Giải KHTN 9 sách VNEN bài 66: Luyện tập sinh vật với môi trường

A. Hoạt động khởi động

Em/nhóm em đề xuất sơ đồ quan hệ về thức ăn của các loài sinh vật trên có thể như thế nào? con người có những biện pháp gì để bảo tồn sự đa dạng sinh học của vùng biển nói trên?

Trả lời:

* Sơ đồ: các em có thể tham khảo 1 số sơ đồ sau:

thực vật phù du -->  động vật phù du -->  chim cánh cụt, hải cẩu, cá voi --> con người (đánh bắt cá voi)

thực vật phù du -->  động vật chân kiếm -->  tôm biển 

thực vật phù du -->  động vật phù du -->  mực ống --> cá voi --> con người

- Để bảo tồn sự đa dạng sinh hoc cả vùng biển, con người cần:

• Tránh ô nhiễm môi trường biển
• Không đánh bắt bừa bãi
• Không buôn bán trái phép các sinh vật quý hiếm
• ...

B-C. Hoạt động hình thành kiến thức và luyện tập

I. Môi trường và các nhân tố sinh thái

- Quan sát trong tự nhiên, hãy điền tiếp nội dung phù hợp vào các ô trống trong bảng 66.1.

- Em hãy điền các nhân tố sih thái tác động lên đời sống của thỏ vào bảng sau:

Trả lời:

 Bảng 66.1

Bảng 66.2

II. Hệ sinh thái

1. Quần thể sinh vật

- Em hãy đánh dấu x vào ô trống trong bảng 66.3 những ví dụ về quần thể sinh vật và tập hợp các cá thể không phải là quần thể sinh vật.

Trả lời:

Các ví dụ là quần thể là:

• 2. Rừng cây thông nhựa phân bố ở vùng núi Đông Bắc Việt Nam
• 5. Các cá thể chuột đồng sống trên một đồng lúa. Các cá thể chuột đực và chuột cái có khả năng giao phối với nhau sinh ra chuột con. 

2. Quần xã sinh vật

- Quần xã sinh vật khác quần thể sinh vật như thế nào?

- Điền vào chỗ chấm, sử dụng các từ gợi ý: mật độ cá thể, quan trọng, có ở nhiều hơn hẳn, mức độ phong phú, địa điểm bắt gặp. 

Trả lời:

* Bảng 66.4

1. mức độ phong phú

2. mật độ cá thể

3. địa điểm bắt gặp

4. quan trọng

5. có ở nhiều hơn hẳn

3. Chuỗi thức ăn

Quan sát hình 66.2 và thực hiện bài tập sau

- Chuột ăn thức ăn gì? Động vật nào ăn thịt chuột? Hãy điển nội dung phù hợp vào chỗ trống trong chuỗi thức ăn sau:

(thức ăn của chuột)                   (động vật ăn thịt chuột)

............................--> chuột --> .....................

- Tương tự hãy điền nội dung phù hợp cào chỗ trống của các chuỗi thức ăn sau:

............................--> bọ ngựa --> .....................

............................--> Sâu --> .....................

............................--> ...... --> .....................

- Em có nhận xét gì về mối quan hệ dinh dưỡng giữa một mắt xích với mắt xích đứng trước và mắt xích đứng sau trong chuỗi thức ăn?

Trả lời:

sâu, cây gỗ, cây cỏ  --> chuột --> rắn

sâu --> bọ ngựa --> rắn

cây gỗ --> Sâu --> bọ ngựa, chuột

cây gỗ  --> hươu --> hổ

* Trong chuỗi thức ăn, một mắt xích là thức ăn cho mắt xích đứng sau những cũng chính là sinh vật ăn mắt xích đứng trước.

4. Lưới thức ăn

Quan sát hình 66.2, trả lời câu hỏi:

•  Sâu ăn lá tham gia vào những chuỗi thức ăn nào?
•  Hãy xếp các sinh vật theo từng thành phần chủ yếu của hệ sinh thái.

Trả lời:

- Sâu tham gia vào các chuỗi thức ăn:

• cây cỏ --> sâu --> cầy --> đại bàng
• cây cỏ --> sâu --> cầy --> hổ
• cây cỏ --> sâu --> bọ ngựa --> rắn
• cây cỏ --> sâu --> chuột --> rắn
• cây cỏ --> sâu --> chuột --> cầy --> hổ
• cây cỏ --> sâu --> chuột --> cầy --> đại bàng
• cây gỗ --> sâu --> cầy --> đại bàng
• cây gỗ--> sâu --> cầy --> hổ
• cây gỗ --> sâu --> bọ ngựa --> rắn
• cây gỗ --> sâu --> chuột --> rắn
• cây gỗ --> sâu --> chuột --> cầy --> hổ
• cây gỗ --> sâu --> chuột --> cầy --> đại bàng

- Thành phần hệ sinh thái

• Sinh vật sản xuất: cây gỗ, cây cỏ
• Sinh vật tiêu thụ: sâu, chuột, bọ ngựa, cầy, hươu, đại bàng, hổ, rắn
• Sinh vật phân giải: nấm, vi sinh vật, giun đất

III. Các biện pháp bảo vệ thiên nhiên, bảo vệ các hệ sinh thái

* Câu hỏi thảo luận:

+ Những hành động nào hiện nay đang vi phạm Luật Bảo vệ môi trường? Hiện nay nhận thức của người dân địa phương về vấn đề đó đã đúng như Luật Bảo vệ môi trường quy định chưa?

+ Chính quyền địa phương và nhân dân cần làm gì để thực hiện tốt Luật Bảo vệ môi trường?

+ Những khó khăn trong việc thực hiện Luật Bảo vệ môi trường là gì? Có cách nào khắc phục?

+ Trách nhiệm của mỗi HS trong việc thực hiện Luật Bảo vệ môi trường là gì?

Trả lời:

- Những hành động vi phạm Luật Bảo vệ môi trường là:

• Khai thác rừng bừa bãi
• Săn bắt động vật hoang dã
• Đổ chất thải công nghiệp và rác sin hoạt ra môi trường không qua sử lí
• Sử dụng các chất độc có hại như chất phóng xạ,..

=> Tuy nhiên, các vấn đề này chưa được nhận thức đúng đắn nên vẫn có hiện tượng vi phạm xảy ra.

- Chính quyền và nhân dân cần thực hiện nghiêm túc và tuyên truyền để mọi người nhận thức đúng về Luật Bảo vệ môi trường.

- Khó khăn khi thực hiện:

• Nhiều người ở vùng sâu vùng xa chưa biết đến Luật.
• Chi phí cho việc sử lí rác thải quá cao
•  ....

- Để thực hiện và động viên những người khác cùng thực hiện Luật Bảo vệ môi trường chúng ta cần phải tuyên truyền cho họ hậu quả của việc tàn phá môi trường, từ đó nâng cao ý thức người khác bằng việc động viên họ thực hiện tốt các điều luật.

IV. Trả lời các câu hỏi/bài tập sau

Câu 1. Chuột sống trong rừng mưa nhiệt đới có thể chịu ảnh hưởng của các nhân tố sinh thái sau: mức độ ngập nước, kiến, độ dốc của đất, nhiệt độ không khí, ánh sáng, độ ẩm không khí, rắn hổ mang, áp suất không khí, gỗ mục, thảm lá khô, sâu ăn lá cây, độ tơi xốp của đất, lượng nước. Hãy sắp xếp các nhóm nhân tố đó vào các nhóm nhân tố sinh thái.

Trả lời:

+ Nhân tố vô sinh: mức độ ngập nước, độ dốc của đất, nhiệt độ không khí, ánh sáng, độ ẩm không khí, áp suất không khí, gỗ mục, thảm lá khô, độ tơi xốp của đất, lượng nước

+ Nhân tố hữu sinh: kiến, rắn hổ mang, sâu ăn lá cây

Câu 2. Các sinh vật khác loài thường có quan hệ hỗ trợ hoặc đối địch, em hãy cho biết trong các ví dụ sau đây, quan hệ nào là hỗ trợ và đối địch.

Bảng 66.5

Trả lời:

• Quan hệ hỗ trợ: 1, 5, 6, 9
• Quan hệ đối địch: 2,3,4,7,8,10

Câu 3. Trong những đặc điểm dưới đây, đánh dấu x vào những đặc điểm nào ở quần thể người, những đặc điểm nào có ở quần thể sinh vật khác.

Bảng 66.6

Trả lời:

Ngoài các đặc điểm chung của quần thể, đặc điểm ở quần thể người như pháp luật, kinh tế, hôn nhân, giáo dục, văn hóa mà các quần thể sinh vật khác không có.

Câu 4. Trong một mẻ lưới đánh cá, thống kê được tỉ lệ cá ở các nhóm tuổi khác nhau như sau:

• Nhóm tuổi trước sinh sản: 300 con
• Nhóm tuổi sinh sản: 150 con
• Nhóm tuổi sau sinh sản: 50 con

a. Hãy vẽ biểu đồ biểu diễn tháp tuổi của quần thể cá nói trên.

b. có nên tiếp tục đánh bắt loại cá này với cường độ như trước đây không? Vì sao?

Trả lời:

a. Tháp tuổi

b. Nên giảm đánh bắt lại vì số lượng cá tuổi sinh sản đang không nhiều. cần có thời gian để quần thể cá ổn định hơn.

Câu 5. Cho biết đặc điểm sinh thái của một số loài cá nuôi ở ao, hồ nước ngọt như sau:

• Mè trắng: ăn thực vật nổi, sống ở tầng nước mặt
• Mè hoa; ăn động vật nổi, sống ở tầng nước mặt
• Trắm cỏ: ăn thực vật thủy sinh, sống ở tầng nước mặn và nước giữa
• Trôi: ăn vụ hữu cơ, sống ở tầng đáy

* Về nguyên tắc có thể nuôi tất cả các loài này trong 1 ao được không? Vì sao?

Trả lời:

Về mặt nguyên tắc thì nên nuôi tất cả các loài cá trên trong 1 ao. Vì 

• Các loài cá sống ở các tầng nước khác nhau
• Có các thức ăn khác nhau

Câu 6. Hãy vẽ lưới thức ăn trong đó có các sinh vật:

• Cây cỏ là thức ăn của bọ rùa, châu chấu.
• Ếch nhái ăn bọ rùa, châu chấu.
• Rắn ăn ếch nhái, châu chấu.
• Cáo ăn thịt gà.

(dựa vào kiến thức đã biết trong các lớp trước và trong thực tế, em hãy đưa ra thêm về quan hệ thức ăn có thể có của các loài còn lại và vẽ toàn bộ một lưới thức ăn).

Trả lời: