Soạn chi tiết Ngữ văn 9 Cánh diều bài 2: Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga (Trích Truyện Lục Vân Tiên – Nguyễn Đình Chiểu)

ĐỌC HIỂU

Câu 1:  Lời đối thoại giữa hai nhân vật chính thể hiện phẩm chất gì của họ?

Bài làm chi tiết:

Lời đối thoại giữa hai nhân vật chính thể hiện phẩm chất của Lục Vân Tiên và Kiều Nguyệt Nga trong đoạn trích "Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga":

Lục Vân Tiên:

Dũng cảm và mưu trí: Khi gặp tên cướp Phong Lai, Lục Vân Tiên không hề sợ hãi mà can đảm xông vào đánh trả để cứu Kiều Nguyệt Nga. Chàng cũng thể hiện sự mưu trí khi dùng mưu kế để hạ gục tên cướp.

Hành hiệp trượng nghĩa: Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga mà không mong được đền đáp. Khi Nguyệt Nga muốn trả ơn, chàng đã khéo léo từ chối, thể hiện phẩm chất cao quý của một người anh hùng.

Trọng lễ nghĩa: Lục Vân Tiên cư xử rất đứng đắn và tôn trọng Kiều Nguyệt Nga, như từ chối lời mời về nhà vì e ngại ảnh hưởng đến thanh danh của nàng.

Kiều Nguyệt Nga:

Dịu dàng, thùy mị: Lời nói của Kiều Nguyệt Nga rất nhẹ nhàng, thanh tao, phản ánh sự đoan trang, thùy mị của một cô gái khuê các.

Biết ơn: Kiều Nguyệt Nga cảm kích sâu sắc vì Lục Vân Tiên đã cứu mạng mình, và rất mong muốn được đền đáp ơn cứu thoát.

Tóm lại, qua đoạn đối thoại này, chúng ta thấy được phẩm chất cao quý của hai nhân vật: dũng cảm, mưu trí, hào hiệp của Lục Vân Tiên, cùng sự dịu dàng, biết ơn của Kiều Nguyệt Nga.

Câu 2: Nguyệt Nga đã thể hiện lòng biết ơn với Lục Vân Tiên thế nào?

Bài làm chi tiết:

Lòng biết ơn của Kiều Nguyệt Nga thể hiện qua lời nói và hành động:

Lời nói:

Nguyệt Nga sử dụng những từ ngữ khiêm nhường, kính trọng như "phu quân", "tiện thiếp", "đấng cứu nhân", "ân nhân" để xưng hô với Lục Vân Tiên. Cách xưng hô này thể hiện sự biết ơn sâu sắc và lòng trân trọng của nàng đối với người đã cứu mạng mình.

Ngôn ngữ của Nguyệt Nga rất văn vẻ, dịu dàng, phản ánh sự thông minh, hiểu biết và phẩm chất tốt đẹp của một người con gái. Lời nói của nàng nhẹ nhàng, êm ái, thể hiện sự biết ơn chân thành và lòng xúc động sâu sắc.

Nguyệt Nga liên tục bày tỏ lòng biết ơn với cách xưng Lục Vân Tiên là "đấng cứu nhân", "ân nhân", "người quân tử" và khẳng định "ơn này muôn kiếp chẳng quên". Lời cảm ơn của nàng chân thành, tha thiết.

Khi trình bày vấn đề, Nguyệt Nga rất rõ ràng, khúc chiết, mạch lạc. Nàng kể lại sự việc ngắn gọn, súc tích, đồng thời thể hiện rõ ràng lòng biết ơn đối với Lục Vân Tiên. Nguyệt Nga trả lời đầy đủ những câu hỏi của Lục Vân Tiên, thể hiện sự tôn trọng và trân trọng dành cho chàng.

Hành động:

Nguyệt Nga quỳ lạy Lục Vân Tiên để tỏ lòng biết ơn. Đây là hành động thể hiện sự tôn kính và biết ơn sâu sắc đối với ân nhân cứu mạng. Nàng mời Lục Vân Tiên về nhà mình để "đền ơn", "tạ ân". Hành động này phản ánh mong muốn được trực tiếp bày tỏ lòng biết ơn và có những việc cụ thể để báo đáp ân nhân.

Thông qua lời nói và hành động của Kiều Nguyệt Nga, chúng ta thấy rõ sự biết ơn chân thành, sâu sắc của nàng đối với Lục Vân Tiên - người đã cứu mạng nàng khỏi hiểm nguy.

Câu 3: Vân Tiên đã có hành động thế nào trước thái độ của Nguyệt Nga?

Bài làm chi tiết:

Khi nghe họ nói muốn được lạy tạ ơn, Vân Tiên đã gạt đi ngay, Chàng từ chối lời khen ngợi của Nguyệt Nga, cho rằng việc làm của mình là lẽ đương nhiên, không cần phải đền đáp, từ chối cả lời mời về thăm nhà Nguyệt Nga để cha nàng đền đáp: “Làm ơn há dễ trông người trả ơn”. Dường như với Vân Tiên, làm việc nghĩa là một bổn phận, một lẽ tự nhiên của một con người chân chính: “Nhớ câu kiến nghĩa bất vi – Làm người thế ấy cũng phi anh hùng”. Lời Vân Tiên chắc nịch vừa để đối chứng, phê phán những kẻ tầm thường, vừa khẳng định việc mình làm là hiển nhiên, thuộc căn cốt, gốc rễ trong lẽ sống của mình.

TRẢ LỜI CÂU HỎI

Câu 1:   Có thể chia đoạn trích làm mấy phần? Trình bày nội dung chính của từng phần.

Bài làm chi tiết:

Có thể chia đoạn trích thành 2 phần.

- Phần 1: Lục Vân Tiên đánh cướp

- Phần 2: Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga

Câu 2:  Nhân vật trong truyện thơ Nôm thường được chia thành hai tuyến đối lập nhau", đặc điểm đó được thể hiện như thế nào trong đoạn trích Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga?

Bài làm chi tiết:

Trong truyện thơ Nôm, nhân vật thường được chia thành hai tuyến đối lập nhau - tuyến nhân vật chính diện và tuyến nhân vật phản diện. Đoạn trích "Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga" của Nguyễn Đình Chiểu cũng thể hiện rõ nét đặc điểm này.

Tuyến nhân vật chính diện gồm Lục Vân Tiên và Kiều Nguyệt Nga:

Lục Vân Tiên hội tụ nhiều phẩm chất tốt đẹp như dũng cảm, nghĩa hiệp, sẵn sàng xông pha cứu giúp người gặp khó khăn; nhân hậu, vị tha, không màng danh lợi; thông minh, tài giỏi, lịch thiệp, tế nhị, tôn trọng phụ nữ.

Kiều Nguyệt Nga mang vẻ đẹp dịu dàng, thanh tao. Nàng hiền thục, nết na; biết ơn, trân trọng người đã cứu giúp mình.

Đối lập với tuyến nhân vật chính diện là tuyến nhân vật phản diện, tiêu biểu là tên cướp Phong Lai: Phong Lai có ngoại hình dữ tợn, gớm ghiếc, thể hiện bản chất xấu xa. Tính cách hung hãn, tàn bạo, sẵn sàng cướp bóc, hãm hại người lương thiện; tham lam, độc ác.

Sự đối lập rõ nét giữa hai tuyến nhân vật về ngoại hình, tính cách và hành động đã làm nổi bật những phẩm chất tốt đẹp của Lục Vân Tiên và Kiều Nguyệt Nga, cũng như tạo nên tình huống gay cấn, hấp dẫn. Điều này giúp tác giả khẳng định và ca ngợi những giá trị tốt đẹp, đồng thời phê phán những thói xấu xa trong xã hội.

Câu 3: Phân tích nhân vật Lục Vân Tiên và Kiều Nguyệt Nga, từ đó làm rõ những nét tính cách nổi bật của người dân Nam Bộ được thể hiện qua đoạn trích.

Bài làm chi tiết:

Tinh thần nghĩa hiệp của Lục Vân Tiên như viên ngọc quý sáng bừng lên dư vị ngòi bút sắc nhọn của Nguyễn Đình Chiểu:

"Trai thời trung hiếu làm đầu,

Gái thời tiết hạnh là câu trau mình".

Lục Vân Tiên và Kiều Nguyệt Nga là hai nhân vật trung tâm của truyện thơ sáng ngời trung hiếu, tiết hạnh.

