Giải KHTN 9 sách VNEN bài 23: Đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể

A. Hoạt động khởi động

Nêu nguyên nhân và cơ chế phát sinh các dạng đột biến gen. Điều gì xảy ra nếu đột biến gen mất một cặp nucleotit ở mã kết thúc?

Em hãy suy nghĩ về điều sau đây: Trong quá trình nhân đôi của phân tử ADN, nếu vì một lí do nào đó mà mất đi một vài gen thì cấu trúc NST mang gen đó sẽ bị biến đổi thế nào? Ngoài dạng biến đổi đó, cấu trúc NST có thể bị biến đổi theo hướng nào khác không, vì sao?

Trả lời:

* Đột biến gen:

+ Nguyên nhân: do ảnh hưởng của các tác nhân vật lí, hóa học, sinh học.

+ Cơ chế: rối loạn sự bắt cặp Nu trong quá trình nhân đôi ADN.

+ Khi mất 1 cặp Nu ở mã gốc thì có thể kéo dài chuỗi axit amin mà gen đó quy định hoặc không ảnh hưởng gì đến gen (nếu Nu tiếp theo nối vào vẫn hình thành bộ ba kết thúc).

* Em suy nghĩ

+ Trong quá trình nhân đôi ADN, nếu maats1 vài gen thì NST mất đi 1 vài đoạn.

+ Ngoài ra, NST có thể biến đổi theo hướng khác như thêm đoạn, đảo đoạn, chuyển đoạn.

B. Hoạt động hình thành kiến thức

I. Đột biến nhiễm sắc thể

- Hãy phán đoán xem 1 NST hoặc cả bộ NST có thể bị biến đổi, mất tính đặc thù như thế nào?

Trả lời:

+ NST cũng có thể biến đổi gọi là đột biến NST.

+ Đột biến NST là sự biến đổi NST về cấu trúc, hình thái hoặc số lượng NST.

II. Đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể

• Các NST sau khi bị biến đổi (hình 23.1 a,b,c) khác với NST ban đầu như thế nào?
• Em hãy thử đặt tên cho mỗi loại đột biến đó.
• Dựa vào nguyên nhân gây đột biến gen đã học, em hãy suy đoán những nguyên nhân nào gây ra biến đổi cấu trúc NST? Nêu hậu quả của đột biến cấu trúc NST.

Trả lời:

+ Hình 23.1:

+ Nguyên nhân của đột biến cấu trúc NST: do các tác nhân vật lí, hóa học, sinh học gây đứt gãy các đoạn NST.

+ Hậu quả:

• Đột biến mất đoạn làm mất một số tính trạng do gen quy định.
• Lặp đoạn có thể có lợi nếu gen lặp là gen tốt
• Đảo đoạn có thể làm bất hoạt gen bị đảo

C. Hoạt động luyện tập

Bài 1. Tại sao đột biến cấu trúc NST lại gây hại cho con người và sinh vật.

Trả lời:

Đột biến cấu trúc NST gây  hại cho con người và sinh vật vì nó làm mất cân bằng hệ gen đã được hình thành và duy trì do lâu đời.

Bài 2. Hình 23.2 dưới đây cho thấy trình tự bình thường của các gen trong một NST.

• NST nào sau đây là kết quả của sự mất đoạn xảy ra trên NST này?

Trả lời:

Hình A là kết quả của sự mất đoạn def xảy ra ở NST hình 23.2

Bài 3. Quan sát hình 23.3, xác định dạng đột biến cấu trúc NST:

Trả lời:

1. đột biến mất đoạn D

2. Đột biến lặp đoạn BC

3. Đột biến đảo đoạn DEF

4. Đột biến đảo đoạn BCD

5. Đột biến chuyển đoạn tương hỗ giữa 2 NST

6. Đột biến chuyển đoạn không tương hỗ giữa 2 NST

7. Đột biến chuyển đoạn trên 1 NST

Bài 4. Trả lời các câu hỏi trắc nghiệm sau:

a. Mất đoạn NST thường:

A.  làm chết hoặc giảm sức sống của cá thể.

B. Tăng cường sức đề kháng của cơ thể.

C. Không ảnh hưởng gì đến đời sống sinh vật.

D. có thể chết khi còn là hợp tử.

b. Đột biến NST là:

A. sự phân li không bình thường của NST xảy ra trong phân bào.

B. những biến đổi về cấu trúc hay số lượng NST

C. sự thay đổi trình tự sắp xếp các Nu trong ADN của NST.

D. những đột biến lệch bội hay đa bội.

Trả lời:

a. A

b. B

D. Hoạt động vận dụng

Phân biệt đột biến gen với đột biến cấu trúc NST, cho ví dụ minh họa.

Trả lời:

E. Hoạt động tìm tòi mở rộng

Bài 1. Quan sát hình 23.4. Em hãy mô tả cơ chế gây đột biến cấu trúc NST.

Trả lời:

Một trong những cơ chế gây đột biến cấu trúc NST là sự tiếp hợp và trao đổi chéo của cặp NST tương đồng ở kì đầu của giảm phân I

Bài 2. Hãy tìm thêm một số ví dụ về đột biến cấu trúc NST phát sinh trong tự nhiên hoặc do con người tạo ra.

Trả lời:

+ Ở ruồi giấm lặp đoạn 16A trên NST X cho mắt hình cầu thành mắt dẹt

+ Ở ngô, đột biến mất đoạn làm giảm sức sống