Giải chi tiết Ngữ văn 11 CTST mới bài 9 Tôi đã học tập như thế nào?

TRƯỚC KHI ĐỌC

Câu hỏi: Bạn đã học tập như thế nào trong những năm ở Tiểu học? Hãy hồi tưởng và chia sẻ với mọi người một kỉ niệm (vui/buồn) về việc học tập của bạn trong quãng thời gian đó.

Hướng dẫn trả lời:

 Ngôi trường của em là trường tiểu học duy nhất của xã. Ngày đầu tiên bước vào trường học, em cảm thấy rất ấn tượng. Ngôi trường của em rất to và đẹp, nó được đặt ngay ở khu trung tâm của xã. Con đường dẫn vào trường được đổ bê tông phẳng lì. Hai bên đường là những hàng bạch đàn thẳng tắp, cao vút, cành lá lao xao như vẫy chào chúng em tới trường. Bước qua cổng trường, em đã gặp ngay bác trống nằm tròn vo trên giá ngay cạnh phòng bác bảo vệ. Mới ngày nào còn kinh ngạc, mà năm năm học trôi qua thật nhanh. Em đã trải qua rất nhiều kỉ niệm đẹp bên thầy cô, bè bạn. Mỗi giờ học căng thẳng mệt mỏi nhưng rất hữu dụng. Mỗi giờ giải lao sôi động cùng với bạn chơi đủ những trò, nào là : chơi đuổi bắt, nhảy dây, đá cầu … Thật nhiều kỉ niệm mà em không hề nhớ được hết.

     Tròn 6 tuổi, em bước vào lớp một với tất cả sự háo hức. Em học đọc rất nhanh, chỉ nghe cô giáo đọc một lần, em có thể đọc theo vanh vách. Nhưng viết với em quả là một hành trình gian nan. Em thuận tay trái, từ nhỏ mẹ đã rèn cho em cầm bút tay phải. Nhưng cứ khi nào không có ai nhìn là em lại đổi tay. Cô biết em thuận tay trái nên thường xuống bàn quan sát tôi viết. Bước vào học kì hai, chúng em tập viết chữ nhỏ, lại viết những bài chính tả dài hơn. Chữ em dần nguệch ngoạc. Trong giờ chính tả hôm đó, cô chép những dòng chữ tròn trịa lên bảng, chúng em chép vào vở của mình. Vì thấy cô không để ý, em lại đổi tay để viết. Đến cuối buổi học, cô trả vở chính tả cho chúng em. Cô bắt đầu nhận xét. Bỗng, cô nhắc tới em: "Bạn Gia Bảo hôm nay viết có tiến bộ. Tuy nhiên, cô nghĩ là con đang quên một điều." Em hoảng hốt cúi mặt xuống. Trong tà áo dài thướt tha, cô bước xuống bàn em và tiếp lời: "Cả lớp nhớ cô dặn khi viết, tay chúng ta cầm bút thế nào không?" Lớp em đồng thanh nhắc lại lời cô dặn. Cô lại nói: "Tuy vậy, bạn Gia Bảo vẫn quên. Cô phê bình Gia Bảo trong buổi học ngày hôm nay." Rồi cô nhìn thẳng em và nói: "Cô hi vọng Gia Bảo sẽ nhớ lời cô dặn." Một vài bạn cất tiếng cười chê bai. Nghe thấy vậy, khuôn mặt em nóng bừng, nước mắt ứa ra và bàn tay vò trang vở vừa viết. "Cô thấy hôm nay chữ con viết tròn, đều đúng khoảng cách. Con viết đẹp hơn rất nhiều bạn." - Cô lại nhẹ nhàng nói. Cả lớp im phăng phắc. Em được cô khen lại thấy êm lòng nên trút bỏ được cơn tức giận của một cậu con trai hiếu thắng. Từ đó, em kiên trì rèn viết bằng tay phải. Lên lớp 2, em đã viết được những dòng chữ vô cùng sạch đẹp. Dù bây giờ, em không còn được học cô nữa, nhưng những bài học lí thú hay lời dạy ân cần của cô vẫn còn in đậm trong tâm trí em.

ĐỌC VĂN BẢN

Câu 1: Nếu ở vào tình huống bỗng nhiên được cảm thông, khích lệ như Pê-xcốp, bạn sẽ có cảm xúc giống hay khác với cảm xúc của nhân vật này?

