Soạn siêu ngắn kinh tế pháp luật 11 cánh diều bài 2 Cung, cầu trong kinh tế thị trường

MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Em hãy nêu ví dụ về sự thay đổi của nhu cầu tiêu dùng một số loại hàng hóa, dịch vụ vào những dịp lễ, Tết ở Việt Nam. Theo em, các chủ thể sản xuất kinh doanh sẽ làm gì để đáp ứng sự thay đổi đó.

Hướng dẫn trả lời:

Ví dụ về sự thay đổi của nhu cầu tiêu dùng vào những dịp lễ, Tết ở Việt Nam là: việc tăng cầu mua sắm các loại quà lưu niệm và quà tặng trong dịp Tết Nguyên Đán. Trong thời gian này, người Việt thường có tập tục tặng quà cho gia đình, bạn bè và đồng nghiệp như một cách thể hiện lòng tri ân và chia sẻ niềm vui.

Để đáp ứng sự thay đổi này, các chủ thể sản xuất và kinh doanh thường thực hiện các biện pháp sau: Tăng quy mô sản xuất, độc đáo loại hình sản phẩm, tăng cung ứng và phân phối, tổ chức các chương trình khuyến mãi.

KHÁM PHÁ

1. Khái niệm cầu và các nhân tố ảnh hưởng đến cầu

a. Khái niệm cầu

Câu hỏi: Em hãy đọc thông tin sau đây và trả lời câu hỏi:

Trường hợp:

Giả định trong một năm, người tiêu dùng (với mức thu nhập xác định) tại một thành phố mua mặt hàng X với khối lượng và mức giá tương ứng.

a. Em hãy cho biết giá cả ảnh hưởng như thế nào đến lượng hàng hóa được mua.

b. Nếu người tiêu dùng có nhu cầu về mặt hàng X nhưng không có khả năng chi trả thì có tạo thành cầu về mặt hàng này được không?

c. Nếu người tiêu dùng có khả năng chi trả nhưng không có nhu cầu sử dụng hàng hóa X thì có được gọi là cầu về mặt hàng này không?

Hướng dẫn trả lời:

a. Giá cả hàng hóa tác động rất nhiều tới chất lượng được mua, sản phẩm có giá cao thường sử dụng các vật liệu chất lượng tốt.

b. Không xuất hiện nhu cầu mua hàng do người dùng có khả năng mua nhưng không có khả năng chi trả.

c. Có thể gọi là cầu về mặt hàng vì người dùng có khả năng mua và chi trả

b. Các nhân tố ảnh hưởng đến cầu

Câu hỏi: Em hãy đọc trường hợp sau đây và trả lời câu hỏi:

Trường hợp 1: 

Khi nền kinh tế tăng trưởng tố, thu nhập bình quân của người dân tăng lên. Điều này làm cho cầu tiêu dùng hàng hóa, dịch vụ thông thường của họ cũng tăng lên. Tuy nhiên, khi các hoạt động kinh tế gặp khó khăn do tác động của thiên tai và sự bất ổn của thị trường thế giới.....

Trường hợp 2: 

Trong bối cảnh thị trường dầu mỏ, thế giới biến động làm giá xăng dầu tăng lên, với mức thu nhập không đổi, nhiều người tiêu dùng ở thành phố đã phải cân nhắc khi sử dụng phương tiện giao thông. Thay vì sử dụng phương tiện ôtô, xe máy cá nhân hoặc taxi, nhiều người đã lựa chọn dùng phương tiện công cộng như xe buýt

Trường hợp 3:  

Xu hướng tiêu dùng "sản phẩm xanh" danh dần trở thành phổ biến ở Việt Nam.Người tiêu dùng ngày càng chọn mua nhiều hơn các sản phẩm có yếu tố "xanh", lựa chọn các phương thức tiêu dùng bền vững, thân thiện với môi trường. Đây là những thay đổi tích cực của xu hướng tiêu dùng, làm cho cộng đồng "người tiêu dùng xanh" ngày càng trở nên đông đảo

a. Em hãy xác định các nhân tố ảnh hưởng đến cầu hàng hóa, dịch vụ trong trường hợp nêu trên.

b. Ngoài các nhân tố trên , theo em còn có những nhân tố nào khác ảnh hưởng đến cầu về hàng hóa, dịch vụ trên thị trường?

