Giải KHTN 9 sách VNEN bài 60: Lai giống vật nuôi, cây trồng

A. Hoạt động khởi động

- Nếu dùng biện pháp kĩ thuật để bắt ngô tự thụ phấn qua nhiều thế hệ thì sức sống của cây ngô sẽ giảm (hình 60.1), ta có thể dựa vào các quy luật di truyền - biến dị đã học để giải thích hiện tượng này như thế nào?

Trả lời:

- Khi tự thụ phấn nhiều lần sẽ làm tăng tỉ lệ đồng hợp tử. Trong đó có đồng hợp lặn - kiểu gen này thường quy định các đặc điểm không tốt gây nên hiện tượng như hình 60.1.

B. Hoạt động hình thành kiến thức

I. Hiện tượng thoái hóa

1. Hiện tượng thoái hóa do tự thụ phấn ở cây giao phối

- Vì sao có hiện tượng thoái hóa giống ở thực vật tự thụ phấn bắt buộc ở cây giao phấn?

- Hãy chọn các từ phù hợp để hoàn thành đoạn văn sau:

    Hiện tượng thoái hóa biểu hiện như sau: các cá thể của các thế hệ kế tiếp có sức sống  ...(1)... biểu hiện ở các dấu hiệu như phát triển ..(2)..., chiều cao cây và năng suất ..(3).., nhiều cây ...(4)... Ở nhiều dòng, bộc lộ các đặc điểm ..(5)... như: bạch tạng, thân ..(6)..., bắp ....(7).. và kết hạt ...(8)...

Trả lời:

- Khi tự thụ phấn qua nhiều thế hệ sẽ làm tăng tỉ lệ đồng hợp lặn (thưởng quy định các tính trạng không tốt).

=> Gây hiện tượng thoái hóa

- Hoàn thành đoạn văn

    Hiện tượng thoái hóa biểu hiện như sau: các cá thể của các thế hệ kế tiếp có sức sống kém dần biểu hiện ở các dấu hiệu như phát triển chậm, chiều cao cây và năng suất giảm dần, nhiều cây bị chết Ở nhiều dòng, bộc lộ các đặc điểm có hại như: bạch tạng, thân lùn, bắp dị dạng và kết hạt rất ít

* Trả lời câu hỏi:

- Hãy giải thích nguyên nhân của hiện tượng thoái hóa do tự thụ phấn bắt buộc ở thực vật và giao phối gần ở động vật.

- Tại sao một số loài thực vật thụ phấn nghiêm ngặt hay động vật thường xuyên giao phối gần không bị thoái hóa?

Trả lời:

+Ở động vật cũng có hiện tượng thoái hóa giống khi giao phối gần tương tự như thực vật

+ Cơ chế của hiện tượng thoái hóa:

• khi cơ thể mang KG di hợp Aa tự thụ phấn hay giao phối gần qua nhiều thế hệ thì tỉ lệ đồng hợp tăng
• Thường các gen lặn là gen quy định các tính trạng xấu

=> Tăng biểu hiện tính trạng xấu => gây thoái hóa

- Một số loài nếu giống ban đầu thuần chủng (mang KG đồng hợp) thì tự thụ phấn hay giao phối gần sẽ không thay đổi KG ở các thế hệ sau

=> Không gây hiện tượng thoái hóa

3. Vai trò của phương pháp tự thụ phấn bắt buộc và giao phối cận huyết trong chọn giống

- Tại sao tự thụ phấn bắt buộc và giao phối gần gây ra hiện tượng thoái hóa nhưng những phương pháp này vẫn được người ta sử dụng trong chọn giống?

- Hãy chọn các từ thích hợp để hoàn thành đoạn văn sau: 

    Trong chọn giống, người ta thường dùng các phương pháp tự thụ phấn bắt buộc và giao phối gần để ...(1)... và ..(2)... một số tính trạng mong muốn, tạo ...(3).. (có các cặp gen đồng hợp), thuận lợi cho đánh giá KG tưng dòng, phát hiện các  ...(4)... để loại khỏi quần thể.

Trả lời:

- Tự thụ phấn bắt buộc và giao phối gần gây ra hiện tượng thoái hóa nhưng những phương pháp này vẫn được người ta sử dụng trong chọn giống vì:

• Củng cố và duy trì tính trạng mong muốn
• Tạo dòng thuần
• Thuận lợi cho sự đánh giá KG từng dòng
• Phát hiện các gen xấu để loại ra khỏi quần thể

- Hoàn thành đoạn văn:

    Trong chọn giống, người ta thường dùng các phương pháp tự thụ phấn bắt buộc và giao phối gần để  củng cố và duy trì một số tính trạng mong muốn, tạo dòng thuần (có các cặp gen đồng hợp), thuận lợi cho đánh giá KG tưng dòng, phát hiện các  gen xấu để loại khỏi quần thể.