Lòng thương người là đức hạnh tốt đẹp nhất của Lục Vân Tiên. Từ giã thầy, chàng xuống núi, hăm hở về kinh đô ứng thí. Lộ trình đầy gian nan. Giữa đường, Lục Vân Tiên bất ngờ gặp nhân dân dắt díu nhau chạy trốn, tiếng kêu khóc vang lên thảm thiết. Chàng đã ân cần hỏi han sự tình đầu đuôi và quyết ra tay đánh cướp đê cứu dân lành thoát khỏi cảnh đau thương, nước sôi lửa bỏng:

"Tôi xin ra sức anh hào,

Cứu người cho khỏi lao đao buổi này"

Căm giận lũ bất lương, Lục Vân Tiên sôi sục lên án hành động dã man của chúng. Chàng đã đứng về phía nhân dân, quyết bảo vệ dân:

"Kêu rằng: bớ đảng hung đồ,

Chớ quen làm thói hồ đồ hại dân".

Đạo lý của nhân dân ta rất đẹp "Thương người như thể thương thân". Lục Vân Tiên đã hành động vì tình thương bao la ấy.

Tình thương người đã làm cao chí khí và lòng dũng cảm cho người thư sinh họ Lục. Lũ cướp rất đông và đáng sợ gươm giáo sáng ngời. Tướng cướp Phong Lai "mặt đỏ phừng phừng" đầy sát khí. Hắn dữ tợn và có sức khoe muôn người khôn địch! Giữa vòng vây của lũ cướp, không một tấc sắt trong tay, một mình với cành cây làm gậy, Lục Vân Tiên đã dũng cảm đánh cướp. Đột kích bên tả, xung phong bên hữu, chàng tung hoành giữa bọn cướp. Chúng bị đánh tơi bời. Bọn lâu la đã khiếp đảm quăng gươm giáo bỏ chạy tan tác. Tướng cướp Phong Lai bị tiêu diệt. Nhà thơ Nguyễn Đình Chiểu đã so sánh Lục Vân Tiên đánh cướp với chiến công của hổ tướng Triệu Tử Long phá vòng vây Dương Đang thời Tam quốc để ca ngợi tinh thần quả cảm của người anh hùng vị nghĩa:

“Vân Tiên tả đột hữu xông,

Khác nào Triệu Tử phá vòng Đương Dang.

Lâu la bốn phía vỡ tan,

Đều quăng gươm giáo tìm đàng chạy ngay.

Phong Lai trở chẳng kịp tay,

Bị Tiên một gậy thác rày thân vong".

Giọng thơ hùng tráng vang lên diễn tả trận đánh cướp đầy kịch tính hấp dẫn.

Đánh tan lũ cướp sơn đài, Lục Vân Tiên đã giải thoát cho Kiều Nguyệt Nga - một cô gái khuê các gặp bước hiểm nghèo, tính cách của Kiều Nguyệt Nga được biểu hiện thông qua những lời giãi bày của nàng với Lục Vân Tiên:

“Trước xe quân tử tạm ngồi,

Xin cho tiện thiếp lạy rồi sẽ thưa.

Chút tôi liễu yếu đào tơ.”

Những chữ quân tử tạm ngồi đối lập với tiện thiếp lạy rồi sẽ thưa, chút tôi... không chỉ nói lên thái độ mang ơn, chịu ơn mà còn bộc lộ rõ nét sự thùy mị, nết na của người con gái trước ân nghĩa là một đấng nam tử. Nhưng cao đẹp nhất là phẩm chất ân tình được bộc lộ sâu sắc trong nguyện vọng và cách trả ơn của Kiều Nguyệt Nga. Nàng muốn được đền ơn cho ân nhân của mình:

“Hà Khê qua đó cũng gần,

Xin theo cùng thiếp đền ơn cho chàng.”

Là một cô gái rất mực đằm thắm ân tình, Kiều Nguyệt Nga muốn được đền ơn một cách cụ thể, trả ơn một cách xứng đáng cho Lục Vân Tiên:

“Gặp đây đương lúc giữa đàng,

Của tiền chẳng có, bạc vàng cũng không.

Gẫm câu báo đức thù công,

Lấy chi cho phỉ tấm lòng cùng ngươi.”

Cách trả ơn của Kiều Nguyệt Nga ở đây không chỉ bộc lộ ở tấm lòng chân thành của người mang ơn, mà còn nói lên quan niệm trả ơn của nhân dân ta: không chỉ bằng lời cảm ơn suông, mà còn bằng vật chất cụ thể, bởi chỉ có như vậy mới chứng tỏ được tấm lòng chân thành của mình đối với ân nhân.

Suy cho cùng nhân vật Lục Vân Tiên và Kiều Nguyệt Nga chính là hai mặt của một cách sống. Một là làm ơn không cần người khác đền ơn. Hai là chịu ơn thì phải nhớ ơn. Đó cũng là nhân vật điển hình cho tính cách con người Nam Bộ: phóng khoáng, nghĩa hiệp nhưng cũng dịu dàng, hiểu chuyện.

Câu 4: Phân tích đặc điểm ngôn ngữ đối thoại của các nhân vật được thể hiện trong đoạn trích.

Bài làm chi tiết:

Ngôn ngữ: Ngôn ngữ trong câu chuyện mang phong cách mộc mạc, bình dị, gần với lời nói thông thường. Nó cũng mang màu sắc địa phương Nam bộ.

Về tính cách nhân vật:

- Lục Vân Tiên thể hiện sự mạnh mẽ, dứt khoát, hùng hồn khi đối đầu với tên cướp Phong Lai. Tuy nhiên, khi giao tiếp với Kiều Nguyệt Nga, chàng lại thể hiện sự nhẹ nhàng, uyển chuyển.

- Phong Lai mang vẻ ngoài hung dữ, ngạo mạn, thể hiện bản chất xấu xa của tên cướp.

- Kiều Nguyệt Nga hiện lên với vẻ dịu dàng, đoan trang của một người con gái khuê các.

Qua cách miêu tả ngôn ngữ và khắc họa tính cách nhân vật, tác giả đã tạo nên một bức tranh sống động về thế giới của câu chuyện cổ tích này. Việc đối lập rõ nét giữa các nhân vật càng làm nổi bật tính cách, phẩm chất của từng nhân vật, khiến câu chuyện trở nên hấp dẫn và ý nghĩa.

Câu 5: Tìm hiểu chủ đề của văn bản Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga và cho biết căn cứ để xác định chủ để đó. Tư tưởng và tình cảm của tác giả được thể hiện trong đoạn trích như thế nào?

Bài làm chi tiết:

Chủ đề chính của đoạn trích là sự chiến thắng của chính nghĩa, cái thiện luôn vượt qua cái ác. Điều này được thể hiện qua hành động dũng cảm của nhân vật chính Lục Vân Tiên, khi chàng xông vào đánh đuổi bọn cướp hung hãn để cứu Kiều Nguyệt Nga. Kết quả là Lục Vân Tiên đã chiến thắng, cứu Kiều Nguyệt Nga an toàn, khẳng định niềm tin của tác giả vào sự thắng thế của điều thiện, chính nghĩa.

Qua đoạn trích, tư tưởng và cảm xúc của tác giả Nguyễn Đình Chiểu được thể hiện rõ nét:

Tác giả đề cao những phẩm chất tốt đẹp như dũng cảm, tinh thần chính nghĩa, sẵn sàng giúp đỡ người khác, với Lục Vân Tiên là hiện thân của những phẩm chất này.

Tác giả thể hiện niềm tin vào sự thắng thế vĩnh viễn của cái thiện, chính nghĩa trước cái ác. Bọn cướp đại diện cho sự tàn bạo, nhưng cuối cùng vẫn phải thất bại trước Lục Vân Tiên - người đại diện cho chính nghĩa.

Tác giả mong ước về một xã hội công bằng, tốt đẹp, nơi cái thiện luôn chiến thắng, người tốt được bảo vệ và kẻ ác bị trừng phạt.

Tác giả dành sự ngưỡng mộ và trân trọng sâu sắc đối với Lục Vân Tiên - một anh hùng chính nghĩa, thể hiện qua cách miêu tả hành động của chàng với ngôn từ sôi nổi, hào hùng.

Kết cục của câu chuyện phản ánh niềm tin lạc quan của tác giả vào một tương lai tốt đẹp, công bằng.

Câu 6: Nêu cảm nghĩ của em về câu chuyện Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga.

Bài làm chi tiết:

Câu chuyện "Lục Vân Tiên  cứu Kiều Nguyệt Nga" trích từ tác phẩm "Lục Vân Tiên" của đại thi hào Nguyễn Đình Chiểu đã để lại cho em nhiều ấn tượng sâu sắc. Tác giả Nguyễn Đình Chiểu đã dựng lên hình tượng một con người lí tưởng với những vẻ đẹp toàn diện, mà nổi bật lên trong những vẻ đẹp đó chính là tính chính nghĩa cao đẹp. 

Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga nằm trong phần mở đầu của tác phẩm. Nghe tin triều đình mở khoa thi, Vân Tiên giã từ thầy xuống núi đua tài. Trên đường về nhà thăm cha mẹ, Vân Tiên đã gặp bọn cướp Phong Lai đang hoành hành, bóc lột của dân lành. Một mình chàng đã đánh tan bọn cướp, cứu được Kiều Nguyệt Nga.

Trên đường về quê, Lục Vân Tiên đã bắt gặp cảnh chướng tai gai mắt, đó chính là sự hoành hành đầy ngang ngược của bọn cướp Phong Lai. Không tính toán thiệt hơn, được mất, Lục Vân Tiên đã bẻ cây bên đường làm gậy xông vào lũ cướp để giải cứu người dân lương thiện vô tội. Không chỉ hành động mà lời nói của chàng cũng thể hiện được con người đầy chính nghĩa của chàng “Chớ quen làm thói hồ đồ hại dân”, đó là lời cảnh cáo nhưng cũng là tuyên ngôn sống của chàng,người chân chính là phải bảo vệ nhân dân chứ không phải mang lại đau khổ cho họ.

Trước sự tấn công của bọn Phong Lai, Lục Vân Tiên đã không hề nao núng mà tả đột hữu xung, với các miêu tả này ta vừa có thể hình dung ra những hành động nhanh chóng, chính xác, vừa thể hiện được bản lĩnh hơn người của Vân Tiên. Và trong cái nhìn của Nguyễn Đình Chiểu thì hành động anh hùng này giống như hình tượng đầy oan phong của Triệu Tử khi phá vòng Đương Dang, lập được công trạng lớn. Bọn cướp Phong Lai chẳng mấy chốc bị đánh cho tan tành, sợ hãi mà tháo chạy, Phong Lai bị Vân Tiên trừng trị thẳng tay “thác dày thân vong”.

Sau khi đánh tan lũ cướp, Lục Vân Tiên quan tâm đến hỏi thăm người bị hại, nghe tiếng khóc sợ hãi từ trong kiệu, Vân Tiên đã cất tiếng thăm hỏi “ai than khóc ở trong xe này” thì trong xe vọng ra tiếng đáp của một người con gái, nàng đã kể lại hết sự tình cho Vân Tiên nghe, nàng là một người dân thiện lương, vì sa cơ nên mới lọt vào tay của bọn hung đồ “sa cơ nên mới lầm tay hung đồ”. Nàng còn bày tỏ mong muốn gặp mặt, cúi đầu bày tỏ sự biết ơn trước sự hành động ra tay nghĩa hiệp của Lục Vân Tiên.

Tuy nhiên, quan điểm sống của Lục Vân Tiên là “làm ơn há dễ trông người trả ơn” đã từ chối lời yêu cầu của Kiều Nguyệt Nga, và một lí do nữa được chàng đưa ra đó chính là sự khác biệt về thân phận, giới tính. Trong quan niệm phong kiến xưa thì “nam nữ thụ thụ bất thân”, vì vậy nên Lục Vân Tiên không muốn cuộc gặp gỡ này ảnh hưởng đến tiết hạnh của Nguyệt Nga. Qua đây ta thấy được Vân Tiên là một con người sống chuẩn mực đối với những lễ nghĩa của phong kiến và là người biết quan tâm đến người khác.

Đoạn trích Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga là đoạn trích hay, hấp dẫn đối với người đọc bởi sự chính nghĩa, ngay thẳng, kiên cường của Lục Vân Tiên, qua cuộc trò chuyện với Kiều Nguyệt Nga ta còn thấy đây là con người có nhiều phẩm chất đáng quý, đáng trân trọng.