá cuối cùng quả thật là một kiệt tác của cụ Bơ-men nói riêng và nhà văn O Hen-ry nói chung. Nó đã giúp nhà văn truyền tải những thông điệp ý nghĩa đến bạn đọc về tình yêu thương, sự hi sinh cao cả; về mục đích ra đời của một tác phẩm nghệ thuật chân chính.

* Thông điệp: tình yêu thương cao cả giữa những con người nghèo khổ với nhau. Chính tình yêu thương đã thắp sáng tâm hồn, trái tim lương thiện của Xiu, cũng chính tình yêu thương đã khiến cụ Bơ – men sẵn sàng hi sinh mạng sống để cứu Giôn – xi, đem lại nghị lực sống cho cô.