[toc:ul]
Chị đang trong tình thế nguy ngập: chồng ốm nặng, không có tiền nộp sưu thuế.
Cai lệ: tay sai, hống hách, hung bạo, chuyên đánh người => hiện thân của tầng lớp thống trị đương thời. Tác giả miêu tả hắn qua giọng điệu và cử chỉ để vạch trần bộ mặt hắn.
Diễn biến tâm lí của chị Dậu: Ban đầu chị còn nhún nhường, van xin nhưng tên cai lệ vẫn không chịu tha, còn đánh đấm chị => Chị liều mạng cự lại bằng lý lẽ, thay đổi xưng hô thành Tôi – ông, mày – bà => tên cai lệ tát chị => chị vùng lên quật ngã lại bọn tay sai
=> chị Dậu là người phụ nữ hiền lành, thương chồng, sống nhẫn nhục và có tinh thần phản kháng mạnh mẽ.
Nhan đề phản ánh quy luật: có áp bức sẽ có đấu tranh. Đặt tên như vậy là thỏa đáng vì đó là điều tất yếu: có áp bức tất có đấu tranh, khởi nghĩa.
Đoạn đó là sự phát triển phù hợp với logic và tính cách nhân vật: Ban đầu ở thê yếu, chị còn van xin nhún nhường. Nhưng tên cai lệ lại càng quá quắt, đánh chị. Diễn biến tâm lý chị dậu thay đổi được thấy qua cách xưng hô. Và khi bị dồn vào đường cùng chị vùng dậy mạnh mẽ, quật bọn chúng => cho thấy ngòi bút đầy tinh tế của nhà văn.
Lúc đó nhân dân ta bị áp bức, khởi nghĩa còn lẻ tẻ vài nơi và sớm bị đàn áp. Tuy nhiên với "Tắt đèn" đã gợi lên một niêm tin ở nhân dân: dám đấu tranh, dám phản kháng, ngay cả chị Dậu (một người phụ nữ) còn dám làm vậy. => "xui người nông dân nổi loạn" chỉ là cách nói vui của kêu gọi kháng chiến, đấu tranh.