Hướng dẫn trả lời:

a. Các yếu tố ảnh tác động đến cầu hàng hóa, dịch vụ trong trường hợp nêu trên:

Trường hợp 1: Thiên tai, thị trường, kinh tế suy thoái

Trường hợp 2: Thế giới biến động, thu nhập vẫn giữ nguyên không đổi

Trường hợp 3: Thay đổi thị hiếu người tiêu dùng 

b. Một số yếu tố khác ảnh hưởng đến cầu về hàng hóa, dịch vụ trên thị trường: Giá cả hàng hóa và dịch vụ; thu nhập của người tiêu dùng; dân số; chính sách của Chính phủ; kỳ vọng của thị trường; hay tâm lý, tập quán và thị hiếu của người tiêu dùng. 

2. Khái niệm cung và cầu và các nhân tố ảnh hưởng đến cung.

Câu hỏi: Em hãy đọc trường hợp sau đây và trả lời câu hỏi: 

Trường hợp:

Giả định trong một năm người kinh doanh mặt hàng X của một thành phố bán hàng đó với khối lượng và mức giá như bảng.

a. Em hãy cho biết giá cả ảnh hưởng như thế nào đến lượng hàng hóa bán ra.

b. Em có nhận xét gì về lượng hàng hóa X bán ra tại mức giá 10 triệu đồng/ tấn? Tịa mức giá đố có cung không? Vì sao?

c. Nếu người kinh doanh có hàng hóa X nhưng chưa muốn bán ra thị trường thì có tạo thành cung về mặt hàng này không?

Hướng dẫn trả lời:

a. Giá cả tác động tới nhu cầu mua của người tiêu dùng và chất lượng sản phẩm.

b. Lượng hàng hóa X được tiêu thụ tại mức giá đó khá rẻ. Mức giá này tạo điều kiện cho việc tăng lượng cung nên người buôn sẽ kiếm lời dễ hơn.

c. Nếu người bán có hàng hóa X nhưng chưa muốn đưa ra thị trường thì không tạo thành cung về mặt hàng này.

b. Các nhân tố ảnh hưởng đến cung.

Câu hỏi: Em hãy đọc trường hợp, thông tin và trả lời câu hỏi:

Trường hợp 1:

Trong bối cảnh khan hiếm nguồn nguyên liệu, giá cả các yếu tố sản xuất tăng cao, một số doanh nghiệp phải tăng chi phí để mua dù nguyên liệu phục vụ sản xuất. MỘt số doanh nghiệp khác chấp nhận tình trạng sản xuất gián đoạn do không chuẩn bị đủ nguyên liệu đầu vào.

Trường hợp 2: 

Vào thời điểm gần Tết Trung thu, thị trường bánh trung thu trở nên sôi động, nhu cầu đa dạng về chủng loại, mẫu bánh trung thu và xu hướng tăng giá bán là những yếu tố thúc đẩy các nhà sản xuất tập trung nguồn lực cho sản phẩm này. Ngoài số doanh nghiệp sản xuất bánh kẹo với dây chuyền sản xuất hiện đại, công suất lớn chuyển sang làm bánh trung thu theo thời vụ, nhiều cơ sở sản xuất theo kiểu thủ công, quy mô nhỏ hơn, như các hộ cá thể trong làng nghề truyền thống cũng gia nhập thị trường.

THÔNG TIN

Nhằm tạo môi trường thuận lợi thu hút doanh nghiệp đầu tư vào sản xuất nông, lâm nghiệp, thủy sản tại khu vực nông thôn, Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách ưu đãi và hỗ trợ gồm miễn, giảm tiền thuê đất và hỗ trợ tín dụng đầu tư. Theo đó, doanh nghiệp có dự án đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn được ngân sách địa phương hỗ trợ lãi suất vay thương mại để thực hiện dự án. Nhờ có những chính sách trên, nhiều doanh nghiệp đã mạnh dạn đầu tư vốn vào sản xuất, tiêu thụ nông, lâm nghiệp, thủy sản.

(Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư)

a. Em hãy xác định nhân tố ảnh hưởng đến cung hàng hóa, dịch vụ trong mỗi trường hợp và thông tin trên.

b. Theo em, còn những nhân tố nào khác có thể ảnh hưởng đến cung hàng hóa, dịch vụ trên thị trường?

Hướng dẫn trả lời:

a. Xác định yếu tố ảnh hưởng đến cung hàng hóa, dịch vụ trong mỗi trường hợp và thông tin trên: 

Trường hợp 1: khan hiếm nguồn nguyên liệu, giá cả tăng cao, chi phí tăng

Trường hợp 2: Đa dạng về mẫu mã chủng loại, giá cả tăng, quy mô nhỏ.

b.  Một số yếu tố nào khác có thể ảnh hưởng đến cung hàng hóa, dịch vụ trên thị trường: 

• Giá cả của hàng hóa và dịch vụ có liên quan...

• Thu nhập tiền mặt...

• Thị hiếu người tiêu dùng...

• Chất lượng sản phẩm...

• Tổng dân số...

• Áp dụng công nghệ...

• Cơ hội lợi nhuận.

3. Mối quan hệ cung - cầu và có vai trò của quan hệ cung - cầu trong nền kinh tế.

Câu hỏi: Em hãy đọc thông trường hợp, quan sát đồ thị và trả lời câu hỏi:

Trường hợp:

Thị trường hàng hóa X ở 1 thành phố trong năm nay có nhiều biến động tại một số thời, làm cho giá cả biến động tại một số thời điểm, làm cho giá cả biến động theo. Tại các mức giá khác nhau lượng sản phẩm được mua bán như sau:

a. Em có nhận xét gì về lượng cung, lượng cầu mặt hàng X tại các mức giá trong bảng số liệu.

b. Thị trường đạt trạng thái như thế nào tại mức giá 30 triệu đồng/ tấn? Tại mức giá đó, mối tương quan giữa lượng cung và lượng cầu như thế nào?

c. Theo em, khi thị trường có trạng thái cung lớn hơn cầu, người sản xuất kinh doanh và người tiêu dùng sẽ đưa ra lựa chọn như thế nào?

d. Em có nhận xét gì về vai trò của quan hệ cung - cầu trong nền kinh tế?

Hướng dẫn trả lời:

a. Trên thị trường cung – cầu, sự tương tác giữa cung cấp và nhu cầu thường gắn kết với nhau và có tác động trực tiếp lên giá cả. Do đó, việc điều chỉnh lượng cung và nhu từ Công ty X sẽ ảnh hưởng đến mức giá.

b. Khi thị trường phải đáp ứng sự gia tăng của nhu cầu, tại một mức giá cụ thể, mối tương đương giữa cung – cầu cũng sẽ tăng lên.

c. Do sự tích tụ hàng hóa, các nhà sản xuất sẽ gặp tình trạng hàng tồn kho, trong khi người tiêu dùng sẽ có sự lựa chọn dựa trên giá của sản phẩm. Kết quả là giá của sản phẩm sẽ giảm xuống so với giá ban đầu.

d. Trên thị trường, tương tác xảy ra giữa cung cấp và nhu cầu và có ảnh hưởng trực tiếp đến giá cả. Khi số lượng hàng hóa mà người mua muốn mua tương đương với số lượng hàng hóa mà người bán muốn bán, thì mức giá cân bằng c ngược lại.

LUYỆN TẬP

Câu 1: Em đồng tình hay không đồng tình với các nhận định dưới đây về cầu hàng hóa, dịch vụ? Vì sao?

a. Cầu là nhu cầu về hàng hóa, dịch vụ mà người tiêu dùng muốn mua.

b. Khi người tiêu dùng có khả năng mua và sẵn mua một loại hàng hóa, dịch vụ tại các mức giá khác nhau trong một thời gian nhất định thì tạo thành cầu về hàng hóa dịch vụ đó.

c. Cầu là nhu cầu về hàng hóa, dịch vụ mà người tiêu dùng có khả năng mua.

d. Cầu là số lượng hàng hóa, dịch vụ đáp ứng những nhu cầu khác nhau của người tiêu dùng trong một thời gian nhất định

Hướng dẫn trả lời:

Em đồng tình với quan điểm: a, b, d

Em không đồng tình với quan điểm: c

Bởi vì nhu cầu của người tiêu dùng bao gồm các yêu cầu về sản phẩm và dịch vụ đa dạng, được xác định bởi giá cả và khả năng mua hàng tại thời điểm cụ thể.

Câu 2: Em hãy xác định nhân tố ảnh hưởng tới cầu về hàng hóa, dịch vụ trong những trường hợp dưới đây:

a. Cứ vào dịp Tết, cầu về hoa đào, hoa mai và cây cảnh ở Việt Nam tăng cao.

b. Do tình hình dịch bệnh trên đàn gia súc, cầu về hải sản thị trường tăng lên.

c. Do mức sống được cải thiện dần, cầu về hàng tiêu dùng như ti vi, tử lạnh, máy giặt, .....đang tăng lên.

d. Mặc dù giá cả cổ phiếu có xu hướng tăng, nhiều nhà đầu tư vẫn quyết định mua thêm một số loại cổ phiếu.

Hướng dẫn trả lời:

Yếu tố ảnh hưởng tới cầu về hàng hoá dịch vụ trong trường hợp:

a. Nhu cầu hoa và cây cảnh tăng cao.

b. Gia tăng cầu hải sản do tình hình dịch bệnh trên gia súc.

c. Nhu cầu đồ gia dụng trong nhà tăng lên.

d. Gia tăng nhu cầu mua giá cổ phiếu.

Câu 3: Em hãy xác định hoạt động kinh tế nào dưới đây tạo thành cung hàng hóa trên thị trường. Vì sao?

a. Hằng tháng, xí nghiệp dệt ở thành phố N sản xuất được 2 triệu mét vải để đưa ra thị trường.

b. Quần áo của hãng thời trang X được bày bán ở cửa hàng thời trang.

c. Các tỉnh khu vực Nam Trung Bộ chuẩn bị thu hoạch quả thanh long để xuất khẩu sang châu Âu

d. Vườn nhà bạn H trồng nhiều loại cây ăn quả khác nhau. Mùa nào thức ấy, nhà H có nhiều loại trái cây để ăn, biếu họ hàng...

Hướng dẫn trả lời:

Các hoạt động kinh tế a, b, c xảy ra khi họ đưa sản phẩm ra thị trường để bán với giá phụ thuộc vào tình hình thị trường, thể hiện mối tương tác giữa cung cấp và nhu cầu.

Câu 4: Gia đình H có nguồn thu nhập chính từ kinh doanh mặt hàng may. Hiện nay trên thị trường, cung về mặt hàng này lớn hơn cầu.....

a. Theo em, trường hợp trên đề cập đến vai trò gì của quan hệ cung - cầu trong nền kinh tế?

b. Lựa chọn của gia đình H có hợp lý không? Vì sao?

c. Gia đình H còn có thể lựa chọn phương án nào dưới đây? Giải thích vì sao.

a. Tạm ngừng kinh doanh mặt hàng này và chờ đợi thị trường hồi phục.

b. Tiếp tục đẩy mạnh đầu tư, mở rộng kinh doanh các sản phẩm may mặc.

c. Đẩy mạnh việc tuyên truyền và quảng bá sản phẩm may mặc của gia đình.

Hướng dẫn trả lời:

a. Theo quan điểm của em, vai trò của sự tương tác giữa cung cấp và nhu cầu là quan trọng và có tác động tương tác và trực tiếp đến giá cả.

b. Điều này có logic vì nếu có sự chênh lệch lớn giữa cung cấp và nhu cầu cho một loại sản phẩm, giá sẽ có xu hướng giảm và đạt mức bão hòa.

c. Lựa chọn câu c, vì nếu sản phẩm không thể tiếp cận được người tiêu dùng, chúng sẽ ứ đọng và không thể bán ra.

Câu 5: Em hãy xác định nhân tố ảnh hưởng tới cung về hàng hóa, dịch vụ trong những trường hợp sau đây:

a. Đón đầu mùa du lịch hè, các doanh nghiệp lữ hành đã tung ra thị trường nhiều dịch vụ du lịch hấp dẫn.

b. Do giá xăng dầu tăng cao mà cước phí dịch vụ không tăng theo tương ứng, cung dịch vụ taxi thành phố giảm sút

c. Từ khi công nghệ mới áp dụng trong nhà máy sản xuất đường mía thay thế các lò sản xuất đường thủ công về đường trên thị trường tăng mạnh

d. Do nhiều hộ nông dân ở Tây Nguyên chuyển đổi vườn cà phê sang trồng hồ tiêu, cung hồ tiêu Việt Nam những năm tiếp theo tăng mạnh.

e. Cung xe ô tô lắp ráp trong nước tăng lên khi Nhà nước ban hành những chính sách hỗ trợ doanh nghiệp tăng tỷ lệ nội địa hóa phụ tùng sản xuất ô tô.

Hướng dẫn trả lời:

Nhân tố ảnh hưởng tới cung về hàng hóa, dịch vụ trong những trường hợp dưới đây:

a. Cung và cầu bằng nhau, giá cả hạ thấp.

b. Giá xăng tăng cao

c. Giá thành ổ định, cung cầu bằng nhau do công nghệ mới.

d. Gia tăng giá cả hồ tiêu.

e. Gia tăng lắp ráp ô tô 

VẬN DỤNG

Câu 1: Em hãy sưu tầm thông tin về tình hình cung, cầu một hàng hóa, dịch vụ thiết yếu trên thị trường và chia sẻ với các bạn cùng lớp.

Hướng dẫn trả lời:

Tình hình cầu của một số loại thực phẩm trong tháng 1/2022

- Sau khi đạt chuỗi thời gian liên tục giảm giá trong năm 2021, nhu cầu cho sản phẩm thịt lợn đã có bắt đầu tăng trở lại trong tháng 01 năm 2022, đặc biệt trong những ngày cận Tết, tuy nhiên, mức tăng không cao so với Tết 02 năm trước. Giá các mặt hàng thịt lợn ở mức thấp hơn khoảng 15-25% so với cùng kỳ năm trước.

- Trong khi đó, giá các sản phẩm thịt bò duy trì ổn định trong suốt cả năm 2021 và bắt đầu tăng nhẹ vào cuối tháng 1 năm 2022 bởi ảnh hưởng của giá thịt lợn và sự gia tăng nhu cầu.

- Đối với các sản phẩm gia cầm, giá cả đã ở mức thấp trong suốt năm 2021 (có giai đoạn giá thịt gà lông trắng chỉ còn 7.000-9.000đ/kg) và bắt đầu tăng trở lại vào tháng 12/2021 và tiếp tục tăng nhẹ vào ngày cận Tết do nhu cầu tăng.

Câu 2: Em viết bài phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến cung, cầu một hàng hóa, dịch vụ trên thị trường vào dịp Tết

Hướng dẫn trả lời:

Một số yếu tố ảnh hưởng đến lượng cung thực phẩm trên thị trường dịp Tết Nguyên đán Nhâm Dần (2022):

- Tết Nguyên Đán Nhâm Dần (2022) đang đến gần, trong khi các nguyên liệu đầu vào như thức ăn cho chăn nuôi, chi phí lưu thông, xét nghiệm, và lao động, có sự gia tăng đáng kể, thì điều kiện thời tiết thuận lợi và sự ổn định và tăng trưởng trong sản xuất nông nghiệp đã tiếp tục hỗ trợ cho thị trường thực phẩm, không gặp phải biến động bất thường. Do đó, nguồn cung cấp thực phẩm cho dịp Tết Nguyên đán được đảm bảo và không có tình trạng thiếu hàng hoặc tăng giá không hợp lý.

- Trong những ngày gần Tết (bắt đầu từ ngày 23 tháng Chạp), các siêu thị đã tham gia vào các chương trình bình ổn thị trường và duy trì giá cả ổn định. Ngoài ra, một số siêu thị cũng đã có chương trình giảm giá cho các sản phẩm thực phẩm tươi sống và thịt lợn đông lạnh. Do đó, giá của thịt gà và thịt bò chỉ tăng vào những ngày gần đến Tết tại các chợ truyền thống do nhu cầu mua sắm tăng cao.