Giải chi tiết khoa học tự nhiên 9 KNTT bài 36 Khái quát về đi truyền học

KHỞI ĐỘNG

Câu hỏi: Con người sinh ra có những đặc điểm giống bố mẹ và có những đặc điểm khác bố mẹ. Đó là hiện tượng gì?

Bài làm chi tiết:

Đó là hiện tượng di truyền.

I. KHÁI NIỆM DI TRUYỀN VÀ BIẾN DỊ

Hoạt động: Một cặp vợ chồng đều có tóc xoăn, người con thứ nhất của họ có tóc xoăn, đây là một ví dụ về hiện tượng di truyền; người con thứ hai của họ có tóc thẳng; đây là một ví dụ về hiện tượng biến dị.

Đọc thông tin trên và thực hiện các yêu cầu sau:

1. Cho biết di truyền và biến dị là gì.

2. Lấy thêm ví dụ về hiện tượng di truyền và biến dị trong thực tế.

Bài làm chi tiết:

1.

• Di truyền học là quá trình truyền đạt các đặc tính từ bố mẹ hoặc tổ tiên sang các thế hệ con cháu.
• Biến dị là hiện tượng sinh ra con cái có các đặc điểm khác biệt so với bố mẹ.

2. Ví dụ: Khi hai con chó màu trắng giao phối, chúng sinh ra con chó màu đen (biến dị) và con chó màu trắng (di truyền học).

II. MENDEL – NGƯỜI ĐẶT NỀN MÓNG CHO DI TRUYỀN HỌC

Hoạt động: Quan sát thí nghiệm trong Hình 36.1 và thực hiện các yêu cầu sau:

1. Trình bày các bước tiến hành và kết quả thí nghiệm.

2. Ở thế hệ F₁ và F₂ có xuất hiện dạng màu hoa pha trộn giữa hoa tím và hoa trắng hay không? Yếu tố quy định tính trạng hoa trắng (ở thế hệ P) có biến mất trong phép lai không?

Bài làm chi tiết:

1. Các bước tiến hành: 

- Bước 1: Tạo ra những cây đậu thuần chủng bằng cách cho các cây đậu hà lan tự thụ phấn qua nhiều thế hệ.

- Bước 2: Cho cây hoa tím thụ phấn với cây hoa trắng. 

Kết quả thu được F₁: 100% cây hoa tím.

- Bước 3: Cho F₁ tự thụ phấn.

Kết quả thu được: tỉ lệ 3 tím : 1 trắng.

2. Trong thế hệ F₁ và F₂ không có sự xuất hiện của hoa có màu pha trộn giữa tím và trắng, do tính trạng hoa tím và tính trạng hoa trắng không hòa trộn được với nhau.

- Yếu tố quy định tính trạng hoa trắng (ở thế hệ P) không bị mất đi, vì kết quả cuối cùng vẫn thấy sự hiện diện của hoa màu trắng.

Câu hỏi 1: Thế nào là nhân tố di truyền? Hãy chỉ ra tính trạng tương phản, tính trạng trội, tính trạng lặn trong phép lai của Mendel.

Bài làm chi tiết:

- Nhân tố di truyền là nhân tố quy định các tính trạng của sinh vật.

- Trong phép lai Mendel:

+ Tính trạng tương phản: hoa tím và hoa trắng.

+ Tính trạng trội: hoa tím.

+ Tính trạng lặn: hoa trắng.

Câu hỏi 2: Vì sao ý tưởng của Mendel về nhân tố di truyền là cơ sở cho việc nghiên cứu về gene sau này?

Bài làm chi tiết:

Ý tưởng của Mendel về nhân tố di truyền là cơ sở cho việc nghiên cứu về gene sau này vì nó đã đưa ra một khái niệm cụ thể và có thể kiểm tra được về cách di truyền các tính trạng từ thế hệ này sang thế hệ khác. Mendel cho rằng các tính trạng được quy định bởi các "nhân tố di truyền", hoặc những gì chúng ta hiểu ngày nay là gene. Ông đã quan sát và ghi chép kết quả của các thí nghiệm lai tạo cây cải và làm sáng tỏ rằng các tính trạng di truyền không phụ thuộc vào sự pha trộn, mà chúng được chia thành các cặp không pha trộn. Các ý tưởng này đã cung cấp nền tảng cho việc hiểu sâu hơn về di truyền và gene, là cơ sở cho việc nghiên cứu về gene.

III. MỘT SỐ THUẬT NGỮ VÀ KÍ HIỆU DÙNG TRONG NGHIÊN CỨU DI TRUYỀN

Câu hỏi 1: Lấy ví dụ về tính trạng, tính trạng tương phản, kiểu hình, kiểu gene ở đậu hà lan.

Bài làm chi tiết:

- Ví dụ về tính trạng: màu hoa, màu hạt, hình dạng hạt, hình dạng quả, vị trí mọc hoa, chiều cao cây,…

- Ví dụ về tính trạng tương phản:

+ Màu hoa tím và màu hoa trắng.

+ Hạt vàng và hạt xanh.

+ Hạt nhăn và hạt trơn.

+ Thân cao và thân thấp.

- Ví dụ về kiểu hình:

+ Màu sắc hoa: hoa đỏ, hoa trắng.

+ Màu sắc quả: quả vàng, quả xanh.

+ Chiều cao cây: cây cao, cây thấp.

- Ví dụ về kiểu gene: khi xét về tính trạng màu hoa, ta có:

+ Kiểu gene AA quy định hoa tím.

+ Kiểu gene Aa quy định hoa tím.

+ Kiểu gene aa quy định hoa trắng.

Câu hỏi 2: Ở đậu hà lan, tiến hành giữa các cá thể thuần chủng thân cao với thân thấp. F₁ thu được 100% cây thân cao. F₂ thu được cả cây thân cao và cây thân thấp với tỉ lệ 3 cây thân cao : 1 cây thân thấp.

1. Hãy sử dụng các kí hiệu và thuật ngữ để mô tả thí nghiệm trên bằng sơ đồ lai.

2. Dự đoán tính trạng trội, tính trạng lặn trong phép lai trên.

Bài làm chi tiết:

1. Sơ đồ lai:

Quy ước: A – thân cao; a – thân thấp

P:  AA (thân cao) × aa (thân thấp)

G:          A a

F₁:  100% Aa (100% thân cao)

GF1:        A, a A, a

F₂:  1AA : 2Aa : 1aa (3 thân cao : 1 thân thấp)

2. Tính trạng trội: thân cao; tính trạng lặn: thân thấp.