II. Ưu thế lai

1. Hiện tượng ưu thế lai và nguyên nhân

- Nêu đặc điểm của hiện tượng ưu thế lai.

- Khi nói về hiện tượng ưu thế lai, những phát biểu nào sau đây là đúng?

a. có sức sống cao hơn

b. sinh trưởng nhanh hơn

c. khả năng sinh sản giảm

d. phát triển mạnh hơn

e. chiều cao cây giảm dần

f. chống chịu tốt hơn

g. có các tính trạng năng suất cao hơn trung bình giữa bố và mẹ hoặc vượt trội cả bố mẹ.

h. có các tính trạng năng suất ngang bằng hoặc thấp hơn cả bố mẹ.

* Trả lời câu hỏi:

- Nguyên nhân của hiện tượng ưu thế lai?

- Vì sao lai 2 dòng thuần, ưu thế lai biểu hiện rõ nhất?

- Vì sao ưu thế lai biểu hiện rõ nhất ở F1 và giảm dần qua các thế hệ? 

- Để duy trì ưu thế lai cần sử dụng phương pháp nhân giống nào?

Trả lời:

* Đặc điểm của ưu thế lai:

• Là hiện tượng cơ thể F1 có sức sống cao hơn, sinh trưởng nhanh hơn, phát triển mạnh hơn, chống chịu tốt hơn, các tính trạng năng suất cao hơn trung bình giữa bố và mẹ hoặc vượt trội cả hai bố mẹ
• Thể hiện rõ nhất ở F1 khi lai 2 bố mẹ thuần chủng, giảm dần qua các thế hệ 

* Phát biểu đúng jhi nói về hiện tượng ưu thế lai: a, b, d, f, g

* Trả lời câu hỏi:

- Nguyên nhân của hiện tượng ưu thế lai là sự tập trung của các gen trội có lợi ở cơ thể lai F1

- Hiện tượng con lai F1 khỏe hơn, sinh trưởng phát triển mạnh, chống chịu tốt các tính trạng hình thái và năng suất cao hơn trung bình giữa hai bố mẹ hoặc vượt trội hơn cả hai dạng bố mẹ được gọi là ưu thế lai.

- Người ta khóng dùng con lai F, làm giống vì nếu làm giống thì ở đời sau, qua phân li, sẽ xuất hiện các kiểu gen dồng hợp về các gen lận có hại, ưu thế lai giảm.

- Muốn duy tri ưu thế lai phải dùng biện pháp nhân giống vô tính (băng giảm, chiết, ghép,...)

2. Các phương pháp tạo ưu thế lai

a. Ở cây trồng

 Trong chọn giống cây trồng, người ta đã dùng những phương pháp gì để tạo ưu thế lai? Phương pháp nào được dùng phổ biến nhất, tại sao?

b. Ở vật nuôi

 Lai kinh tế là gì? Ở nước ta, lai kinh tế được thực hiện dưới hình thức nào? Cho ví dụ.

Trả lời:

a. Trong chọn giống cây trồng, người ta thường đùng phương pháp lai khác dòng và lai khác thứ để tạo ưu thế tài. Phương pháp lai khác dòng được sử dụng phổ biến hơn.

b. 

- Phép lai kinh tế là phép lai giữa cặp vật nuôi bố mẹ thuộc hai dòng thuần khác nhau rồi dùng con lai F] làm sản phẩm, không dùng nó làm giông.

- Ở nước ta hiện nay, phổ biên là dùng con cái thuộc giống trong nước giao phối với con đực cao sản thuộc giống nhập nội.

* Ví dụ: Con cái là ỉ Móng cái X con đực thuộc giống lợn Đại Bạch.

B. Hoạt động luyện tập

Các thành tựu chọn giống cây trồng, vật nuôi được tạo ra nhờ những phương pháp nào? 

Trả lời:

Các thành tựu chọn giống cây trồng, vật nuôi được tạo ra nhờ những phương pháp:

• Tạo biến dị tổ hợp
• Tạo ưu thế lai

D. Hoạt động vận dụng

Thực hành thao tác giao phấn ở lúa, ngô:

+ Bước 1: chọn cây mẹ

+ Bước 2: Khử đực ở cây mẹ

+ Bước 3: Thụ phấn

E. Hoạt động tìm tòi mở rộng

Sưu tầm hình ảnh, tư liệu để viết một báo cáo ngắn khoảng 500 từ về một số thành tựu chọn giống tại địa phương em hoặc một địa phương mà em quan tâm.