Hướng dẫn trả lời:

• Nếu ở vào tình huống bỗng nhiên được cảm thông, khích lệ như Pê-xcốp, em cũng sẽ có cảm xúc giống nhân vật. Bởi vì trong một khoảng thời gian dài, cậu bé Pê-xcốp chưa từng được ai thấu hiểu, cảm thông cho mình, bỗng nhiên cậu được cảm thông, khích lệ nên cảm xúc và suy nghĩ sẽ bắt đầu thay đổi. Hơn hết chính sự nhẹ nhàng, ân cần của giám mục Cri-xan-phơ đã cảm hóa được cậu bé.

Câu 3: Việc biết "đọc một cách có ý thức năm lên mười bốn tuổi" có phải là một dấu mốc quan hệ trọng trên bước đường học tập, trưởng thành của Pê-xcốp không? Vì sao?

Hướng dẫn trả lời:

• Việc biết đọc một cách có ý thức là một bước quan trọng trên con đường học tập và trưởng thành của Pê-xcốp. Bởi vì từ khi biết đọc, Pê-xcốp tiếp cận được nhiều thông tin và tri thức mới, mở rộng sự hiểu biết về thế giới xung quanh. Điều này sẽ giúp Pê-xcốp định hướng cho các quyết định và hành động của mình, cải thiện khả năng giao tiếp và trở thành một người tự tin và độc lập hơn.

SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Tóm tắt nội dung của văn bản.

Hướng dẫn trả lời:
   A-lếch-xây từ nhỏ đã ở với ông ngoại và ông chính là người đầu tiên dạy chữ cho cậu. Nhưng ông luôn nóng giận áp đặt lên cậu, còn ở trường thì bị bạn bè chế nhạo và thầy giáo thì luôn không ưa cậu. Dần dần cậu trở nên chán học và làm ra nhiều trò nghịch ngợm đáng trách. Nhưng có một giám mục đã xuất hiện, ông như vị cứu tinh đã cứu vớt cuộc đời cậu và khiến cậu ngày một tốt hơn. Khi thấy ông giám mục xuất hiện, những đứa trẻ trở nên háo hức hơn. Ông gọi cậu bé đến gần và hỏi cậu về thông tin, về một số đoạn sách mà cậu đã đọc. Ông mục hỏi rất nhiều câu và câu nào cậu bé cũng đáp. Cậu bé hiểu biết rất nhiều và thuộc rất nhiều thơ, dường như đây là lúc cậu mới được thể hiện mình. Sau đó ông mục lại hỏi về sự nghịch ngợm của cậu bé trong trường học. Vừa nghe cậu bé nói, ông như người cha hiền từ ôn tồn lắng nghe rồi vuốt ve đầu cậu bé. Ông bắt đầu kể về những lúc nghịch ngợm của mình, hỏi những đứa trẻ về sự nghịch ngợm của chúng. Chính sự xuất hiện của ông đã làm cả lớp thêm vui vẻ hơn và cũng nhận ra được rất nhiều điều. A-lếch-xây đã giải thích với ông mục lý do mình nghịch ngợm là do cậu chán học. Khi nghe xong, ông mục chỉ dịu dàng nói rồi khuyên cậu nghịch ngợm ít thôi. Chính cái sự ôn tồn và chân thành của ông mục đã khiến cậu bé như ngộ ra rất nhiều điều và cậu đã chăm chú nghe giảng hơn. Khi lớn dần hơn, cậu bé bắt đầu say mê đọc sách. Cậu bắt đầu hiểu những vẻ đẹp thiên nhiên, những hoàn cảnh sống qua những trang sách vở. Cậu bắt đầu đọc rất nhiều sách ở nhiều thể loại khác nhau, đọc một cách chăm chú và nghiêm túc hơn. Những câu chuyện trong sách cho cậu thấy rằng còn nhiều người khó khăn cực khổ hơn mình và cậu bắt đầu hướng đến một cuộc sống  về những sự tốt đẹp trong cuộc sống. Những cuốn sách mở ra rất nhiều điều lý thú, mang đến những câu chuyện về sự khổ đau hạnh phúc của con người. Chính những điều đó đã giúp cho A-lếch-xây thoát ra được những điều ích kỷ bon chen của cuộc sống, để hướng đến là một con người hoàn thiện hơn.

Câu 4: Cụm từ "các bạn" trong đoạn văn này và đoạn kế tiếp cho thấy người kể chuyện đang hướng tới ai?

Hướng dẫn trả lời:

• Cụm từ "các bạn" trong đoạn văn này và đoạn văn kế tiếp cho thấy người kể chuyện đang hướng tới người đọc. Bởi vì tác giả đang tâm sự, chia sẻ về hoàn cảnh và sự thay đổi của bản thân.

Câu 5: Trong đoạn này, Pê-xcốp đang nói đến phần "con thú", phần "con người" vốn có của ai và với mục đích gì?

Hướng dẫn trả lời:

• Trong đoạn này, Pê-xcốp đang nói đến phần "con thú", phần "con người" vốn có của ông, với mục đích đề cao giá trị, tác dụng của sách đối với việc thay đổi nhận thức, suy nghĩ và hành động của con người, hướng con người tới cuộc sống tốt đẹp hơn, sống có khát khao,...

Câu 2: Sự xuất hiện của Đức Giám mục và cuộc trò chuyện giữa ngài với Pê-xcốp cùng các học sinh trong lớp đã có tác động như thế nào đến Pê-xcốp? Bạn có nhận xét gì về cách tác giả thuật lại cuộc trò chuyện này?

Hướng dẫn trả lời:
- Sự tác động của Đức Giám mục và cuộc trò chuyện đó đến Pê-xcốp. Pê-xcốp trước đó đã có những suy nghĩ và quan điểm riêng về giáo dục, nhưng qua cuộc trò chuyện của Đức giám mục với các học sinh trong lớp, Pê-xcốp đã được thuyết phục và chấp nhận những quan điểm mới đó.

- Về cách thuật lại cuộc trò chuyện này, tác giả đã mô tả chi tiết về nội dung cuộc trò chuyện, những câu hỏi tinh tế của Đức giám mục và cảm xúc, suy nghĩ của Pê-xcốp. Điều này giúp cho người đọc hiểu rõ hơn về quá trình thuyết phục, tác động tới Pê-xcốp và những thay đổi trong suy nghĩ của Pê-xcốp về sau.

Câu 3: Bạn hiểu như thế nào về phần "thú", phần "người" và cuộc đấu tranh giữ hai phần này trong quan niệm của Pê-xcốp ? Cách sử dụng ngôi kể, điểm nhìn trong văn bản đã có tác dụng gì trong việc thể hiện cuộc đấu tranh ấy?

Hướng dẫn trả lời:

- Trong quan niệm của Pê-xcốp, phần "thú" và "người" được coi là hai phần bất đồng và đối nghịch nhau trong con người. Phần "thú" đại diện cho bản năng và những giá trị truyền thống, trong khi phần "người" đại diện cho khả năng tự tưởng tượng, sáng tạo và hướng tới những giá trị tốt đẹp của con người.

- Ngôi kể được sử dụng để thể hiện cuộc đấu tranh giữa hai phần này. Người kể chuyện không chỉ tường thuật một câu chuyện, mà còn thể hiện ý kiến của mình về việc đấu tranh giữa "thú" và "người". Điểm nhìn của người kể có tác dụng giúp người đọc thông hiểu được những khó khăn, thử thách và bài học trong cuộc đấu tranh này. Ngoài ra, người kể cũng thể hiện quan điểm và giá trị của mình thông qua việc lựa chọn các chi tiết và tình huống trong câu chuyện.

Câu 4: Chỉ ra một số điểm khác nhau về nội dung và hình thức nghệ thuật giữa hai phần văn bản trước và sau câu "Tôi biết đọc một cách có ý thức năm lên mười bốn tuổi". Những khác biệt như vậy có làm mất đi sự thống nhất trong tính chỉnh thể của tác phẩm không? 

Hướng dẫn trả lời:

- Khác biệt nội dung trước và sau câu "tôi biết đọc một cách có ý thức năm lên mười bốn tuổi": Nếu trước đó, tác giả kể lại quá trình việc học đọc của mình, sau khi được Đức Giám mục thuyết phục và cảm hóa thì nội dung trong đoạn văn sẽ có sự thay đổi khi nói về kỹ năng đọc của tác giả được cải thiện hơn, tác giả đã thay đổi về nhận thức, suy nghĩ và hành động sau đó.

- Khác biệt trong hình thức nghệ thuật: Trước câu đó, tác giả có thể dùng phong cách kể chuyện chi tiết, tự thuật về những câu chuyện của mình, trong khi sau câu đó, tác giả lại huóng tới việc bày tỏ cảm xúc, suy nghĩ và quan điểm nhiều hơn.

- Điều này cho thấy rằng sự thay đổi trong nội dung của đoạn văn có thể phụ thuộc vào mục đích và ý đồ của tác giả, tùy vào sự phát triển của chuyện hoặc tình huống được miêu tả trong đoạn văn. Sự khác biệt trong hình thức nghệ thuật cũng có thể làm thay đổi cách tác giả truyền đạt thông điệp của mình đến độc giả.

- Những khác biệt như vậy không làm mất đi sự thống nhất trong tính chỉnh thể của tác phẩm mà làm cho tác phẩm có nhiều giá trị hơn, ý nghĩa hơn.

Câu 5: Phân tích một số chi tiết trong văn bản cho thấy nhận thức của tác giả tại thời điểm viết tác phẩm và nhận thức của nhân vật chính trong quá khứ có những điểm khác biệt. Giải thích lí do đó.

Hướng dẫn trả lời:

- Một số chi tiết cho thấy nhận thức của tác giả tại thời điểm viết tác phẩm:

+ "Còn có nhiều cái bỉ ổi, tàn bạo... kẻ nô lệ".

+ "Có lẽ tôi sẽ không truyền đạt đủ rõ và đáng tin cậy... hi sinh tính mạng".

=> Tác giả nhận thức rõ ràng và sâu sắc về vai trò và giá trị của việc đọc sách đối với sự thay đổi trong nhận thức, suy nghĩ của mình. Chính sách đã giúp tác giả thoát khỏi sự bế tắc, bộn bề, đầy đau khổ, sách mở ra một thế giới mới, phản ánh chi tiết, cụ thể và chân thực về hiện thực thô bạo,....

- Một số chi tiết về nhân vật chính trong quá khứ:

+ "Thời gian đầu, say sưa vì cái mới và giá trị mới....dễ chịu ấy".

+ "Nhiều lần tôi khóc khi đọc sách,... hết lòng phục vụ họ".

=> Nhận thức còn khá non nớt, nông cạn, chưa có hiểu biết nhiều.

=>  Tác giả có thể đã viết tác phẩm sau khi trải qua một số sự kiện hoặc trải nghiệm mới, trong khi nhân vật chính trong quá khứ chỉ có những thông tin và kinh nghiệm có sẵn tại thời điểm đó. 

- Những thay đổi trong nhận thức, suy nghĩ của tác giả là nhờ việc đọc sách.

Câu 6: Phân tích một số chi tiết để làm rõ ý nghĩa của những trải nghiệm thực tế đời sống và tầm quan trọng của việc tự học qua sách đối với nhân vật Pê-xcốp?

Hướng dẫn trả lời:

"Như những con chim kỳ diệu trong truyện cổ tích, sách ca hát về cuộc sống đa dạng và phong phú như thế nào, con người táo bạo như thế nào trong khát vọng đạt tới cái thiện và cái đẹp. Và càng đọc, trong lòng tôi càng tràn đầy tinh thần lành mạnh và hăng hái. Tôi trở nên điềm tĩnh hơn, tin ở mình hơn, làm việc hợp lý hơn và ngày càng ít để ý hơn đến vô số những chuyện bực bội trong cuộc sống.

Mỗi cuốn sách đều là một bậc thang nhỏ mà khi bước lên, tôi tách khỏi con thú để tiến gần tới con người, tới gần quan niệm về cuộc sống tốt đẹp nhất, và về sự thèm khát cuộc sống ấy..."

=> Sách mang lại tri thức, mở mang trí tuệ cho Pê-xcốp; sách bồi dưỡng tâm hồn, tình cảm; giúp cuộc sống Pê-xcốp có ý nghĩa hơn trong khát vọng đạt tới cái thiện và cái đẹp. Sách chứa đựng những tri thức, hiểu biết về tự nhiên, xã hội đã tích lũy từ ngàn đời.  Sách bao gồm tất cả các lĩnh vực của đời sống, vì vậy mà sách vở chính là những cuốn bách khoa toàn thư về thế giới, là một nguồn tài nguyên vô tận mà con người có thể thỏa sức tìm tòi, học hỏi, làm cơ sở cho mọi sáng tạo giúp Pê-xcốp tích lũy nâng cao vốn hiểu biết học vấn.

Bài tập sáng tạo: Hãy viết về một cuốn sách hoặc một tác phẩm nghệ thuật góp phần thay đổi suy nghĩ của bạn trong đoạn văn khoảng 200 chữ.

Hướng dẫn trả lời:
   “Hạt giống tâm hồn” một cuốn sách nổi tiếng về các câu chuyện nghệ thuật sống và giá trị đạo đức được công ty First News Trí Việt góp nhặt, sưu tầm. Bộ sách là nguồn cảm hứng và sự thúc đẩy con người vươn lên trong mọi nghịch cảnh, chiến thắng chính mình và sống xứng đáng với phẩm chất của mình. Cuốn “Hạt giống tâm hồn” có một câu nói của Oprah Winfey rằng: “Cuộc sống luôn chứa đựng những nổi đau mà ta không thể nào đoán trước được. Thế nhưng hãy tin rằng mọi chuyện buồn điều lướt qua chúng ta rất nhanh như một đoạn phim ngắn”. Cuốn sách đem lại nhiều cảm xúc cho người đọc, mỗi người sẽ có những cảm nhận riêng về cuốn sách. Riêng tôi, sự kiên cường ý chí vươn lên chống lại chông gai của từng nhân vật trong cuốn sách là cảm nhận tôi từ họ. “Hạt giống tâm hồn” là cuốn sách viết lên những bài học quý giá dành tặng những người đang phải đối đầu với những thử thách mà cuộc sống đem lại, là người bạn tâm sự sát cánh bên ta khi nỗi buồn ập đến, cũng là cuốn sách lấy đi những giọt nước mắt đầy cảm xúc trong trái tim người đọc. Cuốn sách như một trang mở đầu trong tôi, biến tôi từ con số không và biết đứng lên dần mỗi khi vấp ngã. “Hạt giống tâm hồn” như một phép màu kì diệu mách chúng ta khi gặp phải thử thách, những khó khăn tưởng chừng như không vượt qua nhưng chỉ cần có ý chí và niềm tin bạn sẽ vượt qua những khó khăn đó và chạm đến đích thành công. “Hạt giống tâm hồn” cuốn sách mang lại niềm tin cho mọi người và đem lại phần nào thành công cho ta, giúp ta thấy được giá trị của cuộc sống. Cảm ơn “Hạt giống tâm hồn” cuốn sách giúp tôi nhận thức đúng về giá trị bản thân và làm nguồn động lực khi tôi vấp ngã, thất bại trong cuộc sống.

PHẦN THAM KHẢO MỞ RỘNG 

Câu 1. Em hãy nêu giá trị nội dung, nghệ thuật của bài Tôi đã học tập như thế nào?

Hướng dẫn trả lời:

- Giá trị nội dung:

Văn bản cho ta thấy được tầm quan trọng của việc tự học, việc đọc sách. Có thể thấy, tác giả nhận thức rõ ràng và sâu sắc về vai trò và giá trị của việc đọc sách đối với sự thay đổi trong nhận thức, suy nghĩ mỗi người. 

- Giá trị nghệ thuật:

• Lập luận chặt chẽ xác đáng, dẫn chứng thuyết phục.
• Các biện pháp tu từ được sử dụng linh hoạt làm nổi bật tâm trạng của nhân vật tôi khi đọc những quyển sách.

Câu 2. Em hãy nêu nội dung chính của văn bản Tôi đã học tập như thế nào?.

Hướng dẫn trả lời:

• Văn bản kể về quá trình thay đổi bản thân của cậu bé A-lếch-xây. Từ một cậu bé không chịu học hành và luôn phá phách, bị bạn bè xa lánh, cậu trở thành người chăm học, thích đọc sách. Qua việc đọc sách cậu nhận ra những điều tuyệt diệu của cuộc sống. Cậu không còn để ý về những điều khổ cực mà cuộc sống mang lại, mà bắt đầu quan tâm đến nhiều điều mà sách khuyên bảo về cuộc sống. 

Câu 3. Nêu tác giả, tác phẩm, bố cục của văn bản Tôi đã học tập như thế nào?.

Hướng dẫn trả lời:

1. Tác giả

MacXim Gorkilà sinh ra tại Nizhny Novgorod và trở thành một đứa trẻ mồ côi khi ông mới mười tuổi. Ông được bà nuôi dưỡng, bà của Gorky là một người rất giỏi kể chuyện. Cái chết của bà ảnh hưởng sâu sắc đến cuộc sống của ông, sau một lần tự vẫn không thành vào năm 1887, ông đã đi bộ xuyên qua Đế chế Nga trong 5 năm liền, làm nhiều công việc khác nhau và tích lũy vốn kiến thức để sử dụng vào các tác phẩm sau này.

Ông một nhà văn, người đặt nền móng cho trường phái hiện thực xã hội chủ nghĩa trong văn chương và là một nhà hoạt động chính trị người Nga.

2. Tác phẩm

• Thể loại: Truyện 
• Phương pháp biểu đạt: Tự sự

Câu 4. Phân tích tác phẩm Tôi đã học tập như thế nào?

Hướng dẫn trả lời:

• Dựa vào nội dung đã học, học sinh tiến hành phân tích chi tiết tác phẩm