Giải chi tiết Ngữ văn 11 CTST mới bài 8 Thực hành Tiếng Việt

Câu 1: Chỉ ra và nêu tác dụng của biện pháp tu từ lặp cấu trúc trong những đoạn trích dưới đây:

a. Trăng nhập vào dây cung nguyệt lạnh,

Trăng thương, trăng nhớ, hỡi trăng ngần.

Đàn buồn, đàn lặng, ôi đàn chậm!

Mỗi giọt rơi tàn như lệ ngân.

(Xuân Diệu, Nguyệt Cầm)

b. Sự thật là từ mùa thu năm 1940, nước ta đã thành thuộc địa của Nhật, chứ không phải thuộc địa Pháp nữa. Khi Nhật hàng Đồng minh thì  nhân dân cả nước ta đã nổi dậy giành chính quyền lập nên nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Sự thật là dân ta đã lấy lại nước Việt Nam từ tay Nhật, chứ không phải từ tay Pháp.

Pháp chạy, Nhật hàng, vua Bảo Đại thoái vị. Dân ta đánh đổ các xiềng xích thực dân đã gần một trăm năm nay để gây dựng nên nước Việt Nam độc lập. Dân ta lại đánh đổ chế độ quân chủ mấy mươi thế kỉ mà lập nên chế độ dân chủ Cộng hòa.

[...]

Một dân tộc đã gan góc chống dịch nô lệ của Pháp hơn tám mươi năm nay, một dân tộc đã gan góc đứng về phe Đồng minh chống phát xít mấy năm nay, dân tộc đó phải được tự do! Dân tộc đó phải được độc lập!

Vì những lẽ trên, chúng tôi, Chính phủ lâm thời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, trịnh trọng tuyên bố với thế giới rằng:

Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập, và sự thật đã trở thành một nước tự do độc lập. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy.

(Hồ Chí Minh, Tuyên ngôn độc lập)

c. Gió, gió thổi rào rào

Trăng, trăng lay chấp chới.

Trời tròn như buồm căng

Tất cả lên đường mới

Hồn ta cánh rộng mở

Đôi bên gió thổi vào,

Nghĩ những điều hớn hở

Như trời cao, cao, cao.

(Xuân Diệu, Gió)

d. Rau cần, với cải bắp cho một tí rau răm vào, muối xổi, lấy ra ăn với thịt đông hay kho tàu, nó lạ miệng và có khi thú hơn cả dưa cải nữa... Nhưng ăn cháo ám mà không có rau cần thì... hỏng, y như thế là vào một khoảng vườn mà không có hoa, đi trong mùa xuân mà không thấy bướm.

(Vũ Bằng, Thương nhớ mười hai)

Hướng dẫn trả lời:

a. Biện pháp tu từ lặp cấu trúc được sử dụng trong đoạn trích này để tạo ra sự nhấn mạnh và lặp đi lặp lại hiệu ứng của trạng thái cảm xúc cô đơn, u sầu và buồn tủi của nhân vật. Sự lặp lại của cấu trúc "trăng nhập", "trăng thương", "trăng nhớ", "đàn buồn", "đàn lặng" và "đàn chậm" thể hiện sự lặp đi lặp lại của cảm giác trống rỗng, cô đơn và buồn bã một cách sâu sắc của nhân vật. Sự lặp lại của cấu trúc có tác dụng tạo nên sự nhấn mạnh, tăng cường cảm xúc và tập trung.

b. Biện pháp tu từ lặp cấu trúc trong những đoạn trích trên là để nhấn mạnh và làm rõ ý muốn truyền đạt. Nó giúp cho người đọc dễ dàng hiểu được ý nghĩa của các câu, từ đó tăng tính thuyết phục và sức ảnh hưởng của văn bản. Chẳng hạn như trong đoạn trích "sự thật là", tác giả sử dụng biện pháp này để làm rõ một sự kiện quan trọng và không thể chối cãi. Trong đoạn tuyên bố độc lập của Hồ Chí Minh, biện pháp tu từ lặp cấu trúc được sử dụng để tăng tính uyên bác và quyết liệt của lời tuyên bố, gây ấn tượng mạnh mẽ với độc giả.

c. Biện pháp tu từ lặp cấu trúc trong đoạn trích trên giúp tăng tính thẩm mỹ và nhấn mạnh sự trùng hợp giữa hai yếu tố tự nhiên là gió và trăng. Sự lặp lại của từ "gió" và "trăng" tạo ra nét nhấn mạnh đặc biệt, khiến cho đoạn thơ trở nên sống động và ấn tượng hơn. Ngoài ra, những câu thơ lặp lại cấu trúc "gió", "trăng" giúp tăng sự nhấn mạnh và lưu loát trong cách diễn đạt của tác giả. Khi đọc đoạn văn, người đọc cảm nhận được sự cuồng nhiệt, rạo rực của nhân vật khi trước cảnh tượng thiên nhiên đang thay đổi.

d. Trong đoạn trích "gió, gió thổi rào rào trăng, trăng lay chấp chới", biện pháp tu từ lặp cấu trúc được sử dụng để tăng thêm hiệu ứng âm thanh, gợi lên hình ảnh của gió thổi mạnh và trăng lắc lư theo gió. Còn trong đoạn trích "rau cần, với cải bắp cho một tí rau răm vào, muối xổi, lấy ra ăn với thịt đông hay kho tàu", biện pháp tu từ lặp cấu trúc được sử dụng để tăng tính thuyết phục, khuyến khích người đọc ăn rau cần để thêm hương vị cho món ăn.

Câu 2: Đọc đoạn thơ sau và thực hiện các yêu cầu:

Riêng những câu thơ

còn xanh

Riêng những bài hát

còn xanh

Và đôi mắt em

như hai giếng nước.

(Văn Cao, Thời gian)

a. Chỉ ra và nêu tác dụng của biện pháp tu từ lặp cấu trúc trong đoạn thơ.

b. Cách diễn đạt "những câu thơ còn xanh", "những bài hát còn xanh" có gì đặc biệt?

Hướng dẫn trả